Στις 2 Δεκεμβρίου, ο Τούρκος ειδικός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας Εμίρ Αμπάς Γκιουρμπούζ (μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Ατλαντικού Συμφώνου και επικεφαλής του Κέντρου Σπουδών Εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας Χαριτίγιε), σημείωσε ότι ο «de facto ρωσικός έλεγχος αλλά de jure ουκρανικό καθεστώς εδάφους των ακτών της Κριμαίας, της Χερσώνας και της Αζοφικής Θάλασσας θα καταστήσει τα κυριαρχικά δικαιώματα στη θάλασσα άρρηκτα».
Οι Ρωσικές κατακτήσεις σε Κριμαία-Χερσώνα-Αζοφική θάλασσα θα φέρουν νέα όρια υφαλοκρηπίδων στην Μαύρη θάλασσα
Σύμφωνα με τον ίδιο, «Η αβεβαιότητα των ορίων της υφαλοκρηπίδας έχει τη δυνατότητα να διαταράξει ενεργειακά έργα στη Μαύρη Θάλασσα. Η συνεχιζόμενη ναυτική παρουσία της Ρωσίας στην περιοχή θα καταστήσει την ασφάλεια των ουκρανικών λιμένων, όπως η Οδησσός, και τη βιωσιμότητα ζωτικών οδών όπως ο διάδρομος σιτηρών, ένα διαρκές διαπραγματευτικό χαρτί».
Τα παραπάνω αναφέρονται σε σχετικό άρθρο Αζέρικου ΜΜΕ, το οποίο επισημαίνει:
Σε αυτό το πλαίσιο, τα μέλη του ΝΑΤΟ, Ρουμανία και Βουλγαρία, «έχουν περιορισμένη ναυτική ισχύ», καθιστώντας την Τουρκία έναν στρατηγικά απαραίτητο κρίκο για τις προσπάθειες της συμμαχίας να διατηρήσει την αποτροπή στη Μαύρη Θάλασσα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Αν τα καταφέρει... θα πέσουν πολλά κλάματα! Η Κοβέσι εξετάζει απευθείας διώξεις πολιτικών προσώπων από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία για το ΟΠΕΚΕΠΕ
Ο κομβικός ρόλος της Συνθήκης του Μοντρέ
Σε αυτό το πλαίσιο, η Σύμβαση του Μοντρέ - η βασική διεθνής συνθήκη που ρυθμίζει τη διέλευση μέσω των στρατηγικών πλωτών οδών που συνδέουν τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα - παίζει για άλλη μια φορά σημαντικό ρόλο στην πολιτική της Άγκυρας.
Κλείνοντας τον Βόσπορο και τα Δαρδανέλια σε πολεμικά πλοία κατά τη διάρκεια του πολέμου της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας, και αποτρέποντας έτσι την κλιμάκωση στη Μαύρη Θάλασσα, η Άγκυρα διατήρησε τον ρόλο της ως μεσολαβητή ακόμη και εν μέσω μιας παγωμένης σύγκρουσης.
Επιπλέον, «η λειτουργικότητα των εγγυήσεων ασφαλείας στο σχέδιο της κυβέρνησης Τραμπ θα εξαρτηθεί από τον έλεγχο της Τουρκίας στα Στενά και τον διάλογο που διατηρεί με τη Ρωσία».
Κατά συνέπεια, «για να αποτρέψει με επιτυχία το Κρεμλίνο, η Δύση θα χρειαστεί το τουρκικό ναυτικό, τα διπλωματικά κανάλια και τις στρατιωτικές υποδομές περισσότερο από ποτέ».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Χαστούκι από τις Βρυξέλλες! Η Ευρώπη λέει ΟΧΙ στο φουσκωμένο αμυντικό σχέδιο – Η Ελλάδα ζήτησε τέσσερις φορές πάνω
Οι ΗΠΑ θα προκαλέσουν αναθεώρηση της Συνθήκης Μοντρέ;
Την ίδια ημέρα, η τουρκική εφημερίδα Cumhuriyet δημοσίευσε ένα άρθρο του Ahmet Süha Umar με τίτλο «Η Ουκρανία παίζει με τη φωτιά», το οποίο υποστηρίζει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «αναμφίβολα βλέπουν τις πρόσφατες επιθέσεις της Ουκρανίας σε δεξαμενόπλοια στη Μαύρη Θάλασσα ως ευκαιρία να επαναφέρουν τη Σύμβαση του Μοντρέ σε συζήτηση, με σκοπό τη σύνταξη ενός νέου εγγράφου που να αφορά την Ουάσινγκτον».
Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τον συγγραφέα, «υπάρχει μεγάλη πιθανότητα οι επιθέσεις να επιδίωξαν αυτόν ακριβώς τον στόχο».
Το άρθρο σημειώνει επίσης ότι η επακόλουθη απάντηση του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών μπορεί να υποδηλώνει ότι «το υπουργείο ενδεχομένως διαθέτει συγκεκριμένα στοιχεία» που υποστηρίζουν μια τέτοια ερμηνεία.
Αμέσως μετά τις επιθέσεις της Ουκρανίας στα δεξαμενόπλοια KAIROS και VIRAT με σημαία Γκάμπιας στη Μαύρη Θάλασσα, ο εκπρόσωπος του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, Öncü Keçeli, εξέφρασε την ανησυχία του για τα περιστατικά.
Τόνισε ότι οι επιθέσεις σημειώθηκαν «εντός της αποκλειστικής οικονομικής μας ζώνης (ΑΟΖ) στη Μαύρη Θάλασσα», δημιουργώντας σοβαρούς κινδύνους για τη ναυσιπλοΐα, τις ανθρώπινες ζωές, την περιουσία και την περιβαλλοντική ασφάλεια της περιοχής.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η Άγκυρα διατηρεί επαφές με τα εμπλεκόμενα μέρη για να αποτρέψει την επέκταση ή την κλιμάκωση του πολέμου στη Μαύρη Θάλασσα, «καθώς και για να διασφαλίσει ότι δεν θα θιγούν τα οικονομικά συμφέροντα και οι δραστηριότητες της χώρας μας στην περιοχή».
Οι προβλέψεις της Συνθήκης
Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι η Σύμβαση του Μοντρέ του 1936 για το Καθεστώς των Στενών (Δαρδανελίων, Βοσπόρου και Θάλασσας του Μαρμαρά), ορίζει ότι εάν η Τουρκία δεν βρίσκεται σε πόλεμο, τα Στενά πρέπει να είναι κλειστά για τα πολεμικά πλοία όλων των εμπόλεμων μερών.
Εν τω μεταξύ, τα πολιτικά πλοία χωρών χωρίς πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα διατηρούν το δικαίωμα ελεύθερης διέλευσης τόσο σε καιρό ειρήνης όσο και σε καιρό πολέμου.
Σύμφωνα με το προαναφερθέν άρθρο της Cumhuriyet, η Τουρκία έχει ασκήσει μέχρι στιγμής την εξουσία της κατάλληλα, κάτι που όχι μόνο απέτρεψε ζημιές στη χώρα από τον πόλεμο, αλλά και ενίσχυσε την εμπιστοσύνη στην Άγκυρα τόσο από τη Μόσχα όσο και από το Κίεβο, επιτρέποντάς της να διεξάγει μεσολαβητικές δραστηριότητες.
Σύμφωνα με τον συγγραφέα του άρθρου, «αυτό δεν είναι το αποτέλεσμα που θα ήθελαν να δουν οι Ηνωμένες Πολιτείες», καθιστώντας «λογικό να υποθέσουμε ότι η Ουάσινγκτον πιέζει και ενθαρρύνει το Κίεβο να πραγματοποιήσει επιθέσεις εντός της ΑΟΖ της Τουρκίας».
Ωστόσο, τονίζει ότι «θα ήταν μη σοφό για την Ουκρανία να πέσει ξανά στην παγίδα των ΗΠΑ και να παίξει με τη φωτιά», καθώς τέτοιες επιθέσεις «στερούν την Τουρκία από την ικανότητα να προστατεύει τα ύδατά της».
Αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε ενδεχομένως να στρέψει την Άγκυρα εναντίον του Κιέβου. Όπως καταλήγει το άρθρο, όλα τα μέρη πρέπει να λάβουν υπόψη «τη δέσμευση της Τουρκίας να τηρήσει τη Σύμβαση του Μοντρέ».
Τουρκικό "μπλοκάρισμα" στο ΝΑΤΟ στη Μαύρη θάλασσα
Συνολικά, οι ελιγμοί εξωτερικών δυνάμεων γύρω από το καθεστώς των Στενών έχουν ενταθεί από την έναρξη του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας.
