Ο ρόλος των ψυχεδελικών φαρμάκων ερευνάται για την αντιμετώπιση πολλών παθήσεων, αλλά ένα από αυτά φαίνεται ότι μπορεί να «ξεμάθει» τον εγκέφαλο από μια πολύ βασική λειτουργία. Η ψιλοκυβίνη, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό Nature Neuroscience, δεν ενισχύει απλώς τη μάθηση, αλλά βοηθά τον εγκέφαλο να «ξεκολλήσει» από μνήμες που έχουν χαραχτεί με τον φόβο. Το φάρμακο φαίνεται να μειώνει τη δραστηριότητα νευρώνων που κουβαλούν αυτές τις τραυματικές εμπειρίες, επιτρέποντας σε νέες πληροφορίες – πως το ερέθισμα είναι πλέον ασφαλές – να καταγραφούν.
Αρκετές ψυχιατρικές παθήσεις χαρακτηρίζονται από αδυναμία ευελιξίας: το άτομο παγιδεύεται σε σκέψεις ή αντιδράσεις που δεν αντιστοιχούν πια στο περιβάλλον. Η έρευνα τονίζει ότι αυτή η δυσκαμψία αποτελεί κεντρικό πρόβλημα σε άγχος, κατάθλιψη και διαταραχή μετατραυματικού άγχους και αναφέρει ότι η ψιλοκυβίνη προβάλλει ως τρόπος να χαλαρώσουν αυτά τα «μπλοκαρισμένα» κυκλώματα.
Πώς ο εγκέφαλος ξαναγράφει τις μνήμες φόβου
Οι επιστήμονες εστίασαν σε μια περιοχή κρίσιμη για τη σύνδεση εμπειριών που απέχουν χρονικά, μια λειτουργία κεντρική στη δημιουργία σύνθετων αναμνήσεων φόβου. Ο συγκεκριμένος φλοιός λειτουργεί σαν γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν και θεωρείται πιθανός «κόμβος» όπου αποθηκεύονται τραυματικές συσχετίσεις. Γι’ αυτό ήταν το ιδανικό σημείο για να εξεταστεί πώς ένα ψυχεδελικό επηρεάζει την αναδόμηση αυτών των μοτίβων.
Τα πειράματα που αποκάλυψαν το μηχανισμό
Όπως διαβάζουμε στο PsyPost, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα μοντέλο στο οποίο ο ήχος συνδέεται με μια ήπια ηλεκτρική διέγερση μέσω ενός κενού χρονικού διαστήματος που απαιτεί έντονη επεξεργασία από τον φλοιό. Όταν τα ποντίκια έμαθαν τον συσχετισμό, «πάγωναν» στο άκουσμα του ήχου. Κατά τη φάση της αποφόρτισης, ο ήχος εμφανιζόταν χωρίς τον κίνδυνο, δημιουργώντας ευκαιρία για εκμάθηση ασφάλειας – και εδώ φάνηκε η επίδραση της ψιλοκυβίνης.
Με ενσωματωμένα μικροσκόπια, οι επιστήμονες παρακολούθησαν τη δραστηριότητα μεμονωμένων νευρώνων για μέρες. Κατηγοριοποιώντας τους σε «ομάδες μνήμης», κατάφεραν να διακρίνουν ποιοι νευρώνες αναπαριστούσαν φόβο και ποιοι ασφάλεια. Αυτή η τεχνική επέτρεψε να φανεί καθαρά πότε ένα σύνολο κυττάρων κυριαρχεί και πότε ένα νεότερο παίρνει τη θέση του, προσφέροντας σπάνια εικόνα για το πώς αναδομείται μια μνήμη.
Η δράση της ψιλοκυβίνης δεν ήταν καθολική. Μόνο τα ζώα που κατάφεραν να μειώσουν τη φοβική αντίδραση έδειξαν έντονη καταστολή της αρχικής ομάδας. Σε αυτά, η παλιά μνήμη φόβου πρακτικά τροποποιήθηκε, αφήνοντας χώρο για την ενίσχυση της νέας, ασφαλούς πληροφορίας. Η διαφοροποίηση αυτή υπογραμμίζει ότι το φάρμακο δεν λειτουργεί αυτόματα σε όλους και ότι η εγκεφαλική «προδιάθεση» ίσως παίζει σημαντικό ρόλο.
Τι σημαίνουν τα ευρήματα για μελλοντικές θεραπείες
Η έρευνα δείχνει ότι η ψιλοκυβίνη δεν ενεργοποιεί απλώς γενικά την πλαστικότητα, αλλά αναμορφώνει συγκεκριμένα κυκλώματα. Ενισχύει νευρώνες που μεταφέρουν σήμα ασφάλειας, ενώ παράλληλα μειώνει αυτούς που διατηρούν την απειλή. Αυτή η αμφίδρομη δράση επιτρέπει στο σύστημα να μετακινηθεί από την παγιωμένη αντίδραση στην προσαρμογή. Το αποτέλεσμα θυμίζει ισορροπία: όσο υποχωρεί ο φόβος, τόσο ενδυναμώνεται η νέα μνήμη.
