Τις τελευταίες εβδομάδες, περίπου τα μισά κράτη μέλη της ΕΕ είδαν τους αγρότες να διαμαρτύρονται ενάντια στις αντίστοιχες εθνικές και ευρωπαϊκές γεωργικές πολιτικές τους. Τη Δευτέρα (26/2), οι υπουργοί Γεωργίας από το μπλοκ συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες για να επιλύσουν τις διαφορές τους.
Αλλά οι λόγοι για τις διαδηλώσεις ποικίλλουν σημαντικά. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, οι αγρότες είναι αναστατωμένοι για τη σχεδιαζόμενη μείωση των επιδοτήσεων για το ντίζελ. Στην Πολωνία και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, μπλοκάρουν δρόμους και συνοριακά περάσματα επειδή θέλουν να αποτρέψουν τις φθηνές εισαγωγές από την Ουκρανία.
Η Ένωση Ευρωπαίων αγροτών, Copa-Cogeca, απαιτεί λιγότερο αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς, λιγότερη γραφειοκρατία στη γεωργική πολιτική της ΕΕ και καλύτερες συνθήκες στον διεθνή ανταγωνισμό.
Λιγότερες ρυθμίσεις, περισσότερες εξαιρέσεις
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της εκτελεστικής εξουσίας της ΕΕ, έχει ήδη αντιδράσει, αποσύροντας έναν προτεινόμενο νόμο που θα μειώσει στο μισό τη χρήση φυτοφαρμάκων στην Ευρώπη.
Αλλά οι περισσότεροι αγρότες θέλουν περισσότερα από αυτό, συνοπτικά περισσότερες εξαιρέσεις και λιγότερους κανονισμούς. Πέρυσι, η επικεφαλής του κινήματος αγροτών και πολιτών στην Ολλανδία, Caroline van der Plas, επεσήμανε ένα ακόμη πιο θεμελιώδες ζήτημα.
«Οι άνθρωποι που παρέχουν την καθημερινή μας τροφή […] απορρίπτονται ως κακοποιοί ζώων, δηλητηριαστές, καταστροφείς του εδάφους και ρυπαίνοντες το περιβάλλον», είπε στο ολλανδικό κοινοβούλιο. Την περασμένη εβδομάδα, η Κομισιόν έκανε νέες προτάσεις για να σταματήσουν οι διαδηλώσεις. Οι κανόνες πρέπει να χαλαρώσουν ενώ προβλέπονται εξαιρέσεις για να διευκολυνθεί η λήψη επιδοτήσεων.
Η πίεση που «αισθάνονται αυτή τη στιγμή οι σκληρά εργαζόμενοι αγρότες μας πρέπει να αμβλυνθεί ώστε να είναι εγγυημένη η ασφάλεια των τροφίμων», δήλωσε η φον ντερ Λάιεν. «Η απλούστευση της γεωργικής μας πολιτικής παραμένει προτεραιότητα». Ωστόσο, οι υπουργοί Γεωργίας και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκριναν από κοινού τη λεγόμενη στρατηγική «Farm to Fork», η οποία φέρνει πολλούς νέους κανονισμούς για τα αγροκτήματα.
Η εκπροσώπηση των συμφερόντων των αγροτών στα κράτη μέλη και στη διοικητική πρωτεύουσα της ΕΕ, τις Βρυξέλλες, έχει επιρροή. Οι κεντροδεξιοί συντηρητικοί νομοθέτες τάχθηκαν στο πλευρό των αγροτών και η κεντροαριστερή ομάδα ανέφερε επίσης κατανόηση.
Αλλά δεν είναι ότι οι κανόνες, ενάντια στους οποίους επαναστατούν οι αγρότες, είναι όλοι οικολογικά και περιβαλλοντικά λανθασμένοι, ή ότι βγήκαν από το πουθενά, προειδοποίησε η Γερμανίδα ευρωβουλευτής Μαρία Νόιχλ σε συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ωστόσο, ζήτησε ακόμη να στηριχθούν οι αγρότες στις ανησυχίες τους. «Ας συνταχθούμε μαζί τους σε μια δύσκολη εποχή κλιματικής αλλαγής», είπε.
