Το Κρεμλίνο φέρεται να χρησιμοποιεί την οικονομική δυσπραγία και την απελπισία των Ουκρανών ως βασικό μέσο για τη στρατολόγηση κατασκόπων και συνεργατών στο εσωτερικό της Ουκρανίας. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Politico, οι Ρώσοι προσελκύουν πολίτες με την υπόσχεση για «εύκολα» και μικρά μεροκάματα, εκμεταλλευόμενοι την κούραση και την ακρίβεια που έχει επιφέρει ο πόλεμος.
Το δόλωμα του «εύκολου χρήματος»
Ο μηχανισμός ξεκινά συχνά με αγγελίες σε κανάλια του Telegram που υπόσχονται γρήγορο εισόδημα. Για λίγες εκατοντάδες έως λίγες χιλιάδες γρίβνιες (μερικά έως δεκάδες ευρώ), οι στρατολογημένοι αναλαμβάνουν αρχικά φαινομενικά αθώες αποστολές, όπως η φωτογράφιση ραφιών σούπερ μάρκετ. Ωστόσο, σταδιακά οι εντολές γίνονται πιο επικίνδυνες, συμπεριλαμβάνοντας την καταγραφή κρίσιμων στρατιωτικών και πολιτικών υποδομών.
Η Ιστορία της Ολένα και του Μπόγκνταν
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση της 19χρονης Ολένα και του 22χρονου Μπόγκνταν, ενός νεαρού ζευγαριού που αντιμετωπίζει κατηγορίες για εσχάτη προδοσία.
Το Κίνητρο: Ήταν χρεωμένοι, δούλευαν εξαντλητικά για ελάχιστα χρήματα και ήθελαν να ζήσουν μαζί. Η ανάγκη για επιβίωση τους οδήγησε να απαντήσουν στην αγγελία.
Οι Αποστολές: Τους ζητήθηκε να τοποθετήσουν κάμερες κοντά σε αστυνομικό τμήμα και σε σιδηροδρομική γραμμή μεταφοράς δυτικών όπλων. Η πιο σοβαρή αποστολή ήταν να εντοπίσουν θέσεις αντιαεροπορικής άμυνας στην περιοχή του Κιέβου, πριν συλληφθούν από την SBU (Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας).
Η Παγίδα: Ο Μπόγκνταν παραδέχτηκε πως κατάλαβε γρήγορα ότι ήταν Ρώσοι πράκτορες, αλλά δεν σταμάτησε τη συνεργασία. Η Ολένα πρόσθεσε ότι ένιωσε παγιδευμένη, καθώς «αυτοί οι τύποι δεν σε αφήνουν να “πηδήξεις από το τρένο” τόσο εύκολα».
Οι στόχοι της Μόσχας: Από πληροφορίες σε δολιοφθορές
Οι «μικροί κρίκοι» αυτής της αλυσίδας εκτελούν καθήκοντα ζωτικής σημασίας για τη ρωσική πολεμική προσπάθεια. Στόχος είναι:
Συλλογή Πληροφοριών: Φωτογράφιση υποδομών (σιδηρόδρομοι, εργοστάσια, ενεργειακά δίκτυα) για τον εντοπισμό στόχων για πυραύλους και drones.
Στρατιωτικές Κινήσεις: Συγκέντρωση στοιχείων για τις μετακινήσεις των ουκρανικών στρατευμάτων.
Δολιοφθορές: Μέχρι και εμπρησμοί οχημάτων ή επιθέσεις σε στρατολογικά γραφεία.
Οι αξιωματούχοι της SBU τονίζουν ότι, σε αντίθεση με την αρχή του πολέμου, το κύριο κίνητρο πλέον δεν είναι η ιδεολογική προσήλωση στη Ρωσία, αλλά η ανάγκη για επιβίωση φτωχών, απελπισμένων και χρεωμένων πολιτών.
Έκταση της Απειλής στο Εσωτερικό Μέτωπο
Τα στοιχεία που παρέχει η SBU δείχνουν το μέγεθος της εσωτερικής διείσδυσης:
| Κατηγορία Υπόθεσης | Αριθμός (από Φεβρουάριο 2022) |
| Εγκλήματα κατά της εθνικής ασφάλειας | > 24.000 (διερευνήθηκαν) |
| Εσχάτη προδοσία | > 4.100 (υποθέσεις) |
| Ποινικές διώξεις (σε δημόσιους λειτουργούς) | 1.500 (από το Κρατικό Γραφείο Ερευνών) |
Η Μόσχα φέρεται να δαπανά σημαντικούς πόρους για να αποσταθεροποιήσει την Ουκρανία εκ των έσω, συνδυάζοντας κατασκοπεία, κυβερνοεπιχειρήσεις και εκμετάλλευση της φτώχειας.
Η γκρίζα ζώνη της κατοχής και η δικαιοσύνη
Μια ιδιαίτερα περίπλοκη διάσταση είναι η δίωξη κατοίκων των κατεχόμενων περιοχών για «συνεργασία με τον εχθρό».
Η Χάνα Ρασαμαχίνα (ΜΚΟ Media Initiative for Human Rights) προειδοποιεί ότι τα δικαστήρια πρέπει να λάβουν υπόψη το πρόβλημα της επιβίωσης. Όποιος έμεινε σε κατεχόμενη περιοχή και χρειαζόταν δουλειά ή φαγητό, αναγκάστηκε να έρθει σε επαφή με τις κατοχικές αρχές και κινδυνεύει με κατηγορίες. Επισημαίνει πως οι οικονομικά ασθενέστεροι συχνά καταλήγουν σε συμφωνίες παραδοχής ενοχής για να μειώσουν την ποινή τους, καθώς δυσκολεύονται να αποδομήσουν τις κατηγορίες.
Η προτίμηση για τη φυλακή
Στο τέλος, η Ολένα και ο Μπόγκνταν αποδέχονται ότι θα μείνουν στη φυλακή για τουλάχιστον 15 χρόνια. Ο Μπόγκνταν είναι κατηγορηματικός ότι προτιμά τη φυλακή από το ενδεχόμενο αποφυλάκισης με αντάλλαγμα την κατάταξη στον ουκρανικό στρατό, καθώς πιστεύει ότι το μέτωπο είναι ένα «ταξίδι χωρίς επιστροφή».