"Η Τουρκία μπορεί να γίνει ενεργειακός κόμβος;" είναι ένα πολύ κρίσιμο ερώτημα για τα Ελληνικά συνφέροντα και τις εξελίξεις στην περιοχή, στο οποίο επιχειρεί να δώσει απάντηση σε σχετικό άρθρο, έγκριτο Διεθνές ΜΜΕ, του οποίου τα κυριότερα σημεία είναι τα ακόλουθα:
"Στα μέσα Οκτωβρίου, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωσε ότι η Τουρκία έχει την ικανότητα να γίνει ενεργειακός κόμβος για το φυσικό αέριο που κατευθύνεται προς την Ευρώπη. Αν και η ιδέα δεν είναι νέα, αυτή τη φορά ήρθε ως απάντηση στην προσφορά του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν να ανακατευθύνει τις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου που προορίζονται για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) από τους κατεστραμμένους αγωγούς Nord Stream στη Μαύρη Θάλασσα και περαιτέρω στην Ευρώπη, μέσω Τουρκίας.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
''Ζεσταίνεται'' και το Αζερμπαϊτζάν για πόλεμο εναντίον μας! Δεν αρνείται την συμμετοχή του στο πλευρό των Τούρκων
Σε πρόσφατη συνέντευξή του, ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας Fatih Dönmez επανέλαβε τη φιλοδοξία της Άγκυρας, δηλώνοντας ότι «θα χαράξει έναν οδικό χάρτη μέχρι το τέλος αυτού του έτους» όταν «μπορεί να διοργανώσει μια διάσκεψη για προμηθευτές και αγοραστές».
Η επιθυμία της Τουρκίας να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην περιφερειακή ενεργειακή υποδομή δεν είναι μόνο γεωπολιτικά κατευθυνόμενη αλλά και οικονομικά και τεχνικά εφικτή.
Η θέση της χώρας στη διασταύρωση πολλών αγωγών υδρογονανθράκων καθώς και η χωρητικότητα αποθήκευσης αερίου μπορεί πράγματι να τη βοηθήσει να διαμορφώσει το ενεργειακό τοπίο για την περιοχή.
Ωστόσο, για να επιτύχει ως ενεργειακός κόμβος, το ρωσικό αέριο δεν μπορεί να είναι βασικό μέρος του σχεδίου.
Η βασική φιλοσοφία κάθε «ενεργειακού κόμβου» βασίζεται σε πολλούς πυλώνες, όπως διαφοροποίηση υφιστάμενων διαδρομών και προμηθευτών, ανεξαρτησία στη λήψη αποφάσεων μέσω ενός ανεξάρτητου ιδρύματος, ζήτηση και προσφορά της αγοράς που καθορίζουν τις τιμές και πολιτική βούληση των πιθανών εταίρων να εμπλακούν στα έργα.
Η ρωσική πρόταση δεν πληροί κανένα από αυτά.
Αντίθετα, η ιδέα του Πούτιν να κάνει την Τουρκία ρωσικό κόμβο φυσικού αερίου θα μπορούσε να αυξήσει την εξάρτηση της Άγκυρας από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, να εμβαθύνει τη στρατηγική της εξάρτηση από τη Μόσχα σε τομείς εκτός από την ενέργεια και να βλάψει περαιτέρω τις ήδη περίπλοκες σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση.
Φτηνό αέριο με υψηλό πολιτικό κόστος
Η Τουρκία έχει σημειώσει πρόοδο στη μείωση των αγορών φυσικού αερίου από τη Ρωσία τα τελευταία χρόνια, λόγω του αυξημένου μεριδίου των εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), καθώς και της διαφοροποίησης του ενεργειακού της μείγματος με την ενσωμάτωση περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Ωστόσο, εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον ρωσικό ενεργειακό εφοδιασμό, αφού η Gazprom παρείχε το 44,9% της τουρκικής εγχώριας ζήτησης φυσικού αερίου το 2021.
Η Τουρκία εισάγει επίσης μεταξύ 10% και το ένα τρίτο του αργού πετρελαίου της από τη Ρωσία κάθε χρόνο.
