«Υπάρχει κίνδυνος ραδιενέργειας, βάλτε άμεσα ό,τι χρυσαφικό, λίρες και χρήματα έχετε σε αλουμινόχαρτο για προστασία, έρχεται τεχνικός για βοήθεια, να του τα δώσετε...». Μια λογική αντίδραση στο άκουσμα μιας τέτοιας «πληροφορίας» θα ήταν απλώς να κλείσει κανείς το τηλέφωνο.
Κι όμως, δεκάδες άνθρωποι έχουν πειστεί, έχουν βάλει χρήματα και πολύτιμα αντικείμενα στο… αλουμινόχαρτο και τα έχουν παραδώσει στον άνθρωπο που θα τα... σώσει. Το συγκεκριμένο πρόσχημα, που ίσως ξυπνά στους μεγαλύτερους τον φόβο που έζησαν το 1986 μετά το πυρηνικό ατύχημα στο Τσερνόμπιλ και τις καθημερινές αναφορές στις τιμές του καισίου 137, αποδεικνύεται αποτελεσματικό.
Είναι ένα από τα πιο ευφάνταστα σενάρια που έχουν σκαρφιστεί οι απατεώνες και καταφέρνουν να ξεγελούν μεγαλύτερης ηλικίας πολίτες και να αποσπούν ποσά που φτάνουν ακόμη και τις εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ.
Στα θύματά τους περιλαμβάνονται οι παππούδες της διπλανής πόρτας, αλλά και άνθρωποι με ανώτερη μόρφωση και ενημέρωση τέτοια, που δεν θα περίμεναν ποτέ να ξεγελαστούν. «Ακόμη και διπλωμάτη και τραπεζικό στέλεχος έχουν καταφέρει να εξαπατήσουν», λέει αξιωματικός της Αστυνομίας με μακρά εμπειρία.
Οι απατεώνες, που εξαπατούν τους πολίτες είτε μέσω του τηλεφώνου είτε από τον υπολογιστή, πολύ γρήγορα κατάφεραν να ενσωματώσουν στη δράση τους και την Τεχνητή Νοημοσύνη. Την ώρα, μάλιστα, που οι δείκτες του εγκλήματος σε ό,τι αφορά κλοπές και διαρρήξεις έχουν πτωτική τάση, οι απάτες εκτοξεύονται, αφού έχουν μικρότερο ρίσκο και πολύ πιο εύκολο χρήμα: Μόλις πριν από λίγες ημέρες, ένας απατεώνας πήρε στα χέρια του από ηλικιωμένο λίρες αξίας 200.000 ευρώ. Δεν χρειάστηκε να διαρρήξει το σπίτι, δεν χρειάστηκε να ψάξει ή να απειλήσει, τον έπεισε, όμως, με τους συνεργούς του ότι ήταν ο μόνος τρόπος για να σώσει την περιουσία του.
Η ΕΛ.ΑΣ στην αντεπίθεση
Μπροστά στην έξαρση των απατών, η Αστυνομία ετοιμάζει επικοινωνιακό μπαράζ κυρίως μέσω των social media και με βίντεο με διαφορετικά σενάρια που προκύπτουν από τα προσχήματα που χρησιμοποιούν οι επιτήδειοι. Παράλληλα, οι κατά τόπους αστυνομικές υπηρεσίες ετοιμάζουν ενημερωτικές επισκέψεις σε ΚΑΠΗ, αφού κυρίως ηλικιωμένοι είναι τα θύματα των απατεώνων, αλλά και σε σχολεία, αφού εσχάτως διαπιστώνεται ότι τηλεφωνούν και απευθύνονται ακόμη και σε παιδιά, τρομοκρατώντας τα ότι ο γονιός τους έμπλεξε και πρέπει να παραδώσουν όσα χρήματα και πολύτιμα αντικείμενα βρίσκονται στο σπίτι για να τον βοηθήσουν.
