Χθες βράδυ, η ισραηλινή κυβέρνηση πήρε μια απόφαση που ίσως αλλάξει για πάντα την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή: εξαπέλυσε μια τολμηρή στρατιωτική επιχείρηση εναντίον του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, ανοίγοντας ένα επικίνδυνο και απρόβλεπτο κεφάλαιο στη μακροχρόνια αντιπαράθεση των δύο κρατών. Με τις ανώτερες δυνατότητες των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων, η επίθεση αυτή μπορεί να προκαλέσει καταστροφικές ζημιές στις πυρηνικές φιλοδοξίες της Τεχεράνης. Ωστόσο, το τίμημα αυτής της κίνησης ίσως αποδειχθεί βαρύ, καθώς το Ισραήλ μπορεί να έχει απελευθερώσει δυνάμεις που δεν μπορούν πλέον να ελεγχθούν.
Το περιοδικό Foreign Affairs προειδοποιεί ότι η κίνηση αυτή ισοδυναμεί με το άνοιγμα του «κουτιού της Πανδώρας». Παρά τις περιορισμένες επιλογές του Ιράν για άμεση αντεπίθεση, η πιο φρικτή και, σύμφωνα με το περιοδικό, πιθανή αντίδραση είναι η οριστική απόφαση της Τεχεράνης να απορρίψει κάθε δέσμευση για τον έλεγχο των εξοπλισμών και να επιταχύνει την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να πυροδοτήσει έναν αγώνα δρόμου προς την απόλυτη καταστροφή, με το Ιράν να μετατρέπεται σε πυρηνική δύναμη, απειλώντας όχι μόνο το Ισραήλ αλλά και την παγκόσμια σταθερότητα.
Μια σύγκρουση με αβέβαιο μέλλον
Η σύγκρουση αυτή μόλις ξεκίνησε, και ο ορίζοντας παραμένει σκοτεινός. Οι Ισραηλινοί, με την απαράμιλλη στρατιωτική τους ισχύ, ίσως καταφέρουν να πλήξουν σοβαρά τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Όμως, η Τεχεράνη, παρά τις φαινομενικές της αδυναμίες, κρατά στα χέρια της τη δυνατότητα να αλλάξει το παιχνίδι με τρόπο που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει. Η απόσταση που χωρίζει τα δύο κράτη, σε συνδυασμό με τις ισχυρές αμυντικές δυνατότητες του Ισραήλ, περιορίζει δραματικά τις επιλογές του Ιράν για συμβατική αντεπίθεση. Με το Ιράκ, τη Συρία και την Ιορδανία να αποτελούν γεωγραφικά εμπόδια, η χερσαία επίθεση είναι ανέφικτη, ενώ η ιρανική αεροπορία δεν μπορεί να ανταγωνιστεί την ισραηλινή υπεροχή.
Περιορισμένες αλλά επικίνδυνες επιλογές
Η Τεχεράνη, εγκλωβισμένη από τη γεωγραφία και την ισραηλινή τεχνολογική υπεροχή, βασίζεται κυρίως στους πυραύλους και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη της. Όμως, όπως επισημαίνει το Foreign Affairs, αυτά τα όπλα έχουν αποδειχθεί σχεδόν ανίσχυρα απέναντι στα προηγμένα συστήματα πυραυλικής άμυνας του Ισραήλ. Με μικρό ωφέλιμο φορτίο και περιορισμένους αριθμούς, οι ιρανικοί πύραυλοι δεν μπορούν να κλονίσουν την ισραηλινή αποφασιστικότητα ή να απειλήσουν σοβαρά τον καλά προστατευμένο πληθυσμό της.
Μια εναλλακτική οδός για το Ιράν θα μπορούσε να είναι ο κυβερνοπόλεμος. Η Τεχεράνη έχει επενδύσει βαριά στην ανάπτυξη κυβερνοόπλων, με αποκορύφωμα επιθέσεις όπως αυτή του καλοκαιριού του 2023, όταν διέκοψε την ηλεκτροδότηση ισραηλινών νοσοκομείων. Το Ισραήλ, ωστόσο, απάντησε με συντριπτική υπεροχή, παραλύοντας ιρανικά πρατήρια καυσίμων. Όπως υπογραμμίζει ο Kenneth M. Pollack, ανώτερος ερευνητής στο American Enterprise Institute, αυτή η αμοιβαία αβεβαιότητα στον κυβερνοχώρο δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο. Το Ιράν δεν γνωρίζει την πλήρη έκταση των ισραηλινών κυβερνοδυνατοτήτων, ενώ το Ισραήλ παραμένει σε εγρήγορση για τα κρυφά όπλα της Τεχεράνης. Παρά την ισραηλινή υπεροχή, ο εσωτερικός κοινωνικός αναβρασμός στο Ιράν καθιστά την ηγεσία του πιο επιφυλακτική, καθώς ο δυσαρεστημένος πληθυσμός του μπορεί να εκραγεί υπό την πίεση μιας κλιμακούμενης κρίσης.
