Η συζήτηση για την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία επιστρέφει δυναμικά σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, υπό την πίεση της αυξανόμενης αντιπαράθεσης με τη Ρωσία και του νέου «υβριδικού πολέμου» που, όπως υποστηρίζουν αξιωματούχοι, έχει διαμορφώσει ένα πιο εύθραυστο περιβάλλον ασφάλειας. Το ζήτημα αγγίζει πλέον άμεσα τη νεολαία, με κράτη της Ε.Ε. να αναθεωρούν τα μοντέλα άμυνας και να επανεξετάζουν τη στρατολόγηση, είτε σε υποχρεωτική είτε σε εθελοντική μορφή.
Ολλανδία: Ένα «φύλλο πορείας» στα 17
Στην Ολλανδία, όλοι οι 17χρονοι, αγόρια και κορίτσια, λαμβάνουν ένα επίσημο σημείωμα από την κυβέρνηση, το οποίο τους υπενθυμίζει ότι υπόκεινται σε στρατιωτική θητεία. Παρότι η θητεία έχει ανασταλεί από το 1997, δεν έχει καταργηθεί ποτέ. Η χώρα αντιμετωπίζει σοβαρές ελλείψεις και εξετάζει πλέον ένα σύστημα «σουηδικού τύπου»: σύντομη, επιλεκτική στρατολόγηση, με στρατιωτική εκπαίδευση και ένταξη στους εφέδρους.
Η εικόνα στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Η πλειονότητα των κρατών-μελών δεν εφαρμόζει σήμερα την υποχρεωτική θητεία. Μόνο η Ιρλανδία και η Μάλτα δεν την είχαν ποτέ θεσπίσει. Ωστόσο, η γεωπολιτική συγκυρία και η ρωσική πίεση έχουν αναζωπυρώσει τη συζήτηση στη Γαλλία και σε άλλες χώρες.
Στη Γαλλία, ο αρχηγός του Επιτελείου Άμυνας, Φαμπιέν Μαντόν, δήλωσε ότι «πολλές χώρες στην Ευρώπη επαναφέρουν την εθνική θητεία», αναγνωρίζοντας ότι το θέμα επανέρχεται δυναμικά στην πολιτική ατζέντα.
Βέλγιο: Νέα μονοετής εθελοντική θητεία
Στο Βέλγιο, οι 18χρονοι λαμβάνουν ενημερωτικό σημείωμα για τη νέα μονοετή εθελοντική θητεία. Ο στρατός, που αναζητά χιλιάδες νέους για κατάταξη και ενίσχυση των εφέδρων, πραγματοποίησε στη Λιέγη την πρώτη μεγάλη ενημερωτική εκδήλωση, προσελκύοντας περίπου 100 νέους. Η χώρα επεξεργάζεται πλέον το ενδεχόμενο επαναφοράς πιο αυστηρών μέτρων στράτευσης.
Γερμανία: Στόχος 100.000 έφεδροι
Η Γερμανία επιδιώκει μέχρι το 2030 να εντάξει 100.000 έφεδρους και να αυξήσει το μέγεθος των ενόπλων δυνάμεών της. Όπως επισημαίνει ο πολιτικός επιστήμονας Πατρίκ Μαρτίν-Ζενιέ, «η Γερμανία σκοπεύει να αποκτήσει τον ισχυρότερο στρατό στην Ευρώπη, όμως έχει μεγάλη απόσταση να καλύψει».
Παράλληλα, η πλήρης υποχρεωτική θητεία θεωρείται εξαιρετικά δαπανηρή, ειδικά για χώρες όπως η Γαλλία, όπου το κόστος θα μπορούσε να φτάσει τα 5 δισ. ευρώ ετησίως.
Χώρες που βρίσκονται στην «πρώτη γραμμή»
Η Φινλανδία και η Εσθονία, που συνορεύουν με τη Ρωσία, διατήρησαν πάντα την υποχρεωτική θητεία.
Η Λιθουανία την επανέφερε το 2015, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας.
Η Λετονία την επανέφερε το 2024 για άνδρες 18–27 ετών.
Ακόμη και η Κροατία ανακοίνωσε την επάνοδο βασικής στρατιωτικής εκπαίδευσης: από το 2026, περίπου 18.000 νέοι θα εκπαιδεύονται για δύο μήνες, ενώ οι γυναίκες θα εξαιρούνται.
Μοντέλο Δανίας: Η «κλήρωση» της θητείας
Η Δανία εφαρμόζει ένα από τα πιο ιδιόμορφα συστήματα. Η θητεία είναι υποχρεωτική, αλλά η επιλογή των νέων γίνεται με κλήρωση, ανάλογα με τις ανάγκες του στρατού. Το «πατριωτικό αντανακλαστικό» παραμένει ισχυρό: το 99% των νέων κατατάσσεται εθελοντικά.
Από το 2024, η θητεία έγινε υποχρεωτική και για τις γυναίκες, ενώ από το 2026 θα αυξηθεί από 4 σε 11 μήνες.
Το μήνυμα προς τις ΗΠΑ
Οι ανακοινώσεις για ενίσχυση των στρατών δεν αφορούν μόνο την εσωτερική ασφάλεια. Όπως σημειώνει ο Μαρτίν-Ζενιέ, μέσω αυτών των αλλαγών τα κράτη του ΝΑΤΟ θέλουν να αποδείξουν στις ΗΠΑ ότι η Ευρώπη μπορεί να αναλάβει μεγαλύτερο βάρος στη συλλογική άμυνα.