Η εξάρθρωση του πολυδαίδαλου κυκλώματος των απατεώνων που είχαν «έδρα» στον καταυλισμό των Ρομά στο Ζευγολατιό Κορινθίας αποτελεί σημαντική επιτυχία της Αστυνομίας και ταυτόχρονα αναδεικνύει τα πολλά πρόσωπα και τα πολλά σενάρια που σκαρφίζονται οι απατεώνες για να πείθουν τα θύματά τους. Οι συγκεκριμένοι απατεώνες είχαν στήσει ολόκληρο τηλεφωνικό κέντρο, είχαν εξαπατήσει πάνω από 1.000 άτομα και έχουν αποσπάσει χρήματα και τιμαλφή αξίας άνω των 7,5 εκατ. ευρώ. Ήταν τέτοια η οργάνωση του κυκλώματος που είχε σαράντα μέλη στον ρόλο των τηλεφωνητών, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν εναλλάξ 150 διαφορετικά τηλέφωνα.
Και συνεχίζουν
Όμως, ακόμη και αυτές τις μέρες που ο επικοινωνιακός θόρυβος γύρω από τη συγκεκριμένη υπόθεση είναι μεγάλος, οι εξαπατήσεις δεν έχουν σταματήσει: Μόνο στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας μέσα στο τελευταίο εικοσαήμερο έχουν γίνει 131 απάτες, άλλες 63 στη Βορειοανατολική Αττική, 52 στη Δυτική, 32 στη Νοτιοανατολική και 21 στον Πειραιά.
«Θα περίμενε κανείς ότι αφενός οι πολίτες θα ήταν πιο υποψιασμένοι, ειδικά αυτές τις μέρες που η είδηση για το κύκλωμα του Ζευγολατιού παίζει από το πρωί μέχρι το βράδυ, αφετέρου ότι οι απατεώνες θα λούφαζαν. Τίποτα από τα δύο δεν συμβαίνει», διαπιστώνει στέλεχος του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη.
Είναι χαρακτηριστικό πως παρότι η απάτη με τον κωδικό «άνοιξε θεία, είμαστε από τον ΔΕΔΔΗΕ» είναι πια η πιο διαδεδομένη, εντούτοις εξακολουθούν άνθρωποι και πείθονται, ενώ σε άλλες περιπτώσεις πραγματικοί υπάλληλοι έχουν απειληθεί ακόμη…
Σύμφωνα με εσωτερική έκθεση της ΕΛ.ΑΣ., στην οποία καταγράφονται όλες οι μορφές απάτης που έχουν χρησιμοποιηθεί ανά την Ελλάδα, η αύξηση αυτής της μορφής του εγκλήματος είναι ραγδαία. Για τον λόγο αυτόν, η Αστυνομία αντιμετωπίζει τη δράση των απατεώνων όπως όλες τις μορφές του οργανωμένου εγκλήματος και δη των κακουργημάτων, αφού οι δράστες, όπως φάνηκε στην περίπτωση του Ζευγολατιού, ήταν μέλη δομημένης εγκληματικής οργάνωσης.
Η Αστυνομία θεωρεί σημαντική επιτυχία το ξήλωμα αυτής της συμμορίας για έναν επιπλέον λόγο. Όπως εκτιμά, τα μέλη της πλέον «καίγονται», αφού ακόμη και όσοι δεν προφυλακίστηκαν έχουν «χαρτογραφηθεί» και οδηγούνται απευθείας στη φυλακή σε περίπτωση που συλληφθούν για το ίδιο αδίκημα.
Οι συνηθέστερες απάτες
Η έκθεση της ΕΛ.ΑΣ. καταγράφει τις συνηθέστερες μορφές απάτης και ιδιαίτερα εκείνες που βρίσκονται σε έξαρση. Η πιο συνηθισμένη είναι οι απατεώνες να προσποιούνται μέσω τηλεφώνου ότι είναι υπάλληλοι δημοσίων φορέων, οργανισμών κοινής ωφέλειας. Παρουσιάζονται ως υπάλληλοι και τεχνικοί του ΔΕΔΔΗΕ και αφηγούνται το παραμύθι της βλάβης ή του κινδύνου ηλεκτροπληξίας.
