Το ΝΑΤΟ, ή Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου, αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές στρατιωτικές συμμαχίες στον κόσμο, περιλαμβάνοντας 32 κράτη. Ιδρύθηκε το 1949 για την προάσπιση της δημοκρατίας και της ασφάλειας στην περιοχή του Βόρειου Ατλαντικού, εν μέσω του Ψυχρού Πολέμου και των γεωπολιτικών εντάσεων της εποχής.
#10: Τι είναι το ΝΑΤΟ;
Το ΝΑΤΟ, ή η Βόρεια Ατλαντική Συμμαχία, είναι στρατιωτική συμμαχία που απαρτίζεται από 32 χώρες-μέλη, εκ των οποίων 30 βρίσκονται στην Ευρώπη, συν τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα κεντρικά του γραφεία βρίσκονται στις Βρυξέλλες, στο Βέλγιο. Ο κύριος σκοπός του ΝΑΤΟ είναι να "προάγει τις δημοκρατικές αξίες", να "αποτρέπει τις συγκρούσεις" και, όταν χρειάζεται, να υπερασπίζεται τις χώρες-μέλη μέσω στρατιωτικών μέσων.
Ιδρύθηκε το 1949 και έχει αντέξει επτά δεκαετίες, αποτελώντας έναν από τους πιο σημαντικούς στρατιωτικούς θεσμούς του κόσμου. Ο τρέχων Γενικός Γραμματέας είναι ο Μαρκ Ρούτε, ενώ ο Πρόεδρος της Στρατιωτικής Επιτροπής είναι ο αντιναύαρχος Ρομπ Μπάουερ.
#9: Η Δημιουργία και ο Σκοπός του ΝΑΤΟ
Η ίδρυση του ΝΑΤΟ προήλθε από την ανάγκη προστασίας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αν και η Σοβιετική Ένωση είχε πολεμήσει στο πλευρό των Συμμάχων, οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες βρέθηκαν σε αντιπαράθεση με το σοσιαλιστικό καθεστώς του Στάλιν. Φοβούμενες τη σοβιετική επέκταση και την επιστροφή σε πολεμικές συγκρούσεις, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία υπέγραψαν την Συνθήκη της Δουνκέρκης το 1947.
Αυτή επεκτάθηκε το 1948 σε μια συμμαχία γνωστή ως Δυτική Ένωση. Στη συνέχεια, το 1949, 12 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και του Καναδά, υπέγραψαν το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο, και έτσι το ΝΑΤΟ γεννήθηκε.
#8: Οι Αποφάσεις Βασίζονται σε Ομοφωνία
Στο ΝΑΤΟ, οι αποφάσεις λαμβάνονται από το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο, το οποίο προεδρεύεται από τον Γενικό Γραμματέα. Το Συμβούλιο αποτελείται από Μόνιμους Αντιπροσώπους από όλες τις χώρες-μέλη και συνεδριάζει δύο φορές την εβδομάδα. Η διαδικασία απόφασης δεν βασίζεται σε ψηφοφορία, αλλά σε ομοφωνία, που απαιτεί πολλές συζητήσεις και διαβουλεύσεις. Κάθε μέλος έχει τη δυνατότητα να φέρει στην επιφάνεια οποιοδήποτε ζήτημα θεωρεί σημαντικό, με την ελπίδα ότι οι διπλωματικές συζητήσεις να βοηθήσουν στην αποφυγή μελλοντικών συγκρούσεων.