Οι τουρκικές εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου έχουν αυξηθεί σημαντικά μετά την εισβολή του Φεβρουαρίου στην Ουκρανία, διπλασιάζοντας τες τον Αύγουστο. Σύμφωνα με νέα έκθεση του Ουκρανικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών Μαύρης Θάλασσας, η Τουρκία έγινε ο κορυφαίος ρωσικός εισαγωγέας αργού πετρελαίου τον Οκτώβριο, ακολουθούμενη από την Ιταλία και την Ελλάδα.
Εν τω μεταξύ, η Rosatom κατασκευάζει τον πυρηνικό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής στο Aκουγιού σε ένα μοντέλο κατασκευής ιδίας λειτουργίας στη μεσογειακή επαρχία της Μερσίνης.
Υπάρχουν βάσιμοι φόβοι ότι αυτή η στρατηγική εγκατάσταση ,η οποία κατασκευάζεται και ανήκει στη ρωσική κρατική επιχείρηση, θα διευθύνεται από Ρώσους φορείς σε χώρα μέλος του ΝΑΤΟ και βρίσκεται κοντά στην αεροπορική βάση Ιντσιρλίκ της Τουρκίας .
Την ίδια στιγμή, οι συνομιλίες για μια πιθανή νέα συμφωνία για την κατασκευή ενός εργοστασίου τεσσάρων αντιδραστήρων στη Σινώπη, στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας, ακριβώς απέναντι από τη ρωσικά κατεχόμενη χερσόνησο της Κριμαίας της Ουκρανίας προκαλούν επίσης ανησυχία.
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι αυτή η αυξανόμενη εξάρτηση από το ρωσικό πετρέλαιο, τις πυρηνικές τεχνολογίες και το αέριο αφήνει την Τουρκία ευάλωτη σε ενεργειακούς εκβιασμούς, τέτοιου είδους που έχει βιώσει η Ευρώπη μέσω των περικοπών του ρωσικού αερίου.
Κατασκευάζοντας τον TurkStream , έναν αγωγό φυσικού αερίου που συνδέει τη Ρωσία με την Τουρκία, παρακάμπτοντας την Ουκρανία , ως γεωπολιτικό και όχι οικονομικό έργο, η Gazprom εμβάθυνε την εξάρτηση της Άγκυρας από τη Μόσχα και προκάλεσε εντάσεις στις σχέσεις της Τουρκίας με την Ουκρανία.
Νωρίτερα φέτος, η Ρωσία κήρυξε ένα δεκαήμερο κλείσιμο συντήρησης του αγωγού Blue Stream, ο οποίος μεταφέρει περίπου το 60 τοις εκατό των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου της Τουρκίας, με προειδοποίηση μόλις δύο ημερών.
Οι ειδικοί λένε ότι οι περιστασιακές διακοπές λειτουργίας συντήρησης του TurkStream, ο οποίος παραδίδει το υπόλοιπο ρωσικό φυσικό αέριο στην Τουρκία, καθώς και οι αδικαιολόγητοι ισχυρισμοί του Πούτιν για αναμενόμενες τρομοκρατικές ενέργειες στον αγωγό TurkStream, μπορεί να σηματοδοτήσουν περιόδους δοκιμασίας για την Άγκυρα πριν από αυτόν τον χειμώνα, καθώς κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές προγραμματισμένες για το 2023.
Τέλος, η αυξανόμενη ενεργειακή συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας εκθέτει την Άγκυρα σε μεγαλύτερη πίεση από την ΕΕ και τις Ηνωμένες Πολιτείες λόγω των αυξανόμενων ανησυχιών ότι η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτή τη συνεργασία για να παρακάμψει τις κυρώσεις.
Μπορεί η Τουρκία να γίνει ρωσικός κόμβος φυσικού αερίου;
Υπάρχουν επίσης τεχνικά ερωτήματα, τα οποία καθιστούν προβληματική την υλοποίηση της συμφωνίας με τη Ρωσία. Παρά την πολλά υποσχόμενη ρητορική των ηγετών και των δύο χωρών, είναι δύσκολο για την Τουρκία να εισάγει πολύ περισσότερο ρωσικό αέριο.