Μπαίνουν στο σπίτι και ο ένας βάζει το θύμα να ανοίγει και να κλείνει ηλεκτρικές συσκευές, να ανεβοκατεβάζει διακόπτες, ενώ ο συνεργός αλωνίζει και ξαφρίζει. Άλλοι ηλικιωμένοι έχουν καταγραφεί να σπεύδουν να παραδώσουν πολύτιμα αντικείμενα για να μην… αλλοιωθούν από τον κίνδυνο της ραδιενέργειας.
Οι απατεώνες δεν χρειάζεται καν να μπουν στο σπίτι, αφού οι παππούδες κατεβαίνουν οι ίδιοι στον δρόμο. Αλλες φορές, οι κακοποιοί πρώτα τηλεφωνούν, δίνουν την παράστασή τους και στη συνέχεια, συνεργός πάει στο σπίτι του θύματος και παραλαμβάνει χρήματα για διάφορους σκοπούς: να ξεμπλέξει το παιδί που προκάλεσε τροχαίο, να παραγγελθούν ακριβά ιατρικά μηχανήματα που θα σώσουν τον στενό συγγενή.
Εσχάτως, εμφανιζόμενοι ως λογιστές ή εφοριακοί, πείθουν πολίτες να τους ανοίξουν την πόρτα για «άμεση καταγραφή τιμαλφών και μετρητών». Οι απατεώνες του Ζευγολατιού έπειθαν πολίτες να παραδίδουν τα πολύτιμα αντικείμενά τους σε μέλη του κυκλώματος, δήθεν για την καταγραφή στην… Εφορία και τα… κατέγραφαν στη συνέχεια στη λεία τους.
Πέρα από τις τηλεφωνικές απάτες όμως, έξαρση διαπιστώνεται και στις ηλεκτρονικές απάτες με μια σειρά από πρακτικές. Στην έκθεσή της η ΕΛ.ΑΣ. καταγράφει:
Phishing: με μηνύματα στο μέιλ ή σε αξιόπιστες εφαρμογές τύπου Viber δήθεν από εταιρείες κύρους ζητούν προσωπικά στοιχεία, κωδικούς πρόσβασης και στοιχεία πιστωτικών καρτών.
Quishing: παραλλαγή του phishing, όπου οι δράστες αξιοποιούν κώδικες QR. Το θύμα καλείται να σκανάρει έναν κώδικα που υποτίθεται ότι οδηγεί σε επίσημη υπηρεσία ή συναλλαγή, αλλά στην πραγματικότητα παραπέμπει σε ψευδή ιστότοπο, σχεδιασμένο για την υποκλοπή προσωπικών στοιχείων.
Vishing: Τηλεφωνήματα που φαίνεται να προέρχονται από αξιόπιστες εταιρείες μέσω των οποίων ζητούνται κρίσιμα προσωπικά στοιχεία. Σε κάποιες περιπτώσεις, αυτό γίνεται συνδυαστικά με το λεγόμενο spoofing, αφού το τηλεφώνημα μοιάζει πράγματι να προέρχεται από γνωστό ή επίσημο αριθμό τράπεζας ή άλλου φορέα.
Pharming: Οι απατεώνες κατευθύνουν τους χρήστες του Διαδικτύου, πολλές φορές και μέσω διαφημίσεων σε social media, σε ψεύτικη ιστοσελίδα που μοιάζει όμως με μια νόμιμη και πραγματική με σκοπό και πάλι την απόσπαση προσωπικών στοιχείων και κρίσιμων δεδομένων, όπως κωδικούς πρόσβασης σε τραπεζικούς λογαριασμούς.
E-commerce: Οι δράστες χρησιμοποιούν ως «όχημα» γνωστές διαδικτυακές πλατφόρμες είτε για να υποκλέψουν ευαίσθητα στοιχεία είτε για να κάνουν αγοραπωλησίες για ανύπαρκτα αντικείμενα -π.χ. εισπράττουν προκαταβολές για αυτοκίνητα που δεν υπάρχουν- ή για την πώληση προϊόντων-μαϊμού.
