Το άρθρο αυτό δε στοχεύει να προβάλλει την εγκράτεια ως κατήχηση, αλλά να τονίσει τα ψυχολογικά οφέλη από την άσκησή της. Η ψυχολογία ανέκαθεν ασχολείται με τη ζημιά που προκαλούν οι εθισμοί, για την εγκράτεια όμως αυτή καθ’ αυτή δεν αναφέρονται πολλά πράγματα, καθώς η εγκράτεια συχνά ταυτίζεται με την ενοχοποίηση της απόλαυσης. Παραβλέπει ότι ο στόχος δεν είναι η ενοχοποίηση, αλλά η άσκηση κι ο αυτοέλεγχος με τέτοιο τρόπο που αυξάνει την αυτοεκτίμηση και μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των εθισμών. Μόνο αν εφαρμόσει κανείς συστηματικά π.χ. τη νηστεία και για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να καταλάβει το όφελός από αυτήν, το οποίο είναι διαφορετικό από το όφελος της δίαιτας και διαφορετικό από το όφελος της χορτοφαγίας. Ας σκεφτούμε για ποιο λόγο ασκητές δίνουν τόσο μεγάλη σημασία στην εγκράτεια, εδώ και χιλιετίες…. Δε μπορεί, κάτι θα ξέρουν.
Η εποχή μας αντιπροσωπεύει το ακριβώς αντίθετο της εγκράτειας: τη βουλιμία και την ακόρεστη φιληδονία σε όλα τα επίπεδα. Αντιπροσωπεύει την αξία του: ‘Πάρ’ το επειδή μπορείς’. ‘Κάν’ το επειδή μπορείς’. ‘Κατανάλωσέ το, επειδή μπορείς’. Στο φαγητό, στο σεξ, στις αγορές, στις απολαύσεις. Δεν είναι καθόλου βοηθητική νοοτροπία, ειδικά για τη νέα γενιά που μεγαλώνει ποτισμένη μέσα σε αυτήν. Όπως λέει το αρχαίο ρητό: ‘Η απόλαυση είναι σαν να πίνεις αλατισμένο νερό. Όσο πιο πολύ πίνεις, τόσο περισσότερο θέλεις’. Βεβαίως τέτοιες προσεγγίσεις είναι άγνωστες ή υποτιμημένες στη σημερινή ακόρεστη κουλτούρα μας, η οποία θεωρεί δικαίωμα και καθήκον της να καταναλώσει όση περισσότερη απόλαυση μπορεί. Έχει σημασία αυτή η προσέγγιση, καθώς υπάρχει ένας ανταγωνισμός, σχεδόν άγχος, στη σημερινή νεολαία, να ‘ζήσει τη ζωή της’ πριν αυτή περάσει. Και αυτό το ‘ζήσει’ σημαίνει όσες περισσότερες ηδονές και ‘εμπειρίες’ γίνεται. Το FOMO (Fear of Missing Out) ο φόβος δηλαδή ότι δε θα προλάβουν να 'ζήσουν' όσα οι συνομίληκοί τους (τα οποία μαθαίνουν κυρίως από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) προέρχεται κυρίως από αυτήν την επιβολή της βουλιμίας στις απολαύσεις.
Ας πάρουμε τις δύο συνηθέστερες βουλιμίες, το φαγητό και το σεξ. Παρατηρεί κανείς για παράδειγμα την αύξηση των καταστημάτων που είναι μαζί φούρνοι και ζαχαροπλαστεία. Μπαίνεις μέσα και μένεις έκθαμβος από την πληθώρα των γλυκών και αρτυμάτων. Υπερβολικά περίτεχνα εδέσματα με πολλαπλές γεύσεις η μία πάνω στην άλλη ώστε να μη ξέρεις πια τι τρως. Ποιος τρώει όλα αυτά τα εκατομμύρια γλυκά; Είναι τόσα πολλά που ούτε πέντε Ελλάδες δεν μπορούν να τα καταναλώσουν. Πετιούνται φυσικά, αλλά πολλά καταλήγουν στα στομάχια μας, για αυτό είναι ορατή η αύξηση της παχυσαρκίας σε βαθμό που θυμίζει Βόρεια Αμερική. Ατελείωτοι διαγωνισμοί φαγητών στην τηλεόραση, εστιατόρια με ασυνήθιστες γεύσεις που ανοίγουν σαν μανιτάρια. Και φυσικά, τόνοι φαγητού που πετιούνται.. Ποιος ο λόγος για τόση υπερβολή; Πού βρίσκεται το μέτρο και η εγκράτεια στην ποσότητα και απλότητα της τροφής; Δεν είναι μόνο τα οφέλη στην υγεία και την εμφάνιση. Η λιγότερη ενασχόληση με τα του στομαχιού καθαρίζει το νου και αφήνει χώρο, συγκέντρωση για να ασχοληθεί κανείς με άλλα ουσιαστικότερα πράγματα. Σίγουρα επιτρέπει μεγαλύτερη πνευματική πρόοδο, ενώ αυξάνει την αυτοπεποίθηση, την αίσθηση της αποτελεσματικότητας και αυτό-ελέγχου του ατόμου.
