Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχωρά στην υλοποίηση μιας ιδιότυπης «Στρατιωτικής Συνθήκης Σένγκεν». Σύμφωνα με το σχέδιο, τα κράτη μέλη θα διαθέτουν τρεις ημέρες σε καιρό ειρήνης και μόλις έξι ώρες σε περιόδους έκτακτης ανάγκης για να εγκρίνουν τη διέλευση στρατευμάτων και στρατιωτικού εξοπλισμού από τα σύνορά τους.
Πλαίσιο έκτακτης ανάγκης
Η Κομισιόν αναμένεται να παρουσιάσει ένα πλαίσιο έκτακτης ανάγκης που θα επιτρέπει την ελεύθερη μετακίνηση στρατευμάτων στην Ευρώπη σε περίπτωση απειλής ή σύγκρουσης. Η στρατιωτική κινητικότητα συνδέεται με περισσότερα από 500 έργα υποδομών – λιμάνια, αεροδρόμια, γέφυρες, αυτοκινητοδρόμους και τούνελ – τα οποία πρέπει να αναβαθμιστούν ώστε να αντέχουν τη διέλευση βαρέων οχημάτων και στρατιωτικών δυνάμεων, σε στενή συνεργασία με το ΝΑΤΟ.
Ιδέα με ιστορικό βάθος
Η έννοια της στρατιωτικής κινητικότητας δεν είναι νέα. Είχε προταθεί ήδη από τον Ζαν-Κλωντ Γιούνκερ το 2018, όταν ήταν πρόεδρος της Κομισιόν. Ωστόσο, το τότε γεωπολιτικό περιβάλλον ήταν σαφώς διαφορετικό.
«Γρήγορα πρότζεκτ, γρήγορες νίκες»
Ο Επίτροπος Βιώσιμων Μεταφορών και Τουρισμού, Απόστολος Τζιτζικώστας, τόνισε σε ερώτηση της «Ναυτεμπορικής» ότι απαιτούνται «γρήγορα πρότζεκτ, γρήγορες νίκες», παραπέμποντας στο σχέδιο Readiness 2030. «Δεν είναι συνηθισμένοι καιροί», σημείωσε, υπογραμμίζοντας την ανάγκη επιτάχυνσης των διαδικασιών.
Εφαρμογή σε όλη την ΕΕ
Η στρατιωτική κινητικότητα δεν αφορά μόνο τα σύνορα, αλλά ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με το πακέτο, η διαδικασία ενεργοποίησης του πλαισίου θα μπορεί να ξεκινά είτε από μια χώρα μέλος είτε από την ίδια την Επιτροπή, σε περίπτωση κρίσης ή απειλής.
Προετοιμασία πριν την κρίση
«Δεν μπορούμε να υπερασπιστούμε την ήπειρο χωρίς κινητικότητα», δήλωσε ο Τζιτζικώστας, επισημαίνοντας ότι η ΕΕ πρέπει «να είναι προετοιμασμένη πριν έρθει η κρίση». Ο ίδιος τόνισε ότι τα ισχυρά δίκτυα εφοδιαστικής αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για την έκβαση ενός πολέμου, ενώ η έμφαση δίνεται σε βραχυπρόθεσμες επενδύσεις που αυξάνουν γρήγορα τη χωρητικότητα.
Ενεργοποίηση εντός 48 ωρών
Το Συμβούλιο θα μπορεί να ενεργοποιεί τον μηχανισμό μέσα σε 48 ώρες, δίνοντας προτεραιότητα στις στρατιωτικές πομπές και καταργώντας την απαίτηση για εθνικές άδειες διέλευσης. Σήμερα, οι διαδικασίες αδειοδότησης σε ορισμένα κράτη μπορεί να διαρκούν πάνω από έναν μήνα, γεγονός που επιβραδύνει τις κινήσεις στρατευμάτων.
Επείγουσα ανάγκη
Η συζήτηση αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα καθώς η Ευρώπη ενισχύει τα ανατολικά της σύνορα, ενώ παράλληλα αναμένεται η απόσυρση αμερικανικών στρατευμάτων από την ήπειρο. Ο πόλεμος στην Ουκρανία καθιστά το ζήτημα ακόμη πιο επείγον.
