Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται να χάνει έδαφος στις δημοσκοπήσεις από όλους τους πολιτικούς του αντιπάλους, εγείροντας ερωτήματα για το μέλλον της κυριαρχίας του στο τουρκικό πολιτικό σκηνικό.
Σύμφωνα με τον Διεθνολόγο, Πολιτικό Επιστήμονα, Δημήτρη Τζανιδάκη, το εν λόγω μοτίβο το έχουμε συναντήσει και τα προηγούμενα χρόνια, όπου πολλές δημοσκοπήσεις παρουσίαζαν τον Τούρκο πρόεδρο πίσω από τον Εκρέμ Ιμάμογλου ή τον Μανσούρ Γιαβάς, ανεξαρτήτως αν τελικά επικράτησε με ευκολία στις εκλογές το 2023 απέναντι στον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου.
Οικονομική δυσπραγία, υψηλός πληθωρισμός, πτώση εισοδημάτων
Η παρούσα δημοσκοπική υποχώρηση έναντι όλων των βασικών αντιπάλων του - με διαφορές που σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνουν έως και 16 ποσοστιαίες μονάδες - είναι ένα φαινόμενο που αναδεικνύει βαθύτερες τάσεις και ρήξεις στην τουρκική πολιτική πραγματικότητα. Κύριος παράγοντας, όπως υποστηρίζει, αποτελεί η οικονομική δυσπραγία και η προβληματική μακροοικονομική εικόνα. Η Τουρκία αντιμετωπίζει χρόνια «οικονομική κόπωση», υψηλό πληθωρισμό, πτώση του εισοδήματος των μεσαίων και λαϊκών στρωμάτων και αυξανόμενο κόστος διαβίωσης. Οι πολίτες αισθάνονται περισσότερο τις συνέπειες στην καθημερινότητά τους, παρά τα επικοινωνιακά μηνύματα της κυβέρνησης, προσθέτει.
Παράλληλα, ζητήματα νομιμότητας, δικαιοσύνης και παρεμβάσεων στο δημοκρατικό πλαίσιο, αποδυναμώνουν εκτός από την ποιότητα της τουρκικής δημοκρατίας και την εικόνα του προέδρου. Νομικοί χειρισμοί κατά της αντιπολίτευσης, δίκες, καθαιρέσεις στελεχών της αντιπολίτευσης και κυρίως η νομικά ατεκμηρίωτη, αυθαίρετη και εντελώς παράνομη φυλάκιση του Δημάρχου Κωνσταντινούπολης και κύριου πολιτικού αντιπάλου του Τούρκου προέδρου, Εκρέμ Ιμάμογλου, αναδεικνύουν κατά τον ίδιο μια συστηματική μεταβολή στην εμπιστοσύνη προς τον Ερντογάν και το κόμμα του.
«Δεν πρέπει επίσης να λησμονούμε την πολιτική κόπωση που έχει επιφέρει η μακρόχρονη διακυβέρνηση του AKP», υποστηρίζει ο κ. Τζανιδάκης καθώς ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται 22 χρόνια συνολικά στην εξουσία.
Ισχυρά ακόμα τα ερείσματα Ερντογάν μέσα στην κοινωνία
Παρά ωστόσο τη δημοσκοπική εικόνα του, ο Τούρκος ηγέτης διατηρεί ισχυρά ερείσματα και μέσα εξουσίας, έχοντας αποδείξει πως είναι ένας σκληρός και απρόβλεπτος αντίπαλος, εξηγεί ο αναλυτής στο CNN Greece. Οι σημερινές τάσεις δεν συνεπάγονται σε καμία περίπτωση πρελούδιο πολιτικής αλλαγή στην γείτονα χώρα.
Από την εσωτερική φθορά στην εξωτερική ένταση
Καθώς η εσωτερική φθορά της κυβέρνησης Ερντογάν βαθαίνει — με οικονομική κρίση, πτώση στις δημοσκοπήσεις και εντεινόμενη κοινωνική δυσαρέσκεια — ένα γνώριμο μοτίβο επιστρέφει: η μετατόπιση της πίεσης προς το εξωτερικό. Εντάσεις με γειτονικές χώρες, σκληρή ρητορική απέναντι σε Δύση και ΝΑΤΟ, ακόμα και στρατιωτικές κινήσεις παρουσιάζονται συχνά όχι ως αποτέλεσμα γεωπολιτικής ανάγκης, αλλά ως πολιτική διαφυγή. Πόσο αποτελεσματική είναι αυτή η στρατηγική και πού μπορεί να οδηγήσει την Τουρκία;
Ο Διεθνολόγος και Πολιτικός επιστήμονας κ. Τζανιδάκης εστιάζει στην ιστορική εμπειρία που δείχνει ότι ο Ερντογάν, όταν βρίσκεται σε πολιτική πίεση στο εσωτερικό, συχνά επιλέγει να μετατοπίσει την ατζέντα προς τα έξω, ενισχύοντας τον εθνικισμό και προβάλλοντας την εικόνα του «ηγέτη υπό πολιορκία» που υπερασπίζεται την Τουρκία απέναντι σε εξωτερικούς εχθρούς.
