Η Γάζα ασφυκτιά από την έλλειψη μετρητών, με τους πολίτες να χάνουν έως και τα μισά τους χρήματα, καθώς αναγκάζονται να καταβάλλουν προμήθεια για να βρουν μετρητά και να αγοράσουν βασικά αγαθά. Οι μεσάζοντες κυριαρχούν στην οικονομία, ενώ η ανθρωπιστική βοήθεια γίνεται για πολλούς η μόνη διέξοδος.
Όπως επισημαίνει σε άρθρο του το Associated Press, τα μετρητά είναι το ζωτικό «οξυγόνο» της διαλυμένης οικονομίας της Λωρίδας της Γάζας και, όπως και κάθε άλλη βασική ανάγκη -τρόφιμα, καύσιμα, φάρμακα- βρίσκονται σε δραματική έλλειψη.
Με σχεδόν όλα τα υποκαταστήματα τραπεζών και τα ΑΤΜ εκτός λειτουργίας, οι πολίτες βασίζονται πλέον σε ένα ανεξέλεγκτο δίκτυο ισχυρών μεσαζόντων για να εξασφαλίσουν χρήματα για τις καθημερινές τους ανάγκες με τις προμήθειες να φτάνουν έως και το 40%.
«Ο κόσμος κλαίει», λέει ο Αϊμάν αλ-Ντάχντουχ, διευθυντής σχολείου στη Γάζα. «Μας πνίγει, μας λιμοκτονεί».
Σε μια περίοδο καλπάζουσας ακρίβειας, ανεργίας και εξαντλημένων αποταμιεύσεων, η έλλειψη ρευστού επιτείνει τη χρηματοοικονομική ασφυξία των οικογενειών, κάποιες από τις οποίες αναγκάζονται να πουλήσουν προσωπικά τους αντικείμενα για να αγοράσουν βασικά αγαθά.
Ακόμη και τα διαθέσιμα μετρητά έχουν χάσει μέρος της αξίας τους. Οι Παλαιστίνιοι χρησιμοποιούν το ισραηλινό νόμισμα, το σέκελ, για τις περισσότερες συναλλαγές. Όμως, καθώς το Ισραήλ δεν ανεφοδιάζει πλέον τη Γάζα με νέα χαρτονομίσματα, πολλοί έμποροι αρνούνται να δέχονται φθαρμένα χαρτονομίσματα, επιτείνοντας ακόμη περισσότερο την οικονομική κρίση.
Για να περιορίσει την ικανότητα της Χαμάς να αγοράζει όπλα και να πληρώνει τους μαχητές της, το Ισραήλ σταμάτησε να επιτρέπει την είσοδο μετρητών στη Γάζα από την έναρξη του πολέμου. Την ίδια περίοδο, πολλές εύπορες οικογένειες της Γάζας απέσυραν τα χρήματά τους από τις τράπεζες και διέφυγαν από την περιοχή. Παράλληλα, η αυξανόμενη ανησυχία για την κατάσταση του χρηματοπιστωτικού συστήματος στη Γάζα οδήγησε ξένες επιχειρήσεις που εμπορεύονται αγαθά στο παλαιστινιακό έδαφος να απαιτούν πληρωμές αποκλειστικά σε μετρητά.
Καθώς η κυκλοφορία του χρήματος στη Γάζα μειώθηκε δραματικά και η απελπισία των αμάχων αυξανόταν, οι προμήθειες των μεσαζόντων εκτινάχθηκαν στα ύψη, από περίπου 5% στην αρχή του πολέμου σε ποσοστά που πλέον φτάνουν έως και το 40%.
Η διαδικασία είναι απλή αλλά επώδυνη για τους πολίτες: κάποιος μεταφέρει ηλεκτρονικά χρήματα σε έναν μεσάζοντα, και μέσα σε λίγα λεπτά λαμβάνει ένα μικρό μόνο μέρος του ποσού σε χαρτονομίσματα.
Πολλοί από αυτούς τους μεσάζοντες διαφημίζουν ανοιχτά τις υπηρεσίες τους, ενώ άλλοι δρουν πιο διακριτικά. Ακόμη και κάποιοι παντοπώλες και καταστηματάρχες έχουν αρχίσει να προσφέρουν ανταλλαγή μετρητών στους πελάτες τους, επιχειρώντας να καλύψουν το κενό ρευστότητας που πνίγει την καθημερινότητα.
«Χάνουμε σχεδόν τα μισά μας χρήματα»
«Αν χρειάζομαι 60 δολάρια, πρέπει να στείλω 100», λέει ο Μοχάμεντ Μπασίρ αλ-Φάρα, που ζει στη νότια Γάζα αφού εκτοπίστηκε από τη Χαν Γιουνίς. «Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να αγοράσουμε τα βασικά, όπως αλεύρι και ζάχαρη. Χάνουμε σχεδόν τα μισά μας χρήματα μόνο και μόνο για να μπορέσουμε να τα ξοδέψουμε».
Το 2024, ο πληθωρισμός στη Γάζα εκτοξεύθηκε στο 230%, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Υπήρξε μικρή αποκλιμάκωση κατά την εκεχειρία που ξεκίνησε τον Ιανουάριο, αλλά οι τιμές εκτινάχθηκαν εκ νέου όταν το Ισραήλ αποχώρησε από τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός τον Μάρτιο.
Στη Γάζα, τα μετρητά αγγίζουν κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής. Περίπου το 80% του πληθυσμού ήταν άνεργο στο τέλος του 2024, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα και το ποσοστό πιθανόν είναι ακόμη υψηλότερο σήμερα. Όσοι εργάζονται, πληρώνονται κυρίως μέσω καταθέσεων στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς.