Ενιαίο σημείο επαφής και καύσιμα
Το πακέτο καλεί τις χώρες της ΕΕ να δημιουργήσουν ενιαίο σημείο επαφής για την έκδοση αδειών. Παράλληλα, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην πρόσβαση σε κρίσιμα αποθέματα καυσίμων και σε βιώσιμα καύσιμα, ώστε να διασφαλιστεί η ευελιξία των διελεύσεων.
Σύνδεση με την ενεργειακή ασφάλεια
Η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ σχεδιάζει να ενσωματώσει τις αμυντικές ανάγκες στην επερχόμενη νομοθετική πρόταση για την ενεργειακή ασφάλεια, η οποία αναμένεται να παρουσιαστεί το πρώτο τρίμηνο του 2026.
Τέσσερις διάδρομοι στρατιωτικής κινητικότητας
Σε πλήρη συντονισμό με το αίτημα του ΝΑΤΟ, η Ευρωπαϊκή Ένωση δρομολογεί τη δημιουργία «τεσσάρων διαδρόμων» για την ταχεία μετακίνηση στρατευμάτων και εξοπλισμού σε όλη την ήπειρο. Οι διάδρομοι αυτοί καλύπτουν σιδηροδρομικές, οδικές, θαλάσσιες και αεροπορικές μεταφορές, προσφέροντας ευέλικτες και ανθεκτικές επιλογές μετακίνησης.
Σημεία διττής χρήσης
Η ΕΕ έχει καταρτίσει έναν κατάλογο με 500 «σημεία διττής χρήσης», τα οποία απαιτούν αναβαθμίσεις υποδομών. Οι παρεμβάσεις περιλαμβάνουν την ενίσχυση γεφυρών, τη διεύρυνση σηράγγων, καθώς και την αναβάθμιση λιμενικών και αερολιμενικών τερματικών σταθμών. Η Κομισιόν θεωρεί ότι τα έργα αυτά θα ωφελήσουν τόσο τις πολιτικές όσο και τις στρατιωτικές μεταφορές, καθιστώντας τες πιο αποτελεσματικές και διασυνδεδεμένες.
Εναρμόνιση κανονισμών
Ένας βασικός στόχος είναι η απλοποίηση και εναρμόνιση των εθνικών κανονισμών, των διοικητικών διαδικασιών και των τελωνειακών διατυπώσεων. Σκοπός είναι η άρση των σημείων συμφόρησης που καθυστερούν τις στρατιωτικές μετακινήσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ομάδα Αλληλεγγύης
Η Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία μιας Ομάδας Αλληλεγγύης Στρατιωτικής Κινητικότητας, μέσω της οποίας οι πρωτεύουσες θα μπορούν να μοιράζονται καταχωρημένα εθνικά και ενωσιακά μεταφορικά περιουσιακά στοιχεία. Παράλληλα, η Ομάδα Μεταφορών Στρατιωτικής Κινητικότητας – με συμμετοχή χωρών της ΕΕ, του ΕΟΧ και της Ουκρανίας ως παρατηρητή, μαζί με την Επιτροπή και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας – θα αναλάβει ασκήσεις προετοιμασίας, ετήσιους ελέγχους και δοκιμές αντοχής για το πλαίσιο έκτακτης ανάγκης. Το έγγραφο δεν προβλέπει νέα χρηματοδότηση.
Χρηματοδότηση – 17 δισεκατομμύρια
Για την υλοποίηση όλων αυτών των σχεδίων, η ΕΕ προβλέπει κονδύλια-μαμούθ. Η εκτελεστική εξουσία διαθέτει θεωρητικά 17,6 δισ. ευρώ για στρατιωτική κινητικότητα στον προϋπολογισμό της περιόδου 2028-2034, ποσό δέκα φορές μεγαλύτερο από το προηγούμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο. Ωστόσο, το νούμερο ενδέχεται να αναθεωρηθεί κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Στον τρέχοντα κύκλο προϋπολογισμού, η χρηματοδότηση ανέρχεται σε 1,7 δισ. ευρώ.
