Ελληνική Γλώσσα

Ποιες είναι οι εκφράσεις από τα Αρχαία Ελληνικά που χρησιμοποιούμε σήμερα -Τι σημαίνουν

Με τον όρο αρχαία ελληνική γλώσσα αναφερόμαστε τη μορφή της ελληνικής γλώσσας, που ομιλούνταν κατά τους αρχαϊκούς χρόνους και την κλασική αρχαιότητα η ακόμη και στην ελληνιστική περίοδο.

Η νέα ελληνική γλώσσα αποτελεί σαφώς συνέχεια της αρχαίας και εξέλιξή της. Ωστόσο υπάρχουν πολλές αρχαίες φράσεις που χρησιμοποιούμε αυτούσιες ακόμη και σήμερα.

Ας δούμε μερικές χαρακτηριστικές από αυτές:

Νους υγιής εν σώματι υγιεί
Ένα υγιές πνεύμα προϋποθέτει υγιές σώμα. Η φράση απηχεί το κλασικό αθλητικό ιδεώδες, σύμφωνα με το οποίο η εκγύμναση του σώματος ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για σωματική και πνευματική υγεία. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι μόνο ένα υγιές σώμα μπορούσε να φιλοξενήσει ένα υγιές πνεύμα.

Ευ αγωνίζεσθαι
Να αγωνίζεσαι με έντιμο τρόπο. Η φράση καταδεικνύει τη σημασία της ευγενούς άμιλλας καθώς και την επιδίωξη της υπεροχής με θεμιτούς τρόπους.

Κύκνειον άσμα
Το μελωδικό τραγούδι του κύκνου λίγο πριν πεθάνει. Μεταφορικά το τελευταίο έργο ενός δημιουργού πριν το θάνατό του.

Πυξ λαξ
Σημαίνει με γροθιές και κλωτσιές. Τη φράση χρησιμοποιούμε για να εκφράσουμε την αποπομπή κάποιου με βίαιο τρόπο ή απότομα.

Τα παιδία παίζει
Το μάθαμε όλοι σαν παράδειγμα της αττικής σύνταξης στα αρχαία. Οι αρχαίοι εννοούσαν ότι το παιχνίδι είναι σύμφυτο
με την παιδική ηλικία. Χρησιμοποιείται και για να δείξουμε ότι κάποιος ενήλικας συμπεριφέρεται σαν παιδί.

Γνώθι σαυτόν
Αποδίδεται στον Χείλωνα τον Λακεδαιμόνιο, έναν από τους επτά σοφούς. Σημαίνει γνώρισε τον εαυτό σου, έχε αυτογνωσία.

Το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού
Η φράση αποδίδεται στον αρχαίο Έλληνα ποιητή, Μένανδρο και σημαίνει ότι δεν είναι έξυπνος αυτός που επαναλαμβάνει τα ίδια λάθη.

Ευ ζην
Αυτό θεωρούσε ο Μέγας Αλέξανδρος ότι χρωστούσε στο δάσκαλό του Αριστοτέλη. Αρχικά σήμαινε τον τρόπο ζωής που χαρακτηρίζεται από ηθικές και πνευματικές αρετές. Σήμερα έχει περισσότερο την έννοια της άνετης και ποιοτικής ζωής.

Μολών λαβέ
Έτσι απάντησε ο Λεωνίδας στις Θερμοπύλες όταν ο Ξέρξης ζήτησε την παράδοση των όπλων των αμυνομένων Ελλήνων. Έλα να τα πάρεις (τα όπλα). Η φράση χρησιμοποιείται και σήμερα με την ίδια έννοια, δηλαδή αν τολμάς έλα να με αντιμετωπίσεις, δεν παραδίδομαι.

Άρον άρον
Ο όχλος φώναζε «ἆρον ἆρον, σταύρωσον αὐτόν» στον Πόντιο Πιλάτο για να καταδικάσει το Χριστό σε θάνατο στο Σταυρό. Σημαίνει βιαστικά, με σπουδή και χωρίς προσοχή.

Από μηχανής θεός
Η φράση προέρχεται από ένα τέχνασμα που χρησιμοποιούσαν στο αρχαίο θέατρο, όταν ένας θεός παρουσιαζόταν με ειδικό μηχάνημα (γερανό θα λέγαμε σήμερα) από ψηλά και με την παρέμβασή του έδινε λύση στην αδιέξοδη πλοκή του δράματος. Μεταφορικά χρησιμοποιείται όταν κάποιος εμφανίζεται απροσδόκητα και δίνει λύση σε ένα πρόβλημα.