Οι σκοτεινές εναλλακτικές
Το Ιράν, γνωστό για την υποστήριξή του σε τρομοκρατικές οργανώσεις, θα μπορούσε να στραφεί σε ασύμμετρες επιθέσεις. Ωστόσο, οι ισχυρές αντιτρομοκρατικές άμυνες του Ισραήλ καθιστούν μια τέτοια κίνηση εξαιρετικά δύσκολη, ειδικά βραχυπρόθεσμα. Η οργάνωση μιας μεγάλης τρομοκρατικής επίθεσης απαιτεί μήνες προετοιμασίας, κάτι που το Ιράν δεν μπορεί να επιτύχει άμεσα, εκτός αν έχει ήδη έτοιμο σχέδιο σε αναμονή.
Μια ακόμα πιο ακραία επιλογή θα ήταν η διακοπή των εξαγωγών πετρελαίου στον Περσικό Κόλπο ή το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ. Μια τέτοια κίνηση, ωστόσο, θα είχε καταστροφικές συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία, μετατρέποντας το Ιράν από θύμα σε παγκόσμιο παρία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, υπό την ηγεσία του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει ήδη δείξει την αποφασιστικότητά του με τη δολοφονία του Κασέμ Σουλεϊμανί το 2020, δεν θα δίσταζαν να επέμβουν στρατιωτικά, πιθανώς μαζί με άλλες δυνάμεις, ακόμα και την Κίνα. Το Ιράν γνωρίζει ότι μια τέτοια κίνηση θα οδηγούσε σε συντριπτική ήττα, ενώ ο φόβος μιας αμερικανικής προσπάθειας ανατροπής του καθεστώτος παραμένει υπαρκτός.
Η Υπαρξιακή απειλή
Η πραγματική απειλή, όπως προειδοποιεί ο Pollack, δεν κρύβεται στις άμεσες αντιδράσεις, αλλά σε μια μακροπρόθεσμη, δυσοίωνη στρατηγική. Το Ιράν θα μπορούσε να αποχωρήσει από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων (NPT) και τη Συμφωνία του 2015 (JCPOA), δηλώνοντας την πρόθεσή του να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα ως τη μόνη ασπίδα απέναντι στην ισραηλινή επιθετικότητα. Με επαρκείς ποσότητες εμπλουτισμένου ουρανίου και τεράστια αποθέματα «κίτρινης σκόνης», η Τεχεράνη έχει ήδη τα υλικά για την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Χωρίς τους επιθεωρητές του IAEA, η δημιουργία κρυφών, βαριά οχυρωμένων πυρηνικών εγκαταστάσεων θα γίνει σχεδόν αδύνατη να εντοπιστεί ή να καταστραφεί.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Η κυβέρνηση υπέγραψε την καταδίκη της Ελλάδας! Νόμος μετατρέπει χωριά κάτω των 2.000 κατοίκων σε δομές μεταναστών
Αυτό το σκοτεινό σενάριο δημιουργεί ένα τραγικό παράδοξο: η ισραηλινή επίθεση ίσως καθυστερήσει το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα για λίγα χρόνια, αλλά με το κόστος να ωθήσει την Τεχεράνη σε μια αμετάκλητη απόφαση να γίνει πυρηνική δύναμη. Η μόνη ελπίδα για να αποτραπεί αυτό το εφιαλτικό μέλλον, σύμφωνα με τον Pollack, είναι μια νέα διπλωματική συμφωνία με το Ιράν. Ωστόσο, η οργή και η δυσπιστία της Τεχεράνης μετά την επίθεση καθιστούν αυτή την προοπτική πιο μακρινή από ποτέ.
Ένα μέλλον στον παράδεισο ή στην άβυσσο
Το Ισραήλ, με την πρόσφατη επίθεσή του, μπορεί να κέρδισε μια τακτική νίκη, αλλά ο κίνδυνος που ελλοχεύει είναι υπαρξιακός. Η απόφαση να χτυπήσει το Ιράν ίσως έχει απελευθερώσει δυνάμεις που θα οδηγήσουν σε έναν κόσμο όπου η Μέση Ανατολή θα βυθιστεί σε ακόμα μεγαλύτερο χάος. Χωρίς διπλωματική λύση, το «κουτί της Πανδώρας» που άνοιξε το Ισραήλ μπορεί να οδηγήσει σε έναν πυρηνικό εφιάλτη, με συνέπειες που θα ταράξουν την παγκόσμια τάξη για δεκαετίες.