Όμως, «αν θέλεις να αγοράσεις λαχανικά, τρόφιμα, νερό, φάρμακα, αν χρειάζεσαι μετακίνηση, κουβέρτα ή οτιδήποτε, πρέπει να έχεις μετρητά», λέει ο Αϊμάν αλ-Ντάχντουχ.
Η οικογένεια της Σαχίντ Ατζούρ επιβιώνει με τις αποταμιεύσεις των τελευταίων δύο ετών, αφότου το φαρμακείο και η άλλη οικογενειακή επιχείρηση καταστράφηκαν από τον πόλεμο.
«Πουλήσαμε τα πάντα μόνο και μόνο για να έχουμε μετρητά», λέει η Ατζούρ, η οποία αναγκάστηκε να πουλήσει τα χρυσαφικά της για να αγοράσει αλεύρι και κονσέρβες με φασόλια. Η οκταμελής οικογένεια ξοδεύει 12 δολάρια κάθε δύο ημέρες για αλεύρ, ενώ πριν τον πόλεμο η ίδια ποσότητα κόστιζε λιγότερα από 4 δολάρια.
«Η ζάχαρη κοστίζει 100 δολάρια το κιλό»
Η ζάχαρη έχει μετατραπεί σε είδος πολυτελείας στη Λωρίδα της Γάζας, καθώς κοστίζει πλέον 80 έως 100 δολάρια το κιλό, ενώ πριν από τον πόλεμο, η τιμή της ήταν κάτω από 2 δολάρια.
Η βενζίνη κοστίζει περίπου 25 δολάρια το λίτρο, δηλαδή σχεδόν 95 δολάρια το γαλόνι, ακόμη και στη «χαμηλή» τιμή πληρωμής με μετρητά.
Τα χαρτονομίσματα είναι φθαρμένα και σε μεγάλο βαθμό άχρηστα.
Μετά από 21 μήνες πολέμου, τα διαθέσιμα μετρητά στη Γάζα είναι σε τραγική κατάσταση.
«Τα χαρτονομίσματα είναι τόσο εύθραυστα που νομίζεις ότι θα λιώσουν στα χέρια σου», λέει ο Μοχάμεντ αλ-Αουΐνι, που ζει σε καταυλισμό με σκηνές στη νότια Γάζα.
Μικροέμποροι και καταστηματάρχες δηλώνουν ότι δέχονται πιέσεις να ζητούν από τους πελάτες τους χαρτονομίσματα σε άριστη κατάσταση, επειδή οι δικοί τους προμηθευτές απαιτούν καινούργια χαρτονομίσματα χωρίς φθορές.
Ο Θάεϊρ Σουουέιλ, έμπορος αλευριού στο Ντέιρ αλ-Μπάλαχ, δήλωσε ότι οι προμηθευτές του τού ζήτησαν πρόσφατα να πληρώνει αποκλειστικά με ολοκαίνουργια χαρτονομίσματα των 200 σέκελ (60 δολάρια) - τα οποία είναι εξαιρετικά σπάνια. Οι περισσότεροι πολίτες τον πληρώνουν με φθαρμένα χαρτονομίσματα των 20 σέκελ (6 δολάρια).
Πριν από έναν χρόνο, η Παλαιστινιακή Νομισματική Αρχή, το αντίστοιχο κεντρικής τράπεζας για τη Γάζα και τη Δυτική Όχθη, επιχείρησε να ανακουφίσει την κρίση ρευστότητας με την εισαγωγή ενός ψηφιακού συστήματος πληρωμών με την ονομασία Iburaq. Το σύστημα προσέλκυσε περίπου 500.000 χρήστες, δηλαδή το ένα τέταρτο του πληθυσμού, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Όμως το εγχείρημα υπονομεύτηκε, καθώς οι περισσότεροι έμποροι συνέχισαν να απαιτούν μετρητά.
Στις αρχές του 2024, το Ισραήλ επιδείνωσε την οικονομική πίεση προς τη Χαμάς περιορίζοντας τη διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας, ισχυριζόμενο ότι οι μαχητές συστηματικά υπεξαιρούσαν προμήθειες και τις μεταπωλούσαν.
Ωστόσο, σύμφωνα με ειδικούς, παραμένει ασαφές αν οι δραστηριότητες των μεσαζόντων μετρητών ενισχύουν τη Χαμάς, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι Ισραηλινοί αναλυτές.
«Ο πόλεμος έχει καταστήσει εξαιρετικά δύσκολη την κατανόηση του ποιος βρίσκεται πίσω από κάθε οικονομική δραστηριότητα στη Γάζα», λέει ο Ομάρ Σαμπάν, επικεφαλής του think tank Palthink for Strategic Studies με έδρα τη Γάζα.
«Είναι ένα σκοτεινό μέρος πλέον. Δεν ξέρεις καν ποιος φέρνει τσιγάρα στη Γάζα», αναφέρει χαρακτηριστικά. «Είναι σαν μαφία».
Οι ίδιοι κεφαλαιούχοι έμποροι που τρέχουν τα δίκτυα μεσαζόντων μετρητών, είναι πιθανό να πωλούν και βασικά είδη διατροφής, τονίζει ο Σαμπάν. «Επωφελούνται επιβάλλοντας αυτές τις προμήθειες», λέει.
Όταν οι οικογένειες ξεμένουν από μετρητά, καταφεύγουν στην ανθρωπιστική βοήθεια.