Ήξεις αφήξεις
Πρόκειται για έναν διφορούμενο χρησμό όταν κάποιος στρατιώτης ρώτησε τη Σίβυλλα αν θα σκοτωθεί στον πόλεμο. Η απάντηση ήταν «Ήξεις, αφήξεις ουκ, εν πολέμω θνήξεις», προφορικά φυσικά. Η διαφορά είναι στο κόμμα μετά το ουκ που αλλάζει το νήμα της φράσης, δηλαδή «Θα πας, θα γυρίσεις (δεν) θα πεθάνεις στον πόλεμο». Το λέμε όταν κάποιος έχει διφορούμενες θέσεις, αντιφάσκει.

Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας
Το είπε ο Λαοκόων στους Τρώες προειδοποιώντας τους να μην δεχτούν τα δώρα (Δούρειος Ίππος) των Ελλήνων. Σημαίνει να είσαι επιφυλακτικός με τους εχθρούς ακόμα κι όταν φέρνουν δώρα.

ἔπεα πτερόεντα
Η φράση αναφέρεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα και σημαίνει τα λόγια που τα παίρνει ο άνεμος, που πετούν. Σημαίνει ακριβώς το ίδιο και σήμερα, λόγια του αέρα, που δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία.

Αιδώς Αργείοι: όταν θέλουμε να καταδείξουμε αισθήματα ντροπής αναφερόμενοι σε κάποιον άλλο.
Ειπώθηκε από τον Στέντορα (σε έντονο ύφος) προς τους Αργείους κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου, με σκοπό να τους ανυψώσει το ηθικό όταν ο Αχιλλέας αποχώρησε από τη μάχη. (Ομήρου Ιλιάδα – Ε 787)

Αντίπαλον δέος: όταν αναφερόμαστε σε ισχυρό αντίπαλο. (Θουκυδίδης – Γ 11)

Από μηχανής θεός: μη αναμενόμενη βοήθεια – λύση – συνδρομή σε κάποιο πρόβλημα ή δύσκολη κατάσταση. Προέρχεται από θεατρικό τέχνασμα στην αρχαία Ελλάδα που χρησιμοποιούσαν οι τραγικοί ποιητές όταν ήθελαν να δώσουν διέξοδο στη πλοκή του έργου και στο οποίο κατά τη διάρκεια της παράστασης εμφανιζόταν ένας Θεός επάνω σε εναέρια κατασκευή (γερανός).

– Αρχή άνδρα δείκνυσι: όταν οι πράξεις – έργα χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο στον οποίο αναφερόμαστε. (Βίας ο Πριηνεύς – Σοφοκλής…. Αντιγόνη 62)

Ασκός του Αιόλου: σε περιπτώσεις επικείμενων δεινών – καταστροφών. Ο Αίολος έδωσε έναν ασκό στον Οδυσσέα ο οποίος περιείχε ανέμους. Όταν λοιπόν οι σύντροφοι του Οδυσσέα άνοιξαν τον ασκό, απελευθερώθηκαν οι άνεμοι και παρέσυραν το πλοίο στο νησί των Λαιστρυγόνων. (Ομήρου Οδύσσεια Κ 1-56)

Αχίλλειος πτέρνα: αδύνατο σημείο. Η φράση προέρχεται από το μύθο του Αχιλλέα, σύμφωνα με τον οποίο, όταν τον βύθιζε στο αθάνατο νερό η μητέρα του, επειδή τον κρατούσε από τη φτέρνα, στο συγκεκριμένο σημείο του σώματός του παρέμεινε θνητός.

Βίος αβίωτος : ζωή ανυπόφορη. (Χίλων Ο Λακεδαιμόνιος)

Γαία πυρί μειχθήτω: σε περιπτώσεις καταστροφής, όταν θέλουμε να δώσουμε έμφαση.

Γη και ύδωρ: υποδηλώνει περιπτώσεις υποταγής , πλήρους υποχώρησης, παράδοσης άνευ όρων. Η φράση προέρχεται από τον Ηρόδοτο, σύμφωνα με τον οποίο οι Πέρσες απεσταλμένοι ζήτησαν από τους Σπαρτιάτες γη και ύδωρ σε ένδειξη υποταγής. (Ηροδότου Ιστορία V 17-18)

Γόρδιος δεσμός: αναφέρεται σε περιπτώσεις δύσκολων προβλημάτων (άλυτων). Η φράση λέγεται σε περιπτώσεις δύσκολων καταστάσεων, όπως αυτή που αντιμετώπισε ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν προσπάθησε να λύσει ένα πολύπλοκο κόμπο, το «γόρδιο δεσμό» τον οποίον σύμφωνα με τον χρησμό όποιος τον έλυνε θα γινόταν κυρίαρχος της Ασίας. (Αρριαννού 11 3)

Δαμόκλειος σπάθη: απειλητικές καταστάσεις Η φράση προέρχεται από επεισόδιο που συνέβη μεταξύ του τυράννου των Συρακουσών Διονυσίου και του Δαμοκλή, ενός αυλικού κόλακα , όταν ο πρώτος θέλοντας να δείξει στο Δαμοκλή πόσο επικίνδυνο ήταν το αξίωμα του τυράννου τον έβαλε να καθίσει στο θρόνο, ενώ από πάνω του κρεμόταν ξίφος σε μια τρίχα αλόγου.