Η επένδυση: Πατώντας σύνδεσμο σε διαφήμιση που υπόσχεται γρήγορο κέρδος, το θύμα συμπληρώνει φόρμα με τα στοιχεία του. Πολλές φορές, μάλιστα, στις «διαφημίσεις» χρησιμοποιείται η εικόνα γνωστών προσώπων ή εμφανίζονται δήθεν άρθρα αναγνωρισμένων μέσων ενημέρωσης. Στη συνέχεια επικοινωνεί ο «σύμβουλος επιχειρήσεων» που καθοδηγεί το ανυποψίαστο θύμα για να εγγραφεί σε σάιτ-απάτη, στην οποία του παρουσιάζεται η επένδυση σε μετοχές ή κρυπτονομίσματα, ενώ τον πείθει να αυξάνει συνεχώς το επενδυτικό κεφάλαιο. Το θύμα συνήθως αντιλαμβάνεται την εξαπάτηση όταν επιχειρεί να κάνει την πρώτη του ανάληψη από τα… κέρδη. Στις περισσότερες περιπτώσεις μάλιστα, διαπιστώνεται ότι τα θύματα εκχωρούν πλήρως τον έλεγχο του υπολογιστή ή του τηλεφώνου τους στους δράστες με εφαρμογές απομακρυσμένης βοήθειας, τύπου any desk.
Το δάνειο: Η συγκεκριμένη απάτη μοιάζει με εκείνη της επένδυσης, με τη διαφορά ότι οι απατεώνες υπόσχονται δάνεια. Θύματά τους κατά κανόνα είναι άνθρωποι που λόγω χρεών δεν μπορούν να δανειοδοτηθούν από τράπεζες.
Η βοήθεια σε φίλο: Οι απατεώνες στέλνουν μηνύματα στα social media που περιλαμβάνουν ένα λινκ. Ακολουθώντας το, το θύμα ουσιαστικά δίνει πρόσβαση στον λογαριασμό του, καθώς μέσω αυτού ο δράστης στέλνει μηνύματα στους διαδικτυακούς φίλους του θύματος, προσποιούμενος το θύμα που εμφανίζεται να ζητά χρηματική βοήθεια.
Απειλή-εκβίαση για την ανάρτηση βίντεο: Οι απατεώνες στέλνουν αιτήματα φιλίας από ψεύτικα προφίλ δήθεν ωραίων γυναικών. Μιλούν με όσους τα αποδέχονται, προχωρούν σε βιντεοκλήσεις με ερωτικό περιεχόμενο τις οποίες καταγράφουν και στη συνέχεια απειλούν ότι θα αναρτήσουν αυτό το υλικό αν δεν πάρουν λεφτά.
Η τεχνολογία εξελίσσεται σε εργαλείο και για τους απατεώνες, αφού πλέον το phishing περνά στη φάση του AI-Generated: Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι τα μηνύματα «ψαρέματος» γίνονται ακόμη πιο ρεαλιστικά, αφού η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να αναλύσει πρότυπα επικοινωνίας και να προσαρμόσει το ύφος στα μηνύματα, ώστε να προσομοιάζει με αυτό του φερόμενου αποστολέα. Παράλληλα, χρησιμοποιούνται chatbots που παριστάνουν την υποστήριξη πελατών ή ακόμη και υπαλλήλους εταιρειών (virtual assistants) με στόχο να υποκλέψουν δεδομένα. Με τη χρήση ΑΙ γίνονται και οι «ρομαντικές απάτες».
Σε αυτές, οι απατεώνες χρησιμοποιούν την Τεχνητή Νοημοσύνη για να δημιουργούν ρεαλιστικά διαδικτυακά προφίλ που χειραγωγούν συναισθηματικά τα θύματα. Παράλληλα, χρησιμοποιούνται chatbots που συνομιλούν με τα θύματα, κερδίζουν την εμπιστοσύνη τους και εν τέλει ζητούν χρήματα. Κάπως έτσι, μια μοναχική γυναίκα από τη Γαλλία είχε πιστέψει ότι συνομιλούσε με τον Μπραντ Πιτ, και του πλήρωνε… νοσήλια, όταν οι απατεώνες τής έπαιρναν ό,τι είχε και δεν είχε.