Πρώτον, η υπάρχουσα χωρητικότητα του BlueStream ,16 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm),χρησιμοποιείται για την άντληση φυσικού αερίου για την κάλυψη των εγχώριων αναγκών της Τουρκίας. Ένας άλλος αγωγός φυσικού αερίου που συνδέει την Τουρκία με τη Ρωσία, ο TurkStream, έχει συνολική χωρητικότητα 31,5 bcm. Η πρώτη γραμμή, χωρητικότητας 15,75 bcm, προορίζεται για προμήθειες στους εγχώριους πελάτες της Τουρκίας, ενώ η δεύτερη γραμμή, με την ίδια χωρητικότητα, μεταφέρει ρωσικό αέριο περαιτέρω στην Ευρώπη μέσω της Βουλγαρίας.
Αυτές οι χωρητικότητες δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τα 110 bcm των δύο Nord Streams.
Εξάλλου, αυτή η διαδρομή μπορεί ακόμη και θεωρητικά-,να τροφοδοτήσει μόνο τη μικρή νοτιοευρωπαϊκή αγορά της Ελλάδας, της Βόρειας Μακεδονίας, της Σερβίας και της Ουγγαρίας, ενώ οι μεγάλοι καταναλωτές ρωσικού φυσικού αερίου, όπως η Γερμανία, παραμένουν στο βορρά.
Δεύτερον, η κατασκευή νέων αγωγών στη Μαύρη Θάλασσα, επί του παρόντος εμπόλεμη ζώνη, απαιτεί φυσική ασφάλεια και σημαντικές επενδύσεις, προηγμένες τεχνολογίες υπεράκτιων κατασκευών βαθέων υδάτων και πλοία αγωγών, όλοι πιθανοί στόχοι για νέες κυρώσεις της ΕΕ.
Η Ρωσία δεν μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια τέτοιων έργων και οι δυτικές εταιρείες θα είναι απρόθυμες να παρέχουν επενδύσεις, τεχνολογία και ασφάλιση. Ένα άλλο μεγάλο ερώτημα είναι ,πώς φέρνει κανείς επιπλέον όγκους φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα στη ρωσική ακτή της Μαύρης Θάλασσας;
Τρίτον, η ΕΕ, η οποία βρίσκεται τώρα σε μια μεγάλη μετάβαση από την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές και είναι απογοητευμένη με τη Μόσχα ως αξιόπιστο εταίρο, δεν έχει λίγη όρεξη για περισσότερο ρωσικό αέριο, όποιος κι αν είναι ο πωλητής.
Μπορεί η Τουρκία να γίνει ακόμα ενεργειακός κόμβος χωρίς τη Ρωσία;
Η Τουρκία μπορεί ακόμα να αναλάβει το ρόλο ενός σημαντικού ενεργειακού παίκτη στην περιοχή και να προσφέρει στην Ευρώπη εναλλακτικά ορυκτά καύσιμα για να καλύψει το κενό του ρωσικού αερίου.
Ωστόσο, για αυτό, η Άγκυρα θα πρέπει να λάβει μια πολιτική απόφαση να αποσυνδεθεί από τη Μόσχα και να στραφεί σε εναλλακτικούς προμηθευτές.
Η Τουρκία θα μπορούσε να επιδιώξει να ενισχύσει τις ικανότητες του αγωγού φυσικού αερίου Trans-Anatolian (TANAP) και του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου για να αντλήσει περισσότερο αέριο από το Αζερμπαϊτζάν και, ενδεχομένως, το Τουρκμενιστάν.
Η τρέχουσα ικανότητα μεταφοράς του TANAP είναι 16 bcm, με 10 bcm να διατίθενται για την Ευρώπη και 6 bcm να παραμένουν στην εγχώρια αγορά της Τουρκίας.
Μια πρόσφατη συμφωνία που υπογράφηκε μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Αζερμπαϊτζάν θα επιτρέψει σε αυτόν τον αριθμό να διπλασιαστεί στα 32-33 bcm τα επόμενα πέντε χρόνια.
