Στην ιατρική κλινική της Ναταλί Βιό, στο Βρανδεμβούργο –δυτικά του Βερολίνου– οι ασθενείς φτάνουν χωρίς να είναι σαφές ποιο είναι το πρόβλημά τους. Κι αυτό δεν είναι τυχαίο.
Αντί να μετράει την πίεσή τους ή να εξετάζει τον ιατρικό τους φάκελο, η Βιό τους ρωτά για τη ζωή τους, τις δυσκολίες και τις πηγές στήριξής τους.
Η κλινική συμμετέχει σε ένα πείραμα «κοινωνικής συνταγογράφησης», μιας προσέγγισης που επιδιώκει να βελτιώσει την υγεία των ασθενών «συνταγογραφώντας» δραστηριότητες έξω από το πεδίο της ιατρικής – από επισκέψεις σε μουσεία και συμμετοχή σε αθλητικούς συλλόγους μέχρι βόλτες στη φύση. Στόχος είναι η κοινωνική σύνδεση και η στήριξη από την κοινότητα.
«Η σύγχρονη ιατρική είναι πολύτιμη και κάνει θαύματα. Όμως, μερικές φορές, τα πράγματα για τους ανθρώπους είναι απλά», λέει στο Euronews Health η Βιό, που είναι και εκπαιδευμένη θεραπεύτρια.
Πώς λειτουργεί
Οι γιατροί εντοπίζουν ασθενείς που αντιμετωπίζουν κοινωνικά προβλήματα που επηρεάζουν την υγεία τους – μοναξιά, πένθος, προβλήματα στις σχέσεις, οικονομικές δυσκολίες, στέγαση, εργασία – και τους παραπέμπουν σε «διαμεσολαβητές» όπως η Βιό.
Αντί να αντιμετωπίζουν μια ιατρική διάγνωση, οι διαμεσολαβητές συνδιαμορφώνουν με τον ασθενή ένα εξατομικευμένο σχέδιο, ώστε να αντιμετωπιστούν τα εμπόδια που τον κρατούν μακριά από την καλή υγεία.
Η ιδέα είναι ότι, αν οι άνθρωποι σταθούν ξανά στα πόδια τους – ψυχικά, οικονομικά ή σωματικά – θα μπορέσουν να αναλάβουν οι ίδιοι τη φροντίδα της υγείας τους, μειώνοντας έτσι την πίεση στα ήδη υπερφορτωμένα συστήματα υγείας.
«Παλιά λέγαμε ότι πρέπει να εστιάζουμε σε αυτό που έχει σημασία για τον άνθρωπο, όχι μόνο στο ποιο είναι το πρόβλημά του», τονίζει ο γιατρός Σαμ Έβερινγκτον, από το Ηνωμένο Βασίλειο, πρωτοπόρος του κινήματος που σήμερα εφαρμόζεται σε πάνω από 30 χώρες.
Έρευνες δείχνουν ότι η κοινωνική συνταγογράφηση μπορεί να βελτιώσει την ψυχική και σωματική υγεία, να μειώσει τις επισκέψεις στους γιατρούς και να αυξήσει την αίσθηση νοήματος και στόχου στη ζωή.
Σήμερα, 22 κέντρα υγείας σε οκτώ ευρωπαϊκές χώρες – Βέλγιο, Κροατία, Δανία, Γερμανία, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβενία και Ισπανία – δοκιμάζουν την πρακτική αυτή στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος που επικεντρώνεται σε πρόσφυγες, μετανάστες, ηλικιωμένους που ζουν μόνοι και μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας.
«Δεν μιλάμε για προνομιούχους που θέλουν να κάνουν γιόγκα», λέει ο δρ Βόλφραμ Χέρμαν, επικεφαλής του πενταετούς προγράμματος στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Charité του Βερολίνου. «Μιλάμε για ανθρώπους με σοβαρά κοινωνικά προβλήματα, που συχνά συνοδεύονται από ψυχικά και σωματικά».
Ο ρόλος των “συνδετικών κρίκων”
Κλειδί της επιτυχίας είναι οι «link workers» – οι επαγγελματίες που γεφυρώνουν τον ασθενή με την κοινότητα. Δεν αρκεί να δώσουν μια διεύθυνση ή ένα τηλέφωνο· πρέπει να βοηθήσουν τον ασθενή να κάνει το πρώτο βήμα.
Η Βιό, για παράδειγμα, βοήθησε μια ηλικιωμένη γυναίκα με παχυσαρκία και προβλήματα ψυχικής υγείας να βρει πρόγραμμα γυμναστικής στο νερό, όταν εκείνη δίσταζε να πάει σε τάξη τάι τσι. Παράλληλα, τη στήριξε να αποκτήσει νέο αναπηρικό αμαξίδιο. Σύντομα, η γυναίκα άρχισε να βγαίνει πιο συχνά από το σπίτι και να συμμετέχει σε τοπική λέσχη επιτραπέζιων παιχνιδιών.
«Το ωραίο με την κοινωνική συνταγογράφηση είναι ότι συνδέουμε τον ασθενή με κάτι που ήδη υπάρχει, αξιοποιώντας τους διαθέσιμους πόρους. Είναι μια πολύ οικονομική προσέγγιση στην υγεία», λέει η Βιό.
Η πρόκληση της απόδειξης
Παρά τα ενθαρρυντικά παραδείγματα, η επιστημονική τεκμηρίωση παραμένει πρόκληση. Συχνά οι μελέτες έχουν μικρό δείγμα και είναι δύσκολο να αποδειχθεί αν η βελτίωση οφείλεται αποκλειστικά στην κοινωνική συνταγογράφηση.
Η νέα έρευνα, χρηματοδοτούμενη με σχεδόν 7 εκατ. ευρώ από την Ε.Ε., θα περιλαμβάνει τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή, ώστε να μετρηθεί η πραγματική επίδραση σε ευάλωτες ομάδες.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η κυβέρνηση έχει ήδη δεσμευθεί να εφαρμόσει την πρακτική σε όλες τις κλινικές πρωτοβάθμιας φροντίδας. Ο δρ Έβερινγκτον, που στην κλινική του στο Λονδίνο «τρέχει» πάνω από 100 τέτοια προγράμματα, δέχεται κάθε χρόνο επισκέψεις υπουργών Υγείας από όλο τον κόσμο που θέλουν να δουν από κοντά το μοντέλο.
«Δεν μπορείς να το εξηγήσεις απλά σε ένα έγγραφο. Πρέπει να έρθεις να το δεις, να το νιώσεις, να μιλήσεις με όσους το εφαρμόζουν», λέει.
Και το περιγράφει με μια φράση που θα έκανε κάθε γιατρό να χαμογελάσει: «Έχουμε μια θεραπεία για ένα σωρό ασθένειες και λέγεται κοινωνική συνταγογράφηση. Είναι το μαγικό φάρμακο που ψάχναμε».