Λιγότεροι αγρότες, ίδια παραγωγή
Δεν υπάρχει αμφιβολία μεταξύ των πολιτικών της ΕΕ ότι ο γεωργικός τομέας χρειάζεται προστασία του κλίματος, μείωση των εκπομπών και διαρθρωτικές αλλαγές. Πώς όμως θα γίνει αυτό; Η διαρθρωτική αλλαγή στην ευρωπαϊκή γεωργία βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και χρόνια. Ο αριθμός των εκμεταλλεύσεων μειώθηκε γρήγορα — κατά ένα τρίτο σε 9,2 εκατομμύρια από το 2005. Ωστόσο, η καλλιεργούμενη έκταση δεν έχει συρρικνωθεί. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν λιγότερα αγροκτήματα, αλλά γίνονται μεγαλύτερα.
Αυτό δεν είναι μόνο θέμα οικονομικής βιωσιμότητας. Πολλοί αγρότες συνταξιοδοτούνται και υπάρχουν λιγότεροι διάδοχοι και νέοι αγρότες, παρόλο που θα υποστηριχθούν από ειδικές επιδοτήσεις από την ΕΕ.
Η ευρωπαϊκή γεωργική βιομηχανία παράγει μεγάλα πλεονάσματα και αυτά εξάγονται με επιτυχία. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του γερμανικού υπουργείου Γεωργίας, το μέσο εισόδημα των Γερμανών αγροτών έχει αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια. Ο πληθωρισμός οδήγησε σε υψηλότερες τιμές για τους πελάτες στα σούπερ μάρκετ, ενώ το κόστος παραγωγής έχει αυξηθεί λιγότερο απότομα.
Ένας εργαζόμενος στον αγροτικό τομέα στη Γερμανία κέρδισε κατά μέσο όρο 43.000 ευρώ το 2022. Ωστόσο, τα εισοδήματα στον τομέα παρουσιάζουν σημαντικές διακυμάνσεις σε ολόκληρη την ΕΕ. Τα εισοδήματα των αγροτών στην Ισπανία ή τη Ρουμανία είναι σημαντικά χαμηλότερα. Στην Ολλανδία, είναι σημαντικά υψηλότερα.
Η γεωργία στον πυρήνα της ΕΕ
Η ΕΕ έχει διοχετεύσει πολλά χρήματα στη γεωργία. Από το 1962, όλα τα κράτη μέλη λαμβάνουν από κοινού αποφάσεις στον αγροτικό τομέα και η αγροτική πολιτική βρίσκεται στον πυρήνα του μπλοκ. Το μεγαλύτερο μέρος του κοινού προϋπολογισμού, περίπου το ένα τρίτο, πηγαίνει σε επιχορηγήσεις στους αγρότες και στην αγροτική ανάπτυξη
Αν και η γεωργία αντιπροσωπεύει μόνο το 1,6% της οικονομικής παραγωγής στην ΕΕ, λαμβάνει περίπου το ένα τέταρτο όλων των επιδοτήσεων από τον τακτικό προϋπολογισμό. Το 2022, 243 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιδοτήσεις διοχετεύθηκαν σε όλους τους τομείς της οικονομίας, εκ των οποίων τα 57 δισ. ευρώ διατέθηκαν σε αγροκτήματα.
Οι υψηλές επιδοτήσεις διασφαλίζουν ότι οι τιμές των τροφίμων στην ΕΕ είναι σχετικά χαμηλές και σταθερές. Εάν οι γεωργοί μετακυλούσαν το πραγματικό κόστος παραγωγής τους χωρίς επιδοτήσεις, οι τιμές θα αυξάνονταν απότομα και θα κυμαίνονταν σε μεγάλο βαθμό ανάλογα με την κατάσταση της συγκομιδής. Η αποτροπή αυτού ήταν — και είναι — ο διακηρυγμένος στόχος της γεωργικής πολιτικής της ΕΕ.
