Όταν η μεγάλη εκκλησία της Αγίας Σοφίας, ολοκληρώθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 537 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός αναφώνησε: «Ω, Σολομώντα, σε νίκησα!», αναφερόμενος στον Ναό του Βασιλιά Σολομώντα στην Ιερουσαλήμ. Αυτό είναι πιθανώς το ίδιο συναίσθημα που θα νιώσει ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν όταν ένα νέο τουρκικό σύνταγμα αντικαταστήσει το σύνταγμα του 1982, που αντανακλά τις κοσμικές αξίες του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ.
Ο Ερντογάν αποκαλεί το σύνταγμα του 1982 «στρατιωτικό σύνταγμα», καθώς συντάχθηκε μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980. Τώρα, έχει διορίσει μια επιτροπή δέκα νομικών για να συντάξει ένα νέο σύνταγμα, το οποίο ισχυρίζεται ότι θα είναι «πολιτικό και φιλελεύθερο».
Το προοίμιο του συντάγματος του 1982 ορίζει ότι «τα ιερά θρησκευτικά συναισθήματα δεν εμπλέκονται σε καμία περίπτωση στις κρατικές υποθέσεις και την πολιτική, όπως απαιτείται από την αρχή του κοσμικού κράτους». Το άρθρο 24 ορίζει ότι «Κανείς δεν επιτρέπεται να εκμεταλλεύεται ή να καταχράται τη θρησκεία ή τα θρησκευτικά συναισθήματα ή πράγματα που θεωρούνται ιερά από τη θρησκεία, με οποιονδήποτε τρόπο, για σκοπούς προσωπικού ή πολιτικού συμφέροντος ή επιρροής, ή έστω και για μερική θεμελίωση της θεμελιώδους, κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής και έννομης τάξης του Κράτους σε θρησκευτικές αρχές». Αλλά αυτό ακριβώς έκανε ο Ερντογάν.
Η συζήτηση για το κοσμικό σύνταγμα της Τουρκίας χρονολογείται από το 1994, όταν ο Ερντογάν εξελέγη δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης με το Κόμμα Ευημερίας (RP) του Νετζμετίν Ερμπακάν, το οποίο υποστήριζε το πολιτικό Ισλάμ. Οκτώ μήνες μετά την εκλογή του, ο Ερντογάν συμμετείχε σε τηλεοπτική συζήτηση όταν ένας διανοούμενος, ο Αζίζ Νεσίν, επέκρινε τον Ερντογάν επειδή δήλωσε: «Είμαι οπαδός της Σαρία (του ισλαμικού νόμου)». Ο Ερντογάν απάντησε: «Ο Νεσίν έχει την ελευθερία και το δικαίωμα να πει "είμαι άθρησκος". Γιατί δεν μπορώ να έχω το δικαίωμα να πω ότι είμαι Μουσουλμάνος και οπαδός της Σαρία;»
Ο Νεσίν υποστήριξε ότι αυτό ερχόταν σε αντίθεση με το τουρκικό Σύνταγμα, το οποίο ορίζει ότι το τουρκικό κράτος είναι κοσμικό. Είτε αλλάζεις το σύνταγμα και εισάγεις τη Σαρία, είτε ακολουθείς το σύνταγμα. Δεν μπορείς να είσαι ταυτόχρονα οπαδός της Σαρία και κοσμικός.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Μπαράζ δηλώσεων Ερντογάν-Φιντάν για συμμετοχή της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή άμυνα-Απέναντί τους η Ιστορία που διδάσκει και επαναλαμβάνεται
Το Κόμμα Ευημερίας έγινε το μεγαλύτερο πολιτικό κόμμα της Τουρκίας και, με το «Εθνικό Όραμα» του, έθεσε ως στόχο την εγκαθίδρυση «μιας δίκαιης τάξης» (Σαρία), αλλά το 1998 διαλύθηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο επειδή ήταν «κέντρο δραστηριοτήτων αντίθετων με τις αρχές του κοσμικού κράτους».
Την ίδια χρονιά, ο Ερντογάν φυλακίστηκε για τέσσερις μήνες επειδή παρέθεσε ένα εθνικιστικό ποίημα του 1912 , αλλά είχε ήδη καταστήσει σαφές : «Η δημοκρατία δεν είναι ο στόχος μας. Είναι το όχημα». Ωστόσο, είχε πάρει το μάθημά του και όταν το ΑΚΡ (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) ιδρύθηκε το 2001 και ανέλαβε την εξουσία ένα χρόνο αργότερα, παρουσιάστηκε ως ένα δυτικό, μεταρρυθμιστικό, μετριοπαθές και νεοφιλελεύθερο κόμμα.
Η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες πίστεψαν στην αφήγηση, και όπως δήλωσε με ενθουσιασμό η υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Κοντολίζα Ράις , το ΑΚΡ ήταν «μια κυβέρνηση αφοσιωμένη στο να τραβήξει την Τουρκία δυτικά, προς την Ευρώπη». Ο Πρόεδρος Ομπάμα μίλησε για «ένα υπόδειγμα συνεργασίας» με την Τουρκία, και ο Ερντογάν χρησιμοποίησε την ίδια φράση μετά την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ.
