Εκτός από το διαχρονικό αίτημα της Ελλάδας για τα Γλυπτά του Παρθενώνα, το Βρετανικό Μουσείο βρίσκεται πλέον αντιμέτωπο με έντονες πιέσεις από την Αίγυπτο για την επιστροφή της Στήλης της Ροζέτας, με αφορμή τα πρόσφατα εγκαίνια του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου στο Κάιρο.
Η ιστορία της Στήλης
Για δεκαετίες οι Αιγύπτιοι ζητούσαν τον δανεισμό του μνημειώδους ευρήματος, μιας πέτρινης στήλης ύψους 114 εκ. και πλάτους 72 εκ., που ανακαλύφθηκε το 1799 στη Ροζέτα από στρατιώτες του Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Η στήλη κατέληξε στα χέρια των Βρετανών ως λάφυρο πολέμου και εντάχθηκε στις συλλογές του Βρετανικού Μουσείου.
Η σημασία της αποκρυπτογράφησης
Η Στήλη της Ροζέτας υπήρξε καθοριστική, καθώς επέτρεψε την αποκρυπτογράφηση των αρχαίων αιγυπτιακών ιερογλυφικών, που είχαν χαθεί για περίπου 1.400 χρόνια. Το κείμενο της στήλης, γραμμένο σε τρεις γλώσσες – ιερογλυφικά, δημοτική αιγυπτιακή και αρχαία ελληνικά – σηματοδότησε τη γέννηση της αιγυπτιολογίας.
Τα πρώτα αιτήματα και η άρνηση
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Αίγυπτος έλαβε από το Βρετανικό Μουσείο την ίδια απάντηση που είχε δοθεί και στην Ελλάδα πριν την κατασκευή του Μουσείου της Ακρόπολης: ότι δεν υπήρχε κατάλληλος χώρος για ασφαλή φιλοξενία του θησαυρού. Το επιχείρημα αυτό κατέρρευσε τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Αίγυπτο, η οποία μετά από 20 χρόνια εργασιών ολοκλήρωσε το νέο μουσείο της.
Διεθνείς εκκλήσεις για επιστροφή
Ο πρώην υπουργός Τουρισμού και Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, Ζάκι Χαουάς, κάλεσε τα ευρωπαϊκά μουσεία να επανορθώσουν: «Θέλω δύο πράγματα: να σταματήσουν να αγοράζουν κλεμμένα αντικείμενα και να επιστραφούν τρία: η Στήλη της Ροζέτας, ο Ζωδιακός Κύκλος από το Λούβρο και η Προτομή της Νεφερτίτης από το Βερολίνο».
Την ίδια γραμμή ακολουθούν πολλοί ακόμη διακεκριμένοι αιγυπτιολόγοι μεταξύ των οποίων και η Μόνικα Χάνα η οποία, μάλιστα, πρωτοστατεί από το 2022 στην εκστρατεία επαναπατρισμού των αιγυπτιακών αρχαιοτήτων: «Το άνοιγμα του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου περνά το μήνυμα ότι η Αίγυπτος ολοκλήρωσε αυτό που έπρεπε να κάνει προκειμένου να ζητήσει πίσω τα αντικείμενά της» υπογράμμισε με έμφαση διευκρινίζοντας ότι «Η Αίγυπτος θα πρέπει να αρχίσει να ζητά επίσημα την αποκατάσταση και τον επαναπατρισμό των διαφόρων αντικειμένων που λεηλατήθηκαν».
Η στάση του Βρετανικού Μουσείου
Η διοίκηση του Βρετανικού Μουσείου απαντά ότι δεν έχει λάβει επίσημο αίτημα από την αιγυπτιακή κυβέρνηση, επικαλούμενη τον νόμο του 1963 που απαγορεύει την αφαίρεση αντικειμένων από τις συλλογές του. Το ίδιο επιχείρημα χρησιμοποιείται και στην περίπτωση της Ελλάδας για τα Γλυπτά του Παρθενώνα.
Αντίθετες κινήσεις στην Ευρώπη
Σε αντίθεση με τη στάση του Λονδίνου, η Ολλανδία ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα επιστρέψει στην Αίγυπτο μια λίθινη κεφαλή 3.500 ετών, λεηλατημένη κατά την Αραβική Άνοιξη (2011–2012), σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού.
Διεθνής δυναμική και προοπτικές
Η αύξηση των διεθνών πιέσεων προς το Βρετανικό Μουσείο ενισχύει την απήχηση των αιτημάτων επαναπατρισμού, συγκεντρώνοντας ολοένα και περισσότερους υποστηρικτές. Ωστόσο, όσο πληθαίνουν τα αιτήματα, τόσο δυσκολότερη γίνεται η ικανοποίησή τους, καθώς το μουσείο δεν προτίθεται να αδειάσει τις προθήκες του από τα διάσημα εκθέματα. Το ερώτημα παραμένει: θα συνεχίσει να παίζει το χαρτί των καθυστερήσεων ή θα προχωρήσει σε μια οριστική λύση, πιθανώς μέσω μακροχρόνιων ανταλλαγών που θα εξυπηρετούν τα συμφέροντά του.
