Στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στην Κοπεγχάγη, οι Ευρωπαίοι ηγέτες βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια πραγματικότητα που δεν μπορεί πλέον να αγνοηθεί: τις υβριδικές και άλλες απειλές που αποδίδονται στη Ρωσία. Η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέτε Φρεντέρικσεν, δεν μάσησε τα λόγια της, προειδοποιώντας ότι οι πρόσφατες υπερπτήσεις drones «είναι μόνο η αρχή».
Η Κομισιόν έφερε στο τραπέζι ένα φιλόδοξο σχέδιο τεσσάρων κοινών έργων: «τοίχο drones», διαστημική ασπίδα, αντιαεροπορική ασπίδα και παρατηρητήριο παρακολούθησης στα ανατολικά σύνορα. Η πλήρης παρουσίαση θα γίνει στην επίσημη Σύνοδο Κορυφής στις 23-24 Οκτωβρίου, με έναν αναλυτικό οδικό χάρτη που θα περιλαμβάνει στόχους και χρονοδιαγράμματα.
Το «Readiness 2030» και η νέα φιλοσοφία άμυνας
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, μίλησε για την ανάγκη μιας ουσιαστικής αλλαγής στον τρόπο που η Ευρώπη αντιλαμβάνεται την άμυνα. Παρουσιάζοντας τον οδικό χάρτη «Readiness 2030», ξεκαθάρισε ότι η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει πως «κάθε εκατοστό ευρωπαϊκού εδάφους και εναέριου χώρου είναι ασφαλές», με σαφή αναφορά στις παραβιάσεις στα ανατολικά σύνορα.
Το «Τείχος αντι-Drones» και το εργαλείο SAFE
Στην καρδιά της νέας στρατηγικής βρίσκεται το χρηματοδοτικό εργαλείο SAFE, ύψους 150 δισ. ευρώ, που θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη να καλύψουν κρίσιμα κενά. Η φον ντερ Λάιεν μίλησε για «συνασπισμούς δυνατοτήτων», με ηγετικό ρόλο ορισμένων χωρών, ώστε να υπάρχει συντονισμένη πρόοδος.
Ως έργο-ναυαρχίδα ανέφερε το Eastern Flank Watch και την ανάπτυξη ενός «Τείχους αντι-drones», σε συνεργασία με ΝΑΤΟ και Ουκρανία, για την προστασία των ανατολικών συνόρων. Το σχέδιο αξιοποιεί την εμπειρία της Ουκρανίας στην ανίχνευση και εξουδετέρωση απειλών. «Η φύση του πολέμου άλλαξε ριζικά», τόνισε, σημειώνοντας ότι οι Ουκρανοί αναχαιτίζουν καθημερινά 800 drones.
Καινοτομία και αμυντική βιομηχανία
Η φον ντερ Λάιεν στάθηκε και στην ανάγκη για μια ευέλικτη και καινοτόμο ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία. Προανήγγειλε απλοποίηση της νομοθεσίας και τη δημιουργία «Tech Alliances», που θα συνδέουν startups, πανεπιστήμια και αμυντικούς χρήστες, ώστε η Ευρώπη να μη μείνει πίσω στην τεχνολογική κούρσα.
Στήριξη στην Ουκρανία
Η πρόεδρος ανακοίνωσε νέο δάνειο 2 δισ. ευρώ για drones, ενώ επανέφερε την πρόταση για «δάνειο αποζημιώσεων» βασισμένο σε παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Ξεκαθάρισε ότι δεν πρόκειται για κατάσχεση, αλλά για δάνειο με όρους και δόσεις, με μέρος των χρημάτων να κατευθύνεται σε ευρωπαϊκές προμήθειες.
«Η Ευρώπη χρειάζεται μια ξεκάθαρη, πανευρωπαϊκή στρατηγική με μετρήσιμους στόχους και πραγματικά αποτελέσματα», κατέληξε.
Η τοποθέτηση του Αντόνιο Κόστα
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, τόνισε ότι το βασικό θέμα της συνάντησης ήταν η ασφάλεια της ηπείρου. Υπογράμμισε ότι οι παραβιάσεις του εναέριου χώρου από τη Ρωσία αφορούν όλα τα κράτη-μέλη, καθώς πρόκειται για κοινά σύνορα. «Ο σκοπός μας είναι ένας: να οικοδομήσουμε την άμυνα της Ευρώπης», είπε χαρακτηριστικά.