Το 1999, η ΕΕ ανακήρυξε την Τουρκία υποψήφια χώρα και το ΑΚΡ έκανε στρατηγική χρήση των όρων της ΕΕ για να προωθήσει τους στόχους του. Αφού αποδυνάμωσε το στρατιωτικό και το κοσμικό κατεστημένο σε μια σειρά από δίκες-παρωδίες από το 2008 έως το 2013, εγκατέλειψε τη διαδικασία της ΕΕ.
Ο γιος του Νετζμετίν Ερμπακάν, Φατίχ, ίδρυσε ένα νέο Κόμμα Ευημερίας (YRP), το οποίο κέρδισε πέντε έδρες στις βουλευτικές εκλογές του 2023. Αρχικά, υποστήριζε το AKP, αλλά σε μια συνέντευξη τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο Φατίχ Ερμπακάν καταδίκασε το AKP ως «επιφανειακή εκδοχή του Ισλάμ» και για μια οικονομική πολιτική που βασίζεται στην άδικη κατανομή του πλούτου.
Αν και ξεκίνησε ως κίνημα βάσης, σχεδόν το 70% των Τούρκων που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση θεωρούν ότι το ΑΚΡ ευνοεί τους πλούσιους, ενώ μόνο το 16% πιστεύει ότι είναι με το μέρος των φτωχών. Ο Ερντογάν και η σύζυγός του Εμινέ έχουν επικριθεί έντονα για τον πολυτελή τρόπο ζωής τους.
Στη νέα Συρία, όπου η Τουρκία παίζει ηγετικό ρόλο, το προσωρινό σύνταγμα της χαρακτηρίζεται από μια βασική αλλαγή σε σχέση με το προηγούμενο σύνταγμα, καθώς η ισλαμική νομολογία δεν αποτελεί πλέον «κύρια πηγή νομοθεσίας» αλλά «την κύρια πηγή». Τα δικαιώματα των μειονοτήτων επίσης αγνοούνται.
Η Τουρκία συχνά περιγράφεται ως το «προγεφύρωμα» της Δύσης προς τη Μέση Ανατολή, αλλά μπορεί να ισχύει και το αντίστροφο. Δεδομένης της μαζικής μετανάστευσης προς την Ευρώπη από χώρες MENAPT (Μέση Ανατολή, Βόρεια Αφρική, Πακιστάν και Τουρκία), η σύγκρουση αξιών έχει συχνά αποδειχθεί πηγή συγκρούσεων.
Για παράδειγμα, ο ισλαμικός ορισμός της ελευθερίας της έκφρασης, όπως ορίζεται από τη Διακήρυξη του Καΐρου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Ισλάμ (1990), περιορίζει την έκφραση γνώμης σε όλα όσα δεν αντίκεινται στον νόμο της Σαρία.
Αυτό το κριτήριο αντιβαίνει στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του ΟΗΕ και στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα. Ωστόσο, η Τουρκία υπέγραψε τόσο τη Διακήρυξη του Καΐρου όσο και το Διεθνές Σύμφωνο. Επιπλέον, ως μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, είναι επίσης συμβαλλόμενο μέρος της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ερντογάν σε Ζελένσκι: Ελπίδα για κατάπαυση πυρός στον 2ο γύρο συνομιλιών με Ρωσία στην Κωνσταντινούπολη
Στην Τουρκία του Ερντογάν, οι ισλαμικές αξίες έχουν κυριαρχήσει στην εκπαίδευση, την οικονομία και την εξωτερική πολιτική ,κάτι που όχι μόνο έχει οδηγήσει σε αποξένωση από τον δυτικό κόσμο, αλλά και σε εσωτερική σύγκρουση. Οι διαμαρτυρίες στο πάρκο Γκεζί το 2013, με επικεφαλής μορφωμένους νέους, ήταν η πρώτη εξέργεση κατά των δογματικών πολιτικών του Ερντογάν και οι διαδηλώσεις κατά της σύλληψης του δημοφιλούς δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, η δεύτερη.
Η κίνηση του Ερντογάν για συνταγματική αλλαγή ξεκίνησε όταν ο πολιτικός του σύμμαχος, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, έσφιξε το χέρι ενός ηγέτη του φιλοκουρδικού DEM (Λαϊκού Κόμματος Ισότητας και Δημοκρατίας) στο τουρκικό κοινοβούλιο τον Οκτώβριο του περασμένου έτους. Αυτό ενισχύθηκε από την απόφαση του PKK (Εργατικό Κόμμα Κουρδιστάν) να διαλυθεί και να αφοπλιστεί και να τερματίσει τη 40χρονη σύγκρουσή του με την Τουρκία. Αλλά η διαδικασία έχει εγείρει περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις.
Ο Ερντογάν ισχυρίζεται ότι «μια Τουρκία απαλλαγμένη από την τρομοκρατία» θα οδηγήσει την τουρκική οικονομία σε νέα ύψη, αλλά υπάρχουν αμφιβολίες. Το ΑΚΡ και οι σύμμαχοί του μπορούν να βασιστούν σε μόνο 321 έδρες στο κοινοβούλιο και θα χρειαστούν 360 (από τις 600) για να φέρουν ένα νέο σύνταγμα σε δημοψήφισμα. Με την υποστήριξη των 56 εδρών του Δημοκρατικού Κόμματος (DEM), θα πλησιάσουν περισσότερο στον στόχο τους.
Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, ένα γεγονός παραμένει. Ο ηγέτης της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πλέον ένας ασθενής εβδομηντάχρονος, δεν έχει καμία πρόθεση να παραιτηθεί από την εξουσία.