Τον Ιούνιο του 2022, κατά τη διάρκεια κοινής συνεδρίασης της Πολιτικής Επιτροπής και της Ειδικής Ομάδας Μεσογείου και Μέσης Ανατολής της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΝΑΤΟ, η Άγκυρα δήλωσε ότι «είχε ορίσει σαφώς τα γεγονότα στην Ουκρανία ως πόλεμο, είχε ανακοινώσει άμεσα τη συμμόρφωση με τη Σύμβαση του Μοντρέ και είχε εκφράσει την ετοιμότητά της να εκπληρώσει όλες τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη συνθήκη». Ταυτόχρονα, η Τουρκία επιβεβαίωσε την σταθερή της υποστήριξη στην εδαφική ακεραιότητα και ανεξαρτησία της Ουκρανίας, σημειώνοντας ότι «έχουμε στρατηγικά καθορίσει μια φυσική θέση».
Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, η τουρκική αντιπροσωπεία στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του ΝΑΤΟ επέστησε την προσοχή στην πίεση που «άσκησε πρόσφατα στην Άγκυρα» η συμμαχία για «αύξηση της παρουσίας της στη Μαύρη Θάλασσα».
Σε αυτό το πλαίσιο, εκφράστηκαν ανησυχίες σχετικά με την αυστηρή τήρηση της Σύμβασης του Μοντρέ από την Τουρκία. Σημειώθηκε επίσης ότι η Άγκυρα «επιδιώκει να διατηρήσει μια ισορροπημένη διαδικασία με τις περιφερειακές χώρες με τρόπο που να μην υπονομεύει τη σταθερότητα και την ασφάλεια της Μαύρης Θάλασσας».
Η στάση αυτή ευθυγραμμίζεται με δήλωση του Τούρκου Διοικητή του Ναυτικού Ερκουμέντ Τατλιόγλου τον Νοέμβριο του 2023.
Επιβεβαίωσε ότι ο πρωταρχικός στόχος της Τουρκίας είναι η συμμόρφωση με τη Σύμβαση του Μοντρέ, τονίζοντας ότι η Άγκυρα διασφαλίζει την πλήρη ασφάλεια στη Μαύρη Θάλασσα, η οποία «δεν πρέπει να γίνει Μέση Ανατολή, και δεν επιθυμούμε καμία χώρα ή το ΝΑΤΟ να εισέλθει στη Μαύρη Θάλασσα».
Το φθινόπωρο του 2024, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιβεβαίωσε την ακλόνητη δέσμευση της Άγκυρας για αυστηρή συμμόρφωση με τη Σύμβαση του Μοντρέ, τονίζοντας την αποφασιστικότητα της Τουρκίας να προστατεύσει τη στρατηγική της θέση και το καθεστώς της βάσει του διεθνούς δικαίου.
Το άγνωστο STOP Ερντογάν στην ανάπτυξη πυρηνικών υποβρυχίων των ΗΠΑ στην Μαύρη θάλασσα
Την 1η Αυγούστου 2025, όταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε εντολή για την αποστολή δύο πυρηνικών υποβρυχίων σε «σχετικές περιοχές» μετά από σχόλια του Αναπληρωτή Προέδρου του Ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας Ντμίτρι Μεντβέντεφ, η τουρκική εφημερίδα Türkiye σημείωσε: «Εάν οι ΗΠΑ θέλουν να αναπτύξουν πυρηνικά υποβρύχια στη Μαύρη Θάλασσα για να εκφοβίσουν τη Ρωσία, πρέπει να λάβουν την άδεια της Τουρκίας σύμφωνα με τη Σύμβαση του Μοντρέ».
Η δημοσίευση επικαλέστηκε επίσης Τούρκους εμπειρογνώμονες που υποστήριξαν ότι η Άγκυρα, κατέχοντας σημαντική νομική εξουσία βάσει της Σύμβασης του Μοντρέ, «πρέπει να δώσει προτεραιότητα στα εθνικά της συμφέροντα». Επομένως, «είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η Τουρκία θα χορηγούσε τέτοια άδεια».
Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι παράλληλα με τις προσπάθειες της Ουάσινγκτον να ωθήσει το Κίεβο και τη Μόσχα προς διαπραγματεύσεις , ΗΠΑ -ΝΑΤΟ θα συνεχίσουν να επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν τη Σύμβαση του Μοντρέ προς όφελός τους.
Ωστόσο, διαφαίνεται ότι η Τουρκία υπερασπίζεται σταθερά και με συνέπεια τη θέση της, εμποδίζοντας τη Μαύρη Θάλασσα να μετατραπεί σε μια ακόμη ζώνη γεωπολιτικών αναταραχών.