Κι ενώ τα οφέλη της εγκράτειας στο θέμα του φαγητού μπορεί να είναι προφανή, δεν είναι καθόλου κοινωνικά αποδεκτά στην περίπτωση του σεξ. Η πλειοψηφία των νεότερων (αλλά και γηραιότερων) θα αμυνθεί φανατικά το δικαίωμά της να καταναλώνει απεριόριστο σεξ, γιατί «οποιαδήποτε αναστολή είναι σκοταδιστικός αναχρονισμός που προσπαθεί να επιβάλλουν κάποιοι θρησκόληπτοι γεμίζοντας τον κόσμο με συμπλεγματικές ενοχές»! Έχουμε ξεπεράσει εδώ και καιρό τη φάση της σεξουαλικής απελευθέρωσης κι έχουμε πάει στο άλλο άκρο, αυτό της εμμονής -απλά δεν το έχουμε καταλάβει. Ειδικά στις νεαρές ηλικίες, υπάρχει μια ξεκάθαρη πίεση και στα δύο φύλα να ξεφορτωθούν την παρθενιά τους όσο πιο νωρίς γίνεται, αλλά και να συλλέξουν ‘εμπειρίες’- όσες περισσότερες και διαφορετικότερες γίνεται. Η κακώς εννοούμενη ψυχολογική ανάλυση διδάσκει ότι αν κάποιος δεν έχει συχνές σεξουαλικές επαφές, είτε έχει κάποιο ψυχικό πρόβλημα, είτε θα το αποκτήσει. Ως εκπαιδευτικός, βλέπω συνεχώς νέους ανθρώπους κι ειδικά νεαρά κορίτσια, να πέφτουν θύματα αυτής της πίεσης, η οποία σε συνδυασμό με τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα οδηγεί να αναζητήσουν επιβεβαίωση στους πολλαπλούς ερωτικούς συντρόφους, με ολέθρια ψυχολογικά αποτελέσματα.
Τα μέσα προπαγάνδισης της σεξουαλικής βουλιμίας παρουσιάζουν ότι δύο άνθρωποι σε μια ελευθερία συνεύρεσης κι επιλογής, αποφασίζουν να ‘περάσουν καλά’ για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα και μετά να αποχωριστούν φιλικά, έχοντας συλλέξει πλούτο από πολύτιμες ‘εμπειρίες’ και χωρίς να έχει δημιουργηθεί κανένα άλλο πρόβλημα. Όπως παλαιότερα τα αγόρια, ωθούν σήμερα τα κορίτσια να μετρούν την αξία τους ανάλογα με τον αριθμό των ερωτικών συντρόφων που έχουν ‘καταφέρει'. Κι όλα σε ένα πνεύμα 'όλοι περνάμε καλά'.
