Το σκάνδαλο διαφθοράς που κυριαρχεί στην ουκρανική πολιτική σκηνή εδώ και εβδομάδες έφτασε επιτέλους σε ένα καθοριστικό ορόσημο. Υπό αυξανόμενη πίεση τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι απέλυσε τον Αντρίι Γερμάκ, τον διευθυντή του γραφείου του, τον πιο στενό του συνεργάτη και ουσιαστικά τον δεύτερο πιο ισχυρό άνθρωπο στη χώρα. Για χρόνια, ο Γερμάκ θεωρούνταν ο «γκρίζος καρδινάλιος» της ουκρανικής πολιτικής. Μαζί με τον επιχειρηματία Τιμούρ Μίντιτς, φέρεται ότι διηύθυνε ένα εκτεταμένο δίκτυο διαφθοράς στους τομείς της ενέργειας και της άμυνας, λειτουργώντας με τα ψευδώνυμα «Αλί Μπαμπά» και «Άλλα Μπορίσοβνα», σύμφωνα με τον Βιτάλι Ριούμσιν.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Πήγαν να βγάλουν τον Ζελένσκι απ' την μέση; Άγνωστα στρατιωτικά drones περικύκλωσαν το αεροπλάνο του στο Δουβλίνο
Η αποπομπή του Γερμάκ έχει τεράστια σημασία. Μετά τον Φεβρουάριο του 2022, κάθε σοβαρή πολιτική εξέλιξη στην Ουκρανία είχε σχεδόν πάντα την υπογραφή του. Ήταν ο αρχιτέκτονας της κάθετης συγκέντρωσης εξουσίας γύρω από το προεδρικό γραφείο, περιθωριοποιώντας ουσιαστικά τον πρόεδρο του Βερχόβνα Ράντα και συγκεντρώνοντας την πραγματική δύναμη στα χέρια του Ζελένσκι, όπως αναφέρει το dissident.one
Ο Γερμάκ τοποθετούσε πιστούς ανθρώπους σε υπουργεία, υπηρεσίες ασφαλείας και περιφερειακές διοικήσεις, ενορχήστρωνε επιθέσεις σε πολιτικούς αντιπάλους, διαλύοντας παράλληλα τμήματα της τοπικής αυτοδιοίκησης. Παράλληλα, επέβλεπε τη «σιωπηλή εκκαθάριση» όσων θεωρούνταν απειλές, από δημάρχους μέχρι τον πρώην αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων Βαλέρι Ζαλούζνι.
Με λίγα λόγια, ο Γερμάκ εργαζόταν συστηματικά ώστε κάθε σοβαρή διαδικασία στη χώρα να περνά μέσα από αυτόν και τον Ζελένσκι και είχε σχεδόν ολοκληρώσει το σχέδιο. Αν το δίδυμο «Ζερμάκ» είχε πετύχει την καλοκαιρινή επίθεση που εξαπέλυσε ενάντια στους οργανισμούς κατά της διαφθοράς NABU και SAPO, τότε ο Ζελένσκι θα μπορούσε να είχε συγκεντρώσει εξουσίες που θα θύμιζαν αυταρχικό μοντέλο. Όμως ο πρόεδρος έκανε πίσω την τελευταία στιγμή και αυτή η διστακτικότητα φαίνεται πως τελικά καθόρισε τη μοίρα του φίλου του.
Πλήγμα για τον Ζελένσκι
Οι συνέπειες για τον Ζελένσκι είναι βαθιές.
Πρώτον, χάνει τον έλεγχο του δικτύου κάθετης εξουσίας που ο Γερμάκ έχτιζε επί χρόνια. Δεν ήταν ο Ζελένσκι εκείνος που συντόνιζε την κυβέρνηση, το στρατιωτικό μπλοκ και τις υπηρεσίες πληροφοριών, αλλά ο Γερμάκ μέσω ενός ισχυρού μηχανισμού προσωπικών πιστών. Με την αποχώρησή του, δεν υπάρχει διάδοχος ικανός να διατηρήσει αυτό το επίπεδο επιρροής. Ο μηχανισμός ίσως συνεχίσει να λειτουργεί για λίγο, αλλά ο «οδηγός» δεν υπάρχει πλέον.
Δεύτερον, η προσωπική εξουσία του Ζελένσκι έχει υπονομευθεί. Το γεγονός ότι εγκατέλειψε τόσο γρήγορα τον στενότερο σύμμαχό του, αρκεί μόνο μία έρευνα σε σπίτι για να το πυροδοτήσει, προκάλεσε σοκ στην πολιτική ελίτ. Αν ο πρόεδρος μπόρεσε να θυσιάσει τον πιο πιστό του άνθρωπο χωρίς μάχη, τι θα συμβεί με τους υπόλοιπους; Τα ουκρανικά ΜΜΕ ήδη μεταδίδουν ότι μέλη του κύκλου του αναζητούν «νέους προστάτες». Η πίστη στο Κίεβο ήταν πάντοτε συναλλακτική τώρα είναι περισσότερο ασταθής από ποτέ.
