Όπως πρώτο το ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ αποκάλυψε χθες, ο Ρώσος Πρόεδρος έκανε μια απρόσμενη πρόταση στην Τουρκία προκειμένου να τη μετατρέψει σε κόμβο φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Κανείς συνήθως δεν αρνείται ένα τέτοιο δώρο. Ωστόσο, για τη Ρωσία αυτό το έργο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ακίνδυνο.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν συναντάται σήμερα στην Αστάνα, για τέταρτη φορά, με τον Τούρκο ομόλογό του, Ταγίπ Ερντογάν, με τον οποίο θα συζητήσει το θέμα της Ουκρανίας.
Τι ακριβώς μπορεί να προσφέρει η Μόσχα στην Άγκυρα και ποιοι είναι οι κίνδυνοι;
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν πρότεινε τη δημιουργία του μεγαλύτερου κόμβου φυσικού αερίου για την Ευρώπη στην Τουρκία. Η προμήθεια φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας θα είναι η κύρια οδός, πρόσθεσε. Ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας Φατίχ Ντονμέζ απάντησε ότι ένα τέτοιο έργο είναι «δυνατό να υλοποιηθεί», υπενθυμίζοντας ότι «η Ρωσία έχει υλοποιήσει στο παρελθόν επιτυχημένα έργα υποδομής». Ωστόσο, παραδέχτηκε ότι άκουσε αυτή την ιδέα για πρώτη φορά.
«Αυτά είναι απροσδόκητα νέα και για τους ειδικούς του κλάδου», λέει ο Aleksey Gromov, Διευθυντής Ενέργειας στο Ινστιτούτο Ενέργειας και Οικονομικών. Το τι ακριβώς κρύβεται πίσω από την πρόταση της Ρωσίας να μετατραπεί η Τουρκία σε κόμβο φυσικού αερίου δεν είναι ακόμη σαφές. Οι ειδικοί μοιράζονται τις εικασίες τους.
Πρόκειται, προφανώς, για την κατασκευή νέων υποδομών στη Μαύρη Θάλασσα. «Έχουμε ήδη δύο γραμμές Turkish Stream χωρητικότητας λίγο πάνω από 32 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Το ένα νήμα επικεντρώνεται στην Τουρκία, το δεύτερο στην Ευρώπη. Πιθανώς, μιλάμε για τοποθέτηση της τρίτης και τέταρτης γραμμής του Turkish Stream κατά μήκος των υφιστάμενων δρομολογίων στη Μαύρη Θάλασσα, τουλάχιστον προς το τουρκικό έδαφος. Και τότε η πρόταση της Ρωσίας είναι πιθανώς ότι η Τουρκία θα πρέπει να συνεχίσει να διανέμει φυσικό αέριο στους ευρωπαίους καταναλωτές προκειμένου να αποκλείσει την υπαγωγή σε υφιστάμενους ή μελλοντικούς περιορισμούς κυρώσεων», υποστηρίζει ο Γκρόμοφ.
Δηλαδή, μιλάμε για το γεγονός ότι η Ρωσία θα πουλήσει όλο το φυσικό αέριο που περνάει από τους νέους σωλήνες στην Άγκυρα. Και ο νέος ιδιοκτήτης, εκπροσωπούμενος από την Τουρκία, θα διαπραγματευτεί με ευρωπαίους αγοραστές και θα μεταπωλήσει καύσιμα σε αυτούς με περιθώριο. «Ίσως, μιλάμε για τη δημιουργία ενός mega-διανομέα στην Τουρκία. Η Ρωσία θα προμηθεύσει όλο το φυσικό της αέριο στην Άγκυρα, η οποία θα το πουλήσει ως δικό της βάσει μακροπρόθεσμων συμβάσεων σε Τούρκους εμπόρους. Οι ίδιες οι τουρκικές εταιρείες θα πουλήσουν αυτό το αέριο περαιτέρω στους Ευρωπαίους. Μια άλλη επιλογή είναι η Τουρκία να δημιουργήσει το δικό της ηλεκτρονικό χρηματιστήριο φυσικού αερίου, όπου οι ευρωπαϊκές εταιρείες μπορούν να έρθουν και να αγοράσουν τουρκικό αέριο ρωσικής προέλευσης», αναφέρει από την πλευρά του ο κορυφαίος εμπειρογνώμονας του Ταμείου Εθνικής Ενεργειακής Ασφάλειας, εμπειρογνώμονας του Χρηματοοικονομικού Πανεπιστημίου υπό την κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας Yushkov.
H Ρωσία έτοιμη να μοιραστεί τα κέρδη της με την Τουρκία
Αποδεικνύεται ότι η Ρωσία θα είναι έτοιμη να μοιραστεί τα κέρδη της με την Τουρκία προκειμένου να μπορέσει να αυξήσει τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς τα δυτικά. Η Άγκυρα θα αναλάβει την ευθύνη της διαπραγμάτευσης για την πώληση φυσικού αερίου και οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να σκεφτούν να επεκτείνουν τη χωρητικότητα των αγωγών στη δική τους επικράτεια προκειμένου να μπορέσουν να αγοράσουν τουρκικό αέριο.
«Η Τουρκία έχει ήδη γίνει μια σημαντική χώρα διέλευσης φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Το ρωσικό, το αέριο του Αζερμπαϊτζάν ρέει μέσα από αυτό, και, ίσως, το ιρανικό αέριο κάποια μέρα θα ρέει. Αλλά για να γίνει κόμβος φυσικού αερίου, όπως το Baumgarten στην Αυστρία, το φυσικό αέριο που έρχεται στην Τουρκία πρέπει να αλλάξει ιδιοκτησία. Αυτό σημαίνει ότι οι δεξαμενές αποθήκευσης αερίου θα πρέπει να εμφανιστούν εδώ, όπως στο Baumgarten, και θα πρέπει να εμφανιστεί μια ηλεκτρονική ανταλλαγή», λέει ο Igor Yushkov.
