Δάνεια συνολικού ύψους 150 δισ. ευρώ προς τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εγκρίθηκαν από την Κομισιόν, με στόχο την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών. Η απόφαση αυτή, που πέρασε από διπλό μηχανισμό αξιολόγησης, εντάσσεται στο πλαίσιο του ευρύτερου σχεδίου ReArmEU 2030, το οποίο συμφωνήθηκε τον Μάρτιο του 2025.
Το πλαίσιο του ReArmEU και η ρήτρα διαφυγής
Το σχέδιο ReArmEU βασίζεται σε δύο βασικούς άξονες: από τη μία, το Ταμείο SAFE, μέσω του οποίου διατίθενται τα δάνεια, και από την άλλη, η δυνατότητα ενεργοποίησης μιας ρήτρας διαφυγής που επιτρέπει στις χώρες να υπερβούν το όριο των δημοσιονομικών δαπανών έως και 1,5% του ΑΕΠ ετησίως, αποκλειστικά για αμυντικούς σκοπούς.
Η Ελλάδα αξιοποίησε αυτή τη δυνατότητα, εξασφαλίζοντας 500 εκατ. ευρώ δημοσιονομικού χώρου για το 2025, ενώ αναμένεται να κάνει το ίδιο και για το 2026. Παράλληλα, υπέβαλε αίτημα για δάνειο 1,2 δισ. ευρώ από το SAFE.
Η απόφαση της Κομισιόν για την Ελλάδα
Παρά το αρχικό αίτημα, η Κομισιόν ενέκρινε τελικά 787 εκατ. ευρώ, περικόπτοντας 413 εκατ. ευρώ, δηλαδή σχεδόν 35% του συνολικού ποσού που ζητήθηκε.
Αυτό δημιουργεί ένα κρίσιμο δίλημμα για την ελληνική κυβέρνηση: είτε να καλύψει το υπόλοιπο ποσό μέσω δανεισμού από τις αγορές, με σαφώς υψηλότερο επιτόκιο και αρνητικές συνέπειες για το δημόσιο χρέος, είτε να περιμένει ενδεχόμενη αύξηση του ανώτατου πλαφόν του SAFE, κάτι που δεν αποκλείεται, σύμφωνα με πηγές από τις Βρυξέλλες.
Πώς έγινε η κατανομή των δανείων
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, 19 από τα 27 κράτη-μέλη υπέβαλαν αιτήματα για δάνεια από το SAFE. Η διαδικασία κατανομής βασίστηκε σε ένα σύστημα που στόχευε στη δίκαιη και αναλογική κατανομή των πόρων, με σεβασμό στις αρχές της ίσης μεταχείρισης, της αλληλεγγύης, της αναλογικότητας και της διαφάνειας.
Κάθε χώρα κλήθηκε να δηλώσει ένα ελάχιστο και ένα μέγιστο ποσό βοήθειας που επιθυμούσε να λάβει. Ωστόσο, τα συνολικά αιτήματα ξεπερνούσαν κατά πολύ τον διαθέσιμο προϋπολογισμό, γεγονός που οδήγησε στην ανάγκη εφαρμογής διπλού μηχανισμού περικοπών.
Ο πρώτος «κόφτης» διασφάλισε ότι κάθε χώρα θα λάβει τουλάχιστον το ελάχιστο ποσό που αιτήθηκε. Στη συνέχεια, η Κομισιόν προχώρησε σε περικοπές στο μέσο ποσό που ζητήθηκε, ώστε να μην τιμωρηθούν χώρες που είχαν μεγάλη απόκλιση μεταξύ ελάχιστου και μέγιστου αιτήματος.
Καθώς ακόμη και το μέσο ποσό υπερέβαινε τον προϋπολογισμό, εφαρμόστηκε και δεύτερος κόφτης, με αναλογικές περικοπές ανά χώρα, διατηρώντας όμως το ελάχιστο ποσό ως βάση.
Ορισμένα κράτη παρουσίασαν ίδιο ελάχιστο και μέγιστο ποσό ή πολύ μικρή διαφορά μεταξύ των δύο, γεγονός που εξηγεί γιατί σε κάποιες περιπτώσεις τα τελικά ποσά εμφανίζονται «στρογγυλοποιημένα».
Τα επόμενα βήματα
Τα κράτη-μέλη έχουν πλέον προθεσμία έως τις 30 Νοεμβρίου 2025 για να καταρτίσουν τα εθνικά τους σχέδια, τα οποία θα υποβληθούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για αξιολόγηση.