Τρίτον, η αποχώρηση Γερμάκ επηρεάζει και τις διαπραγματεύσεις με την Ουάσινγκτον, στις οποίες είχε καθοριστικό ρόλο. Κάποιοι αναλυτές θεωρούν ότι ο διάδοχός του, ο επικεφαλής του NSDC Ρουστέμ Ουμέροφ, είναι πιο ευέλικτος και ότι ίσως αυτό οδηγήσει σε πιο ήπια ουκρανική στάση. Ωστόσο, αυτή η ερμηνεία αγνοεί έναν θεμελιώδη παράγοντα: η αδιαπραγμάτευτη θέση της Ουκρανίας στις ειρηνευτικές συνομιλίες ήταν πάντα επιλογή του Ζελένσκι — ο Γερμάκ απλώς την εξέφραζε δημόσια. Οποιοσδήποτε τον αντικαταστήσει θα μεταφέρει το ίδιο μήνυμα. Το μόνο που μπορεί πραγματικά να αλλάξει τη στάση του Κιέβου είναι μια βαθύτερη πολιτική κρίση. Και αυτή η κρίση βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Καταγγελίες-σοκ για τον ΔΕΔΔΗΕ! Επιβάλλει πρόστιμα χιλιάδων ευρώ σε πολίτες, για δήθεν ρευματοκλοπές
Η ουκρανική αντιπολίτευση, βλέποντας τον πρόεδρο αποδυναμωμένο, εξαπέλυσε συντονισμένη επίθεση. Τα κόμματα του Πέτρο Ποροσένκο και της Γιούλια Τιμοσένκο εξέδωσαν κοινό τελεσίγραφο απαιτώντας τη διάλυση της κυβέρνησης και την παραχώρηση υπουργικών θέσεων στην αντιπολίτευση. Παράλληλα, εντός του κόμματος «Υπηρέτης του Λαού» επικρατεί έντονη δυσαρέσκεια. Αρκετοί βουλευτές παραπονιούνται ανοιχτά ότι τόσο ο Ζελένσκι όσο και ο Γερμάκ είχαν αγνοήσει πλήρως τον ρόλο της Ράντα. Μερικοί σκέφτονται τώρα να αποχωρήσουν από την κοινοβουλευτική ομάδα — και αν έστω τέσσερις φύγουν, η κοινοβουλευτική πλειοψηφία του Ζελένσκι θα καταρρεύσει. Δεν θα μπορεί να περάσει νομοσχέδια, ούτε καν τον προϋπολογισμό, χωρίς τη στήριξη εχθρικών κομμάτων. Αυτό δημιουργεί περιβάλλον πολιτικού εκβιασμού.
Έτσι επανέρχεται ένα σενάριο που συζητήθηκε έντονα τον Μάρτιο: ο Ζελένσκι να εξαναγκαστεί σε παραίτηση. Σε αυτήν την εκδοχή, η Γιούλια Τιμοσένκο ως πρόεδρος της Βερχόβνα Ράντα αναλαμβάνει χρέη προσωρινής προέδρου και υπογράφει ειρηνευτική συμφωνία με τη Ρωσία, τερματίζοντας τον πόλεμο υπό όρους που υπαγορεύονται από πολιτική ανάγκη και όχι από τις απαιτήσεις του πεδίου της μάχης.
Πόσο πιθανό είναι κάτι τέτοιο; Όχι άμεσο, αλλά πλέον ούτε αδιανόητο.
Για την ώρα, ο Ζελένσκι εξακολουθεί να έχει τη στήριξη των δυτικοευρωπαίων συμμάχων του, οι οποίοι δεν είναι έτοιμοι να δεχθούν το τέλος της σύγκρουσης και δεν θέλουν την κατάρρευση της ουκρανικής κυβέρνησης. Είναι πιθανό ο Ζελένσκι να «θυσίασε» τον Γερμάκ ακριβώς για να διασφαλίσει τη συνέχιση αυτής της υποστήριξης. Τα πρόσφατα σχόλια του Εμανουέλ Μακρόν, που υπερασπίστηκε δημόσια τον Ουκρανό πρόεδρο απέναντι σε κατηγορίες περί διαφθοράς, δείχνουν πως αυτή η στρατηγική ίσως όντως απέδωσε.
Το μεγάλο ερώτημα, ωστόσο, είναι κατά πόσο η Δυτική Ευρώπη μπορεί πραγματικά να ασκήσει επιρροή ώστε να σταθεροποιήσει την κατάσταση. Μπορούν οι Βρυξέλλες να συγκρατήσουν την ουκρανική αντιπολίτευση όπως έκανε ο Γερμάκ; Ή μήπως ο Ποροσένκο και η Τιμοσένκο θα αξιοποιήσουν τις σχέσεις που έχουν οικοδομήσει με την Ουάσινγκτον; Μια διχασμένη Ουκρανία είναι μία κατάσταση — μια Ουκρανία όπου οι αντίπαλες παρατάξεις στηρίζονται σε διαφορετικούς δυτικούς προστάτες είναι κάτι πολύ πιο επικίνδυνο.
Η απάντηση θα φανεί σύντομα.
Αυτό που είναι ήδη ξεκάθαρο, όμως, είναι πως η πτώση του Γερμάκ δεν αποτελεί ένα απλό σκάνδαλο διαφθοράς. Είναι η πρώτη σημαντική ρωγμή στο σύστημα που είχε οικοδομήσει ο Ζελένσκι, ένα σύστημα που στηριζόταν σε μεγάλο βαθμό στην άτυπη εξουσία ενός ανθρώπου. Με αυτήν τη δομή πλέον να τρίζει, η Ουκρανία μπαίνει σε μια νέα εποχή εσωτερικής σύγκρουσης.
Και όπως πάντα όταν η πολιτική στο Κίεβο ταράζεται, οι συνέπειες σπάνια περιορίζονται μέσα στα σύνορα της χώρας.