Η Ρωσία θα απαιτήσει μεγάλες επενδύσεις στην κατασκευή νέων υποδομών και χρόνου. «Θα είναι απαραίτητο να κατασκευαστεί μια επέκταση του συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου από το Yamal στην Anapa. Ο σταθμός συμπίεσης αερίου Anapa έχει σχεδιαστεί πιθανώς για μεγάλους όγκους άντλησης, επειδή κατασκευάστηκε αρχικά για το South Stream. Αλλά περαιτέρω είναι απαραίτητο να τοποθετηθούν πρόσθετοι σωλήνες στη Μαύρη Θάλασσα προς τις τουρκικές ακτές», λέει ο Yushkov.
Ωστόσο, η επιλογή είναι περιορισμένη και είναι πιθανό η κατασκευή νέων γραμμών στη νότια Ευρώπη να είναι ταχύτερη από την επισκευή κατεστραμμένων αγωγών φυσικού αερίου στη Βαλτική Θάλασσα.
«Δεδομένης της γεωπολιτικής κατάστασης, δεν έχουμε πολλές ευκαιρίες να εξάγουμε φυσικό αέριο στην Ευρώπη», λέει ο Γκρόμοφ. Η Gazprom προμηθεύει τώρα περίπου 16 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα μέσω της δεύτερης γραμμής του Turkish Stream και σχεδόν την ίδια ποσότητα μέσω της Ουκρανίας, δηλαδή λιγότερο από 40 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου σε ετήσια βάση. Ενώ το 2021, η Gazprom εξήγαγε λίγο περισσότερα από 140 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω σωλήνων (εξαιρουμένων των ρωσικών προμηθειών LNG).
Που θα μοιράσει τα υπόλοιπα
Η διέλευση μέσω Ουκρανίας μπορεί να διακοπεί ανά πάσα στιγμή, οι κίνδυνοι είναι μεγάλοι. Αυτοί μπορεί να είναι κυρώσεις από τη Ρωσία ή την Ουκρανία, και την καταστροφή των υποδομών κ.λπ. Ακόμη και αν συνεχίσει να ρέει φυσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας, θα είναι μόνο μέχρι το 2024. Η σύμβαση διαμετακόμισης με την Gazprom λήγει φέτος και η παράτασή της μοιάζει πλέον με φαντασία. Ιδανικά, η Ρωσία πρέπει να βρει πού να προμηθεύσει τουλάχιστον 100 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Αλλά τα επόμενα χρόνια, μια αύξηση των προμηθειών φυσικού αερίου θα συμβεί μόνο στην Κίνα μέσω της Power of Siberia. Αυτό είναι συν 20-25 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα στους σημερινούς όγκους, που δεν είναι τόσο πολύ.
"Κατά άλλα 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, οι παραδόσεις μέσω του αγωγού φυσικού αερίου από το Sakhalin-3 μέσω του Khabarovsk και του Vladivostok προς την Κίνα μπορούν να αυξηθούν - αυτή είναι η λεγόμενη «Δύναμη της Σιβηρίας - 3». Η απόφαση "Δύναμη της Σιβηρίας - 2" δεν έχει ληφθεί ακόμη, οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη. Αλλά ακόμα κι αν γίνει αποδεκτό, η Ρωσία πρέπει ακόμα να ψάξει πού να αποσπάσει περίπου 50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως", υποστηρίζει ο Γκρόμοφ.
Εάν η Ρωσία μπορεί να πουλήσει σημαντικό μέρος αυτών των όγκων μέσω της Τουρκίας, μοιράζοντας τα έσοδα από φυσικό αέριο με την Άγκυρα, τότε αυτό θα μπορούσε να είναι ένα ενδιαφέρον έργο, προσθέτει.
Ωστόσο, αυτό το έργο είναι εξαιρετικά επικίνδυνο για τη Ρωσία, γιατί «θα το φτιάξουμε, αλλά μπορεί να μην λειτουργήσει», πιστεύει ο Igor Yushkov. «Γεννιέται το ερώτημα: θα είναι έτοιμοι οι Ευρωπαίοι να αγοράσουν αυτό το αέριο; Η ΕΕ ανακοίνωσε την πρόθεσή της να μειώσει ριζικά την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο σε δύο έως τρία χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι θέλουν να τερματίσουν τις μακροχρόνιες συμβάσεις με την Gazprom, οι οποίες συνάπτονται για 10-15 χρόνια. Θα συμφωνήσουν οι Ευρωπαίοι να αγοράσουν επίσημα τουρκικό αέριο, γνωρίζοντας τη ρωσική του προέλευση; Αυτό δημιουργεί κινδύνους μη επιστροφής των επενδύσεων της Ρωσίας σε νέους διάυλους», εξηγεί ο συνομιλητής.
Ο δεύτερος κίνδυνος είναι η δημιουργία ενός μονοπωλίου αγοραστή ρωσικού φυσικού αερίου προς τη δυτική κατεύθυνση, ο οποίος μπορεί να υπαγορεύσει τιμές και όρους στη Gazprom. Από την άλλη, κινδυνεύει και η Τουρκία. «Επειδή οι Ευρωπαίοι μπορούν είτε να κλείσουν τα μάτια τους από όπου προήλθε αυτό το αέριο είτε να μην τα κλείσουν», καταλήγει η πηγή.
Εν πάση περιπτώσει, η Άγκυρα έχει τσιμπήσει μέχρι στιγμής το δόλωμα της Ρωσίας.