Γενικότερα, εξηγεί ότι η κριτική που δέχεται από την αντιπολίτευση είναι πάντα από τα δεξιά, ζητώντας του να διατηρεί πιο σκληρή στάση σε μια σειρά ζητημάτων που αφορούν κυρίως την εξωτερική πολιτική. Κάτι στο οποίο συχνά ανατρέχει σε περιόδους πίεσης είναι το αφήγημα περί «περικύκλωσης».
Παρουσιάζει, δηλαδή, την Τουρκία ως «στόχο» δυνάμεων που θέλουν να τη δουν αποδυναμωμένη (ΗΠΑ, ΕΕ, Ισραήλ, Ελλάδα, Κύπρος). Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τονίζει ότι μπορεί να τοκίσει δημοσκοπικά οφέλη από τον εθνικιστικό χώρο (Εθνικιστική Δράση, Γκρίζοι Λύκοι κλπ). Παράλληλα, δεν αποκλείεται, επωφελούμενος και από το περιρρέον κλίμα αναθεωρητισμού και κυνισμού που επικρατεί γεωπολιτικά, να προκαλέσει περιστατικά στο Αιγαίο ή στηνΑνατολική Μεσόγειο για να καλλιεργήσει την εικόνα του ηγέτη που “δεν κάνει πίσω”.
Η ρητορική περί «Γαλάζιας Πατρίδας» αποτελεί ένα τέτοιο εργαλείο που επανέρχεται κάθε φορά που βρίσκεται πολιτικά «στριμωγμένος».
Υπενθυμίζει αντίστοιχα παραδείγματα όπως το 2020 με το Ορούτς Ρέις, αλλά και το 2022 με το περίφημο «θα έρθουμε μια νύχτα ξαφνικά». Τα παραπάνω , τονίζει , συνιστούν κλασικές περιπτώσεις τεχνητής και επικοινωνιακής έντασης προκειμένου να συσπειρώσει το εσωτερικό ακροατήριο. Συγκεφαλαιώνοντας, προκειμένου να αντιστρέψει το κλίμα δυσαρέσκειας, ενδέχεται να εφαρμόσει ένα μείγμα εθνικισμού, επιθετικής ρητορικής και λαϊκίστικων μέτρων ώστε να εμφανίσει τον εαυτό του ως εγγυητή της τουρκικής πολιτικής σταθερότητας.
Η υποψηφιότητα Ιμάμογλου από τη φυλακή
Η περίπτωση του Εκρέμ Ιμάμογλου ίσως εξελιχθεί σε ένα από τα πιο εμβληματικά επεισόδια της σύγχρονης τουρκικής πολιτικής ιστορίας. Παρά την καταδίκη και τη φυλάκισή του, το όνομα του δημάρχου Κωνσταντινούπολης εξακολουθεί να κυριαρχεί στις πολιτικές συζητήσεις — όχι μόνο ως αντίπαλο δέος του Ερντογάν, αλλά και ως πιθανός υποψήφιος στις επόμενες προεδρικές εκλογές. Μπορεί ένας πολιτικός να διεκδικήσει την προεδρία πίσω από τα κάγκελα;
Θεωρητικά μπορεί να είναι υποψήφιος εφόσον δεν έχει υπάρξει τελική καταδίκη που να επιφέρει απαγόρευση του δικαιώματος του «εκλέγεσθαι», απαντά ο κ. Τζανιδάκης. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν σοβαρά νομικά εμπόδια και κίνδυνοι που θα μπορούσαν να τον αποκλείσουν. Μέχρι στιγμής δεν έχει καταδικαστεί οριστικά αλλά σε πρώτο βαθμό και πολλές αποφάσεις βρίσκονται σε διαδικασία έφεσης.
Η τουρκική νομοθεσία, όπως εξηγεί «προβλέπει ότι μόνο αν κάποιος έχει καταδικαστεί οριστικά με ποινή, δεν μπορεί να είναι υποψήφιος». Επιπλέον, υπάρχει και το ζήτημα του πτυχίου. Στην Τουρκία υπάρχει νόμος που απαιτεί πανεπιστημιακό πτυχίο για να θέσει κάποιος υποψηφιότητα για Πρόεδρος. Υπενθυμίζει πώς τον περασμένο Μάρτιο το πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης ακύρωσε το πτυχίο και το μεταπτυχιακό του Ιμάμογλου, επικαλούμενο «παρατυπίες».
«Γενικότερα, η αμφισβήτηση του πτυχίου είναι ένα κλασικό εργαλείο που χρησιμοποιείται στην τουρκική πολιτική για να πληγεί κάποιος πολιτικός αντίπαλος», σχολιάζει. Μάλιστα, και το πτυχίο του ίδιου του Ερντογάν έχει αμφισβητηθεί στο παρελθόν. Σε μια χώρα που οι παρεμβάσεις στην δικαιοσύνη αποτελούν κανονικότητα «πιθανολογώ πως ο Ερντογάν θα εξαντλήσει όσα μέσα διαθέτει ώστε να αποτρέψει την συμμετοχή Ιμάμογλου στις επόμενες προεδρικές εκλογές», καταλήγει.
