Και ενώ ο κυβερνητικός συνασπισμός κατάφερε στις αρχές Μαΐου μια νίκη στο δεύτερο γύρο της ψηφοφορίας στη Bundestag, μετά την πρώτη ιστορική αποτυχία, ο Μερτς αναλαμβάνει τα καθήκοντά του σε ιδιαίτερα επισφαλή θέση.
Το μήνυμα ήταν σαφές: Αμφιβολία, διχασμός και εύθραυστη υποστήριξη στο κοινοβούλιο. Η κυβέρνηση ξεκινά την εντολή της ορατά διασπασμένη, με τη συνοχή της να βρίσκεται υπό άμεση αμφισβήτηση.
Τα εσωτερικά εμπόδια
Ο Γερμανός καγκελάριος επιδιώκει να ενισχύσει τόσο την Ευρώπη όσο και τη Γερμανία μέσω σταθερής ηγεσίας αλλά και μεγαλύτερων δαπανών. Έχει υποσχεθεί μαζική αύξηση των αμυντικών δαπανών, προκειμένου να δημιουργηθεί ο «ισχυρότερος συμβατικός στρατός στην Ευρώπη» και να αντιμετωπιστεί η απειλή από την Ρωσία και η αποχώρηση των ΗΠΑ από τις παραδοσιακές δεσμεύσεις ασφαλείας προς τη γηραιά ήπειρο.
Αυτό το ευρύ όραμα, ωστόσο, προσκρούει σε μία σειρά από εμπόδια, με πιο σημαντικό το λεγόμενο «φρένο χρέους», το οποίο υιοθετήθηκε μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, για να περιορίσει τα ετήσια ελλείμματα στο 0,35% του γερμανικού ΑΕΠ.
Τα σχέδια Μερτς για την αναζωογόνηση του στρατού και των υποδομών της Γερμανίας θα μπορούσαν να υπονομευτούν σοβαρά από εσωτερικές δυνάμεις - τόσο εντός όσο και εκτός του συνασπισμού του. Ο ίδιος προσκρούει σε μακροχρόνιους γερμανικούς κανόνες και ιδεολογίες που απειλούν να παρεμποδίσουν την ικανότητα του κράτους και την ικανότητα της κυβέρνησης να ενεργήσει αποφασιστικά.
Ήδη, ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, Λαρς Κλίνγκμπεϊλ, τάχθηκε υπέρ της διατήρησης μιας περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής παρά το γεγονός ότι η νέα κυβέρνηση θα έχει στη διάθεσή της το νέο ταμείο για υποδομές και μεγαλύτερα περιθώρια αμυντικών δαπανών. Ανέφερε επίσης ότι ο κυβερνητικός συνασπισμός θα πρέπει να προωθήσει την εξυγίανση του προϋπολογισμού σε άλλους τομείς.
Η δήλωση αυτή φαίνεται να αποτελεί μία προσπάθεια καθησυχασμού της δεξιάς πτέρυγας των Χριστιανοδημοκρατών του Μερτς, που δεν είδε με καλό μάτι την χαλάρωση του φρένου χρέους και αντιδρά στην αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών.
Το «φρένο χρέους»
Το άνοιγμα του Μερτς απέναντι στο δημόσιο χρέος θεωρείται από πολιτικούς αναλυτές κάτι περισσότερο από μια απλή πολιτική αναπροσαρμογή, καθώς αντιπροσωπεύει μια κρίσιμη στιγμή για το οικονομικό μέλλον της Γερμανίας. Πρόκειται για μία ριζική αλλαγή στην οποία αντιδρούν πολλά μέλη του κόμματος των Χριστιανοδημοκρατών.
Ωστόσο, οι κίνδυνοι είναι τεράστιοι: οποιοδήποτε λάθος βήμα θα μπορούσε να ενισχύσει το δημόσιο σκεπτικισμό και να διχάσει περαιτέρω τον ήδη ευάλωτο συνασπισμό. Για την πολιτική του επιβίωση, ο Καγκελάριος γνωρίζει ότι πρέπει να συμμορφωθεί, σε κάποιο βαθμό, με τις καθιερωμένες πολιτικές νόρμες της χώρας.
Ο Μερτς προσπαθεί να μην επαναλάβει τα ίδια λάθη με αυτά του προκατόχου του Όλαφ Σολτς. Αλλά για να πετύχει το όραμά του για μια αναζωογονημένη και πιο ασφαλή Γερμανία, πρέπει να ξεπεράσει τόσο το «φρένο του χρέους» όσο και, ακόμη πιο σημαντικό, τα βαθιά ιδεολογικά ρεύματα που το εδραίωσαν.
Για πολλούς παρατηρητές, αυτή η «φετιχοποίηση» της λιτότητας έχει συμβάλει σε δεκαετίες υποεπένδυσης σε εσωτερικές υποδομές - από δρόμους, σχολεία, δημόσια κτίρια, ευρύτερες δημόσιες υπηρεσίες - αποτυχίες τις οποίες το AfD είναι πρόθυμο να εκμεταλλευτεί. Και όσο πολλά υποσχόμενη κι αν φαίνεται, η δέσμευση του Mερτς ύψους 500 δισεκατομμυρίων ευρώ για επενδύσεις σε υποδομές ισοδυναμεί περίπου με τις υπάρχουσες ανάγκες της χώρας, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι μελλοντικές αποσβέσεις.
Πέρα από τη ρητορική
Παραμένει ωστόσο ασαφές εάν η ρητορική αλλαγή του Mερτς και η συνταγματική αλλαγή που επιτρέπει αλλά δεν δημιουργεί από μόνη της πιο ισχυρές αμυντικές δαπάνες προμηνύει μια νέα κατεύθυνση στη γερμανική πολιτική ή εάν η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης θα συνεχίσει να πλήττεται από αυτοεπιβαλλόμενους περιορισμούς και κοινοβουλευτικές διαμάχες.
Εάν συμβεί το δεύτερο, η Γερμανία κινδυνεύει τόσο με συνεχιζόμενη οικονομική στασιμότητα όσο και με άνοδο του AfD, του οποίου η υποστήριξη προέρχεται δυσανάλογα από οικονομικά στάσιμες πρώην ανατολικές περιοχές, και το οποίο τον περασμένο μήνα ξεπέρασε το CDU του Μερτς στις δημοσκοπήσεις.
Και παρά τις δεσμεύσεις του νέου Καγκελάριου, ούτε ένα ευρώ από τα υποσχόμενα κεφάλαια για την άμυνα και τις υποδομές δεν έχει ακόμη εγγραφεί στον προϋπολογισμό. Και ακόμα κι αν ίσχυε αυτό, δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τις μεγάλες ανάγκες της χώρας σε άλλους τομείς, όπως υγεία, έρευνα, εκπαίδευση και ανάπτυξη.