Το προφίλ δραστών και θυμάτων
Σύμφωνα με την εσωτερική έκθεση της Αστυνομίας, οι περισσότεροι απατεώνες είτε στις τηλεφωνικές είτε στις διαδικτυακές απάτες είναι άνδρες, 25-45 ετών, με γνώσεις στην τεχνολογία και την οικονομία. Οι γυναίκες έχουν βοηθητικό ρόλο. Οι περισσότεροι από τους δράστες είναι Έλληνες, αλλά και προερχόμενοι από τη Βουλγαρία ή την Αλβανία. Σε πολύ μεγάλο αριθμό υποθέσεων οι δράστες είναι Ρομά, ιδιαίτερα σε απάτες που γίνονται πόρτα-πόρτα, του τύπου, δηλαδή, «είμαστε από τον ΔΕΔΔΗΕ».
Μάλιστα το τελευταίο εξάμηνο, η Αστυνομία διαπιστώνει ότι απατεώνες που συλλαμβάνονται έχουν παρελθόν σε κλοπές και διαρρήξεις, δηλαδή έχουν αλλάξει… καριέρα. Οι περισσότεροι δράστες έχουν ευφράδεια λόγου, ικανότητες πειθούς και κυρίως επιμονή. Εντοπίζουν τα υποψήφια θύματα με τυχαίες τηλεφωνικές κλήσεις είτε προσεγγίζοντας ηλικιωμένα άτομα που διαμένουν ή κινούνται μόνα τους.
Σε ό,τι αφορά τα θύματα, οι γυναίκες είναι ελαφρώς περισσότερες από τους άνδρες, ενώ οι πλέον ευάλωτοι είναι οι άνω των εξήντα ετών κυρίως ως προς τις τηλεφωνικές απάτες. Οι νεότεροι, 35-55 ετών κυρίως «την πατάνε» με τις διαδικτυακές απάτες και κυρίως αυτές των «επενδύσεων». Τα θύματα είναι Έλληνες, προερχόμενοι κυρίως από τα μεσαία εισοδηματικά στρώματα.
Η γεωγραφία...
Περισσότερες οι καταγγελίες φέτος σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2024.
Η μεγαλύτερη αύξηση καταγράφηκε στην Αττική.
... και οι συμβουλές της ΕΛ.ΑΣ.
-Να επικοινωνούν αμέσως τηλεφωνικά με το συγγενικό τους πρόσωπο που δήθεν χρειάζεται βοήθεια προτού δώσουν οτιδήποτε
-Να ελέγχουν τις ιστοσελίδες από τις οποίες προτίθενται να κάνουν αγορές l Να κρατούν σε απόσταση άτομα που τους προσεγγίζουν και συστήνονται ως γνωστοί συγγενικών και φιλικών τους προσώπων
-Να μη δίνουν ποτέ προσωπικά οικονομικά δεδομένα που τους ζητώνται τηλεφωνικά. Ποτέ καμία τράπεζα, κανένας φορέας δεν θα ζητήσει προσωπικά στοιχεία για κανέναν λόγο
Αυστηρότερες οι ποινές για απάτες σε βάρος ευπαθών ομάδων
Καμπάνια ενημέρωσης της ΕΛ.ΑΣ στα social media, συζητείται ποινική ευθύνη για εταιρείες που δεν λαμβάνουν μέτρα για την προστασία των πελατών τους
Νομοθετικές παρεμβάσεις με στόχο την επιτάχυνση της εκδίκασης υποθέσεων απάτης προτείνουν οι υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας, σύμφωνα με τα συμπεράσματα της εσωτερικής έκθεσης που συμπυκνώνει όλα τα δεδομένα. Ετσι, ζητείται η επιτάχυνση της εκδίκασης υποθέσεων απάτης με τη σύσταση ειδικών τακτικών τμημάτων οικονομικού εγκλήματος και παράλληλα η θεσμοθέτηση αυστηρότερων ποινών για οργανωμένες απάτες και απάτες σε βάρος ευπαθών ομάδων.