Διέβην τον Ρουβίκωνα : σε περιπτώσεις που λαμβάνεται μία παράτολμη απόφαση. Η φράση αποδίδεται στον Ιούλιο Καίσαρα ο οποίος όταν το 49 π.Χ. αποφάσισε να κηρύξει εμφύλιο πόλεμο στην Ιταλία, πέρασε με το στρατό του τον ποταμό Ρουβίκωνα κατευθυνόμενος προς την Ρώμη.

Δούρειος Ίππος: αναφέρεται σε περιπτώσεις δολιότητας, ή δώρων τα οποία υποκρύπτουν δόλο. Η φράση προέρχεται από τον Όμηρο και αναφέρεται κατά την περίοδο των Τρωικών πολέμων τότε που οι Έλληνες ενώ χάρισαν στους Τρώες ξύλινο άλογο μεγάλων διαστάσεων ως αφιέρωμα στους Θεούς, στο εσωτερικό του ήταν κρυμμένοι ο Οδυσσέας με τους συντρόφους του, οι οποίοι άνοιξαν τις πύλες της Τροίας στους υπόλοιπους Έλληνες (Ομήρου Οδύσσεια λ 529)

Επί ξυρού ακμής : στην κόψη του ξυραφιού, σε πολύ κρίσιμη κατάσταση, σε κρίσιμο σημείο. Ομηρική φράση η οποία ειπώθηκε από το Νέστορα στο Διομήδη στην προσπάθειά του να τον παροτρύνει για συμμετοχή στον πόλεμο εναντίον των Τρώων. (Ομήρου Ιλιάδα Κ 173)

Εκατόμβη: Θυσία με πολλά θύματα, μεγάλη απώλεια. Εκατόμβη στην αρχαία Ελλάδα ονόμαζαν την θυσία κατά την οποία γινόταν προσφορά από εκατό βόδια στους θεούς. (Ομήρου Ιλιάδα Α 65)

Ες αύριον τα σπουδαία: Αργότερα θα ασχοληθούμε με τα σοβαρά ζητήματα – θέματα, αναβολή. Τη φράση είπε ο Θηβαίος Αρχίας, όταν έλαβε το γράμμα που τον προειδοποιούσε ότι κινδυνεύει από τον Πελοπίδα. (Πλουτάρχου Πελοπ. 10)

Ή ταν ή επί τας : Ή θα την φέρεις νικητής (ασπίδα) ή θα σε φέρουν επάνω της νεκρό……………..ή θα επιτύχουμε, ή θα αποτύχουμε. Τη φράση έλεγαν οι Σπαρτιάτισσες μητέρες στα παιδιά τους, όταν τους έδιναν την ασπίδα για τον πόλεμο. (Πλουτάρχου Λακεδαιμ. Αποφθ.16)

Κέρβερος: Σκληρός, ανυποχώρητος. Προέρχεται από το ομώνυμο τέρας που φύλαγε τον Άδη και δεν επέτρεπε την είσοδο.
Κέρας Αμαλθείας: Παραπέμπει σε πλούτο – αφθονία υλικών αγαθών. Η φράση προέρχεται από περιστατικό όπου η Αμάλθεια έτρεφε το μικρό Δία με κέρατο κατσίκας γεμάτο γάλα και μέλι.

Και συ τέκνον Βρούτε: Φράση που απευθύνεται σε πρόσωπα που προδίδουν την εμπιστοσύνη μας.Την είπε ο Καίσαρας, όταν αναγνώρισε τον Βρούτο ανάμεσα στους δολοφόνους του.

Κόπρος του Αυγείου: Συγκεντρωμένες ατασθαλίες – καταστάσεις οι οποίες δύσκολα διορθώνονται. Η φράση προέρχεται από άθλο του Ηρακλή, κατά τον οποίο καθάρισε την κοπριά από τους στάβλους του Αυγείου.

Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα: Λέγεται για όσους υπερηφανεύονται και καυχώνται για ανεπιβεβαίωτα κατορθώματα και καλούνται να αποδείξουν ότι λένε την αλήθεια. Η φράση προέρχεται από Αισώπειο μύθο σύμφωνα με τον οποίο κάποιος ισχυριζόταν ότι κάποτε στη Ρόδο έκανε ένα πολύ μεγάλο άλμα και του ζήτησαν να το επαναλάβει λέγοντάς του την παραπάνω φράση. (Αισώπου Μύθοι «Ανήρ Κομπαστής»)

Mηδένα προ του τέλους μακάριζε : Μην βιάζεσαι να μακαρίσεις κάποιον πριν το τέλος. Με αυτή τη φράση σχολίασε ο Σόλωνας τους θησαυρούς του Κροίσου, όταν ο τελευταίος τους έδειξε με υπερηφάνεια. (Ηροδότου Ι 32 7)

Κύκνειο άσμα: Η τελευταία ενέργεια – πράξη – έργο κάποιου. Προέρχεται από το τελευταίο τραγούδι του κύκνου πριν το θάνατό του. (Πλάτωνος Φαίδων 84 Ε)

Ιστός της Πηνελόπης : Λέγεται για έργο που δεν τελειώνει. Η φράση είναι από τον Όμηρο όπου στην Οδύσσεια αναφέρεται στην Πηνελόπη η οποία ύφαινε ένα ύφασμα την ημέρα και το ξήλωνε τη νύχτα, θέλοντας να ξεγελάσει τους μνηστήρες μέχρι να γυρίσει ο Οδυσσέας από την Τροία. (Ομήρου Οδύσσεια τ 149)

Κουτί της Πανδώρας : Εμφάνιση πολλών δεινών ταυτόχρονα. Η φράση προέρχεται από τη μυθολογία, σύμφωνα με την οποία ο Δίας για να τιμωρήσει τους ανθρώπους έδωσε στην Πανδώρα ως δώρο ένα κιβώτιο γεμάτο με όλες τις συμφορές, με αποτέλεσμα μόλις το άνοιξε να βγουν όλα τα δεινά, εκτός από την ελπίδα.

Ο κύβος ερρίφθη: Η απόφαση έχει ληφθεί. Τη φάση είπε ο Καίσαρας όταν αποφάσισε να κηρύξει εμφύλιο πόλεμο. Οι λατινομαθείς ευρωπαίοι το λένε στα λατινικά alea jacta est.

Προκρούστειος Κλίνη: Προσαρμογή κάποιας κατάστασης βάσει συμφέροντος. Προέρχεται από τον μυθικό κακούργο Προκρούστη ο οποίος έδενε τα θύματά του σε κρεβάτι κι έπειτα τους έκοβε ή εξάρθρωνε τα πόδια, προκειμένου να τους φέρει σε ίσο μήκος με το κρεβάτι.

Μέμνησο των Αθηναίων : Μην ξεχνάς αυτόν που πρόκειται να εκδικηθείς.Τη φράση έλεγε καθημερινά ένας υπηρέτης στο Δαρείο (κατόπιν εντολής του) υπενθυμίζοντας ότι έπρεπε να τιμωρήσει τους Αθηναίους, διότι συμμετείχαν στην πυρπόληση των Σάρδεων. (Ηροδότου V 105)

Μερίς του λέοντος : Το μεγαλύτερο μερίδιο. (Αισώπου μύθοι «Λέων και αλώπηξ»)

Κομίζω γλαύκα εις Αθήνας : Όταν λέγονται ήδη γνωστά πράγματα. Η φράση λέγεται διότι στην Αθήνα η γλαύκα, η κουκουβάγια, ήταν γνωστή, σαν σύμβολο της Αθήνας και εικονιζόταν παντού, όπως στις στροφές των σπιτιών, στα νομίσματα κ.λ.π. (Αριστοφάνη, Όρνιθες, 301)

*Κάποιες από τις φράσεις είναι μάλλον μεταγενέστερες των αρχαίων Ελλήνων ωστόσο τις αναφέρουμε καθώς διατηρούν όλα τα χαρακτηριστικά της αρχαίας ελληνικής. Φυσικά υπάρχουν πολλές ακόμη...

Ακολουθήστε το Πενταπόσταγμα στο Google news Google News

ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ρωσική τράπεζα και Πούτιν
Ρωσία 0

Έξω Φρενών οι Ρώσοι! Τούρκοι, Κινέζοι και Άραβες καθυστερούν ή ακυρώνουν τελείως τις πληρωμές ρωσικού πετρελαίου φοβούμενοι τις κυρώσεις των ΗΠΑ

«Η αμερικανική και ευρωπαϊκή πίεση δημιούργησε προβλήματα στις πληρωμένες μας» είπε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνο,...