Εάν το Τουρκμενιστάν συμμετάσχει στο έργο, η περαιτέρω διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου θα ωφελήσει τόσο την ενεργειακή ασφάλεια της Τουρκίας όσο και τις σχέσεις της με την Ευρώπη, μειώνοντας την εξάρτηση των χωρών από τη Ρωσία.
Η επερχόμενη σύνοδος κορυφής Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν-Τουρκμενιστάν στην Αουάζα ενδέχεται να φέρει νέες θετικές εξελίξεις προς αυτή την κατεύθυνση.
Επιπλέον, η Τουρκία θα μπορούσε να αξιοποιήσει τους πόρους φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου επιταχύνοντας τις προσπάθειες για την επίτευξη συμφωνίας με το Ισραήλ, να αναβιώσει την ιδέα ενός διαβαλκανικού διαδρόμου με την Ουκρανία, να διερευνήσει ευκαιρίες για μεταφορά κουρδικού φυσικού αερίου από το Βόρειο Ιράκ και να αυξήσει τη συνεργασία για το LNG με τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Κατάρ και την Αλγερία.
Αυτά θα διαφοροποιήσουν τον ενεργειακό της εφοδιασμό, θα ενίσχυαν τη θέση της Τουρκίας έναντι της Ρωσίας και θα βοηθούσαν στη βελτίωση των δεσμών με τη Δύση.
Παρά τις νομικές, πολιτικές και τεχνικές προκλήσεις που συνοδεύουν οποιοδήποτε τέτοιο έργο αυτές οι επιλογές ίσως αξίζει να δοκιμάσετε.
Η εξερεύνηση του κοιτάσματος φυσικού αερίου Sakarya της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα μπορεί ενδεχομένως να καλύψει έως και το 25 τοις εκατό της εγχώριας ζήτησης αφού τεθεί σε λειτουργία το 2023, με εκτιμώμενα δέκα εκατομμύρια κυβικά μέτρα ημερησίως.
Για να επιτύχει αυτούς τους στόχους, η Τουρκία θα χρειαστεί να λάβει επενδύσεις κεφαλαίου από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τεχνική βοήθεια από δυτικές εταιρείες και πολιτική υποστήριξη από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
Η Τουρκία πρέπει να αφυπνιστεί με τις νέες πραγματικότητες. Τόσο η εμπορική λογική όσο και η πολιτική σοφία υπαγορεύουν ότι η Ευρώπη δεν θα είναι πλέον σημαντική αγορά για το ρωσικό φυσικό αέριο. Η διερεύνηση φανταστικών ευκαιριών ενεργειακής συνεργασίας με τη Ρωσία σε βάρος των πραγματικών κινδύνων έκθεσης στις κυρώσεις των ΗΠΑ και της ΕΕ δεν θα μετατρέψει την Τουρκία σε ενεργειακό κόμβο.
Το αντίθετο, θα σήμαινε το τέλος αυτού του ονείρου."
Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα
Σε πρόσφατο άρθρο μας αναφερθήκαμε στο Κόλπο γκρόσο Πούτιν με τα ΗΑΕ και πώς μέσω ΟΠΕΚ+ επιχειρεί να παρακάμψει το ανώτατο όριο στην τιμή των ρωσικών καυσίμων.
Αυτό σε συσχετισμό με τα παραπάνω διασυνδέει τις καλές σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας με την επαναπροσέγγιση Τουρκίας-ΗΑΕ και το σφιχταγκάλιασμα που επιχειρεί η Άγκυρα στο Αμπού Ντάμπι.
Η Τουρκία θα πρέπει να αντιληφθεί ότι μόνο μέσω ουσιαστικής βελτίωσης των σχέσεών της με την Ελλάδα μπορεί να μπεί στο ενεργειακό παιγνίδι της ΕΕ.
Ακολουθώντας τη Μόσχα ο Ερντογάν το μόνο που καταφέρνει είναι να αποξενώνεται ολοένα και περισσότερο από τις ΗΠΑ-ΕΕ.