Ενα τρίτο μέτρο που προτείνεται είναι η καθιέρωση ποινικής ευθύνης για ψηφιακή αμέλεια σε εταιρείες που δεν λαμβάνουν επαρκή μέτρα προστασίας των πελατών τους. Η ΕΛ.ΑΣ. εκτιμά επίσης ότι οι έρευνές της θα είναι αποτελεσματικότερες, εφόσον υπάρξει νομοθετική βελτίωση επί των διατάξεων περί τραπεζικού απορρήτου, ώστε να γίνεται άμεση παροχή από τις τράπεζες των στοιχείων κατόχων τραπεζικών λογαριασμών σε υπό έρευνα υποθέσεις, αφού, όπως έχει διαπιστωθεί, πολλές φορές χάνεται πολύτιμος χρόνος.
Η Αστυνομία προχωρά ήδη σε καμπάνια ενημέρωσης τόσο μέσω των λογαριασμών της στα social media όσο και σε στοχευμένες δράσεις σε ΚΑΠΗ, εκκλησίες και φορείς κοινωνικής πρόνοιας, σε μια προσπάθεια να αφυπνίσει τους πιο ευάλωτους απέναντι στους επιτήδειους. Ηδη ετοιμάζονται βίντεο με πολλά διαφορετικά σενάρια που βασίζονται στις μορφές εξαπάτησης που χρησιμοποιούνται. Για την Αστυνομία η ενημέρωση αποτελεί βασική παράμετρο για την αντιμετώπιση του προβλήματος, καθώς αναλύοντας το modus operandi τους διαπιστώνουν ότι οι δράστες:
- Ασκούν ψυχολογική πίεση δημιουργώντας την αίσθηση του επείγοντος ή του φόβου (για δήθεν εκκρεμείς φορολογικές υποθέσεις, απειλές για απώλεια περιουσίας, κίνδυνο ζωής) ώστε τα θύματα να ενεργήσουν βιαστικά.
- Είναι πιθανή η παρουσία εσωτερικών συνεργατών: εξετάζεται το ενδεχόμενο στρατολόγησης υπαλλήλων που έχουν πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα πολιτών, όπως στοιχεία προσώπων, διευθύνσεις, καθότι οι δράστες συχνά αναφέρονται σε προσωπικά δεδομένα των θυμάτων, που είναι δύσκολο να γνωρίζει κάποιος εκτός φορέων, οργανισμών και εταιρειών.
- Λειτουργούν σε οργανωμένες εγκληματικές ομάδες με διακριτούς ρόλους και ιεραρχία.
- Χρησιμοποιούν πρακτικές ανωνυμοποίησης: τα χρηματικά ποσά και τα τιμαλφή παραλαμβάνονται-μεταφέρονται μέσω «μεταφορέων παράνομου χρήματος» (money mules), ώστε να δυσχεραίνεται η ανίχνευση της ροής του χρήματος.
Στο πλαίσιο των σχεδιαζόμενων νέων μέτρων καταστολής, η Αστυνομία συγκροτεί ομάδες άμεσης απόκρισης με στόχο να μπορούν να χειριστούν εν εξελίξει περιστατικά απάτης, ενώ προχωρά και σε διασυνοριακές συνεργασίες μέσω Europol και Interpol για την ανίχνευση διεθνών κυκλωμάτων. Παράλληλα, επιστρατεύονται τεχνολογικά μέτρα όπως η ανάπτυξη κεντρικής πλατφόρμας παρακολούθησης των ηλεκτρονικών απατών και η δημιουργία εφαρμογών που θα επιτρέπουν την άμεση ανεύρεση στοιχείων τηλεφωνικών κατόχων και διευθύνσεων IP, ώστε να μη χάνεται πολύτιμος χρόνος κατά τη διάρκεια της έρευνας και της προανάκρισης.
Η Αστυνομία, πάντως, εκτιμά ότι η ΑΙ θα προκαλέσει νέα αύξηση στις απάτες, καθώς μέσω λογισμικών οι δράστες θα μπορούν να κλωνοποιούν και να αντιγράφουν φωνές και να τις χρησιμοποιούν για την παραπλάνηση των θυμάτων.