Ο Κόστα υπενθύμισε ότι οι Ευρωπαίοι έχουν ήδη αυξήσει σημαντικά τις αμυντικές δαπάνες τα τελευταία τρία χρόνια, με το εργαλείο SAFE να στηρίζει αυτή την προσπάθεια. Οι προτεραιότητες είναι σαφείς: αντιαεροπορική και αντιπυραυλική άμυνα, πυροβολικό, drones και αντι-drones, στρατιωτική κινητικότητα, ανθεκτικότητα στον κυβερνοχώρο.
Μια πρόταση και το Έλληνα Πρωθυπουργού
Υπενθυμίζεται ότι η πρόταση για τη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού «τείχους προστασίας» κατά των drones έφερε και την υπογραφή του Έλληνα Πρωθυπουργού.
Με αιχμή την αμυντική θωράκιση των κρατών-μελών και την τεχνολογική αυτονομία, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έστειλε σαφές μήνυμα προς όλες τις κατευθύνσεις, υπογραμμίζοντας ότι έχει φτάσει η στιγμή η Ευρώπη να περάσει από τα λόγια στην πράξη σε ό,τι αφορά την ενιαία αμυντική της πολιτική.
Στο πλαίσιο της συζήτησης για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας, ο πρωθυπουργός ζήτησε να υπάρξει προστασία όχι μόνο στα ανατολικά, αλλά και στα νότια σύνορα της Ευρώπης, δίνοντας έμφαση στον καθοριστικό ρόλο που παίζουν οι νέες τεχνολογίες στον σύγχρονο πόλεμο.
«Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες που εδώ και χρόνια στηρίζουν τις αμυντικές τους δαπάνες σε επίπεδο πολύ υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε, δεσμεύοντας πόρους άνω του 3% του ΑΕΠ για τα επόμενα χρόνια. Ήρθε η ώρα η Ευρώπη να κινητοποιήσει ευρωπαϊκούς πόρους για την υποστήριξη κοινών έργων άμυνας, όπως η αντιπυραυλική προστασία ή ένα τείχος άμυνας απέναντι σε drones», τόνισε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Και πρόσθεσε: «Κάθε κοινό ευρωπαϊκό έργο άμυνας δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στα ανατολικά σύνορα της ηπείρου. Οφείλει να αντιμετωπίζει την ασφάλεια της Ευρώπης συνολικά. Είναι αυτονόητο ότι πρέπει να καλύπτονται και τα νοτιοανατολικά, αλλά και τα νότια σύνορα, ώστε η ήπειρός μας να είναι πραγματικά θωρακισμένη απέναντι σε κάθε πιθανή μελλοντική απειλή».
Επόμενα βήματα και Ουκρανία
Οι ηγέτες στήριξαν τα πρώτα έργα-ναυαρχίδες, όπως το Ευρωπαϊκό Τείχος Drones και το Παρατηρητήριο Ανατολικής Πτέρυγας, ως βήμα προς την κοινή αμυντική ετοιμότητα έως το 2030. Ο Κόστα τόνισε ότι η ασφάλεια απαιτεί προσέγγιση 360 μοιρών, ενώ οι υπουργοί Άμυνας θα έχουν ενισχυμένο ρόλο στην παρακολούθηση της προόδου.
Στο μέτωπο της Ουκρανίας, η ΕΕ παραμένει ακλόνητα στο πλευρό της από τον Φεβρουάριο του 2022. Στο τραπέζι βρίσκεται νέο πακέτο κυρώσεων που στοχεύει σε έσοδα από πετρέλαιο, τράπεζες, κρυπτονομίσματα και τον «σκιώδη στόλο». Παράλληλα, ανοίγει ο δρόμος για την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ, καθώς οι μεταρρυθμίσεις της έχουν αναγνωριστεί. «Η διεύρυνση θα καταστήσει την Ευρώπη ισχυρότερη», σημείωσε.
Οι ηγέτες συζήτησαν και τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας, με το μήνυμα ότι η Ρωσία πρέπει να καταλάβει πως οι εταίροι της Ουκρανίας έχουν τη βούληση και τα μέσα να συνεχίσουν τη στήριξη έως ότου επιτευχθεί δίκαιη και διαρκής ειρήνη.
Συμπέρασμα
Η Σύνοδος της Κοπεγχάγης δεν έβγαλε τελικές αποφάσεις, αλλά έθεσε το πλαίσιο. Σε δύο εβδομάδες, η Κομισιόν θα παρουσιάσει τον οδικό χάρτη για την αμυντική ετοιμότητα του 2030, ενώ σε τρεις εβδομάδες το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα κληθεί να λάβει τις καθοριστικές αποφάσεις για την ασφάλεια της Ευρώπης και τη στήριξη της Ουκρανίας.