Είναι όμως έτσι; Οι σεξουαλικές σχέσεις, όπως όλες οι ανθρώπινες σχέσεις, εμπεριέχουν αλληλεπίδραση, διαπραγμάτευση και όρια. Ποτέ δε συμβαίνει να συμπίπτουν ακριβώς οι ανάγκες, οι προτιμήσεις και οι ανοχές. Αυτό που παρουσιάζεται στα κοριτσίστικα περιοδικά σαν απόλυτη ταύτιση μέσα στην τρέλα του έρωτα είναι μύθος. Πόσες φορές γυναίκες (και άνδρες) δεν ενδίδουν σε πράξεις που δεν επιθυμούν, αλλά πιέζονται γιατί φοβούνται να πουν όχι, μη γελοιοποιηθούν, μη χάσουν τον άλλον, μη θεωρηθούν ξεπερασμένοι κλπ. Πώς είναι δυνατόν να μη νιώσει ο ένας ποτέ χρησιμοποιημένος από τον άλλον, όταν η συνεύρεση είναι αποκλειστικά για να πάρουν κάτι ο ένας από τον άλλον; Αυτές οι υποχωρήσεις μπορεί να αφήσουν τραύματα που επιμένουν για δεκαετίες, αλλά τα ΜΜΕ δε θα μιλήσουν ποτέ για αυτό. Μόνο ο ψυχοθεραπευτής ή ο πνευματικός θα μάθει κάποτε την αλήθεια πίσω από όλη αυτή τη φαντασμαγορική βιτρίνα απόλαυσης. Και πόσο οι άνθρωποι τραυματίζουν, τραυματίζονται και μετανιώνουν από εκείνο που στην πραγματικότητα είναι κατανάλωση ανθρώπων, αλλά εμείς το βαπτίσαμε σεξουαλική απελευθέρωση.
Τα συναισθήματα κάποιου σχεδόν πάντα πληγώνονται στις επιπόλαιες σχέσεις κι έτσι είναι πολύ εύκολο να γίνουν οι σεξουαλικές συνευρέσεις εθιστικές, καθώς αναζητείται μια νέα εμπειρία μήπως κι επιδιορθώσει τα προηγούμενα τραύματα (πράγμα που δεν συμβαίνει ποτέ). Ή αναζητείται εκδίκηση. Και ο φαύλος κύκλος ξεκινά ξανά. Έπειτα, ένα άτομο μαθημένο στη ζωή της σεξουαλικής βουλιμίας συνεχίζει τον ίδιο τρόπο ζωής και μετά το γάμο. O δε εθισμός είναι τόσο ισχυρός που μετά από κάποιο διάστημα τα άτομα και των δυο φύλων ξεπερνούν οποιοδήποτε ‘ταμπού’ και καταφεύγουν στην επί πληρωμή πορνεία, η οποία εμπεριέχει λιγότερες ‘διαπραγματεύσεις’ από ότι μια εφήμερη σχέση κι αρά είναι λιγότερη κουραστική! Σίγουρα δεν είναι αυτός ο κόσμος που θέλουμε να μεγαλώσουν τα παιδιά μας. Όμως αυτός είναι ο κόσμος που δημιουργήσαμε. Ένας κόσμος βουλιμίας. Ο κόσμος του ‘παρ’ το επειδή μπορείς’.
Ακόμη και μέσα σε ένα ευτυχισμένο γάμο, μπορεί να υπάρχει σχετική εγκράτεια, ώστε η εμπειρία του γάμου να είναι πιο προσεγμένη, πιο αρμονική, πιο πνευματική.Μόνο το βίωμα της εγκράτειας, του να βάζει κάποιος όρια στον εαυτό του, να μην υποκύπτει στην ευχαρίστηση για την ευχαρίστηση, μπορεί να βοηθήσει κάποιον να καταλάβει πως σκληραγωγείται, να γίνεται πιο ξεκάθαρος, να νιώθει πιο ελαφρύς και ταυτόχρονα πιο ικανός να διαχειρίζεται δυσκολίες. Ποιο είναι το αποτέλεσμα τεσσάρων δεκαετιών σεξουαλικής και γαστριμαργικής βουλιμίας στην κοινωνία μας; Ένας λαός πλαδαρός, άβουλος ηττοπαθής, γεμάτος ‘ανάγκες’ και οικογένειες διαλυμένες. Η κοινωνία μας θα ήταν τελείως διαφορετική αν ένα μεγαλύτερο ποσοστό αποφάσιζε να εξασκήσει την εγκράτεια και τον αυτοέλεγχο ως τρόπο ζωής και αυτό είναι κάτι που δυστυχώς δεν διδάσκονται οι νέες γενιές… Μάλλον το αντίθετο.