#7: Στρατιωτικές Δαπάνες
Η Βόρεια Ατλαντική Συνθήκη αντιπροσωπεύει μια δέσμευση για συλλογική άμυνα. Έτσι, είναι σημαντικό να συμβάλλουν όλοι οι χώρες. Τα μέλη χρηματοδοτούν τον ετήσιο προϋπολογισμό του ΝΑΤΟ, ο οποίος ανέρχεται σε 2,6 δισεκατομμύρια δολάρια, ανάλογα με το ακαθάριστο εθνικό εισόδημα τους. Επιπλέον, αναμένεται να δαπανούν τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα, ένα πρότυπο που καθορίστηκε το 2006 και τυπικά επιβεβαιώθηκε το 2014, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία. Οι ΗΠΑ ξεπερνούν αυτό το στόχο, δαπανώντας το 3,7% του ΑΕΠ τους - το υψηλότερο ποσοστό στον κόσμο. Ωστόσο, λίγες άλλες χώρες του ΝΑΤΟ πετυχαίνουν το 2%, αν και από το 2022 ο αριθμός αυτός αυξάνεται.
#6: Συνεργάτες Ασφάλειας
Εκτός από τα 32 μέλη του, το ΝΑΤΟ διατηρεί συνεργασίες με πολλές χώρες εκτός της συμμαχίας. Αυτές περιλαμβάνουν 20 έθνη στην Ευρώπη και την Κεντρική και Δυτική Ασία μέσω του προγράμματος Συνεργασίας για την Ειρήνη που ιδρύθηκε το 1994. Αξιοσημείωτο είναι ότι η Ρωσία μέχρι πρότινος ήταν ένας από αυτούς τους συνεργάτες, όπως και όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πλέον και η Κύπρος. Άλλοι παγκόσμιοι εταίροι περιλαμβάνουν την Αυστραλία, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, το Ιράκ, το Πακιστάν και την Κολομβία. Οι δραστηριότητες με τους συνεργάτες περιλαμβάνουν σχεδιασμό αποστολών, συνεργασία σε επιστημονικά και περιβαλλοντικά θέματα και εκπαίδευση άμυνας.
#5: Αεροπορική Επιτήρηση
Ακόμη και κατά τη διάρκεια περιόδων ειρήνης, τα αεροπλάνα του ΝΑΤΟ περιπολούν τους ουρανούς, προστατεύοντας τον εναέριο χώρο των χωρών-μελών. Η αποστολή αεροπορικής επιτήρησης ιδρύθηκε το 1961 και επιβλέπεται από τον διοικητή της Συμμαχικής Διοίκησης Αέρα. Τα μέλη που δεν έχουν τη δυνατότητα να υπερασπιστούν τον δικό τους εναέριο χώρο λαμβάνουν βοήθεια από άλλες χώρες. Για παράδειγμα, η ελληνική αεροπορία περιπολεί τον εναέριο χώρο των Σκοπίων και της Αλβανίας. Στο παρελθόν, το ΝΑΤΟ έχει επιβάλει ζώνες απαγόρευσης πτήσης σε χώρες εκτός του ΝΑΤΟ κατά τη διάρκεια συγκρούσεων, όπως στη Βοσνία και τη Λιβύη.
#4: Στρατιωτική Δράση
Ο κύριος στόχος του ΝΑΤΟ είναι να αποτρέπει τις συγκρούσεις. Το άρθρο 1 του ιδρυτικού του εγγράφου δεσμεύει τα μέλη να επιλύουν διεθνείς διαφορές μέσω ειρηνικών μέσων. Ωστόσο, η συμμαχία είναι επίσης στρατιωτική, βασισμένη στην αποτροπή και την άμυνα. Η πιο αξιοσημείωτη στρατιωτική επιχείρηση μέχρι σήμερα ξεκίνησε το 1992 κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Βοσνίας, κατά του σερβικού στρατού. Το ΝΑΤΟ επέβαλε εμπάργκο όπλων και ζώνη απαγόρευσης πτήσης, βομβάρδισε στόχους και τελικά ανέπτυξε μια δύναμη δυνάμεων στην περιοχή. Παρενέβη ξανά κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Κοσόβου το 1999, αν και η εκστρατεία βομβαρδισμού του ήταν αμφιλεγόμενη, καθώς έλειπε η έγκριση του ΟΗΕ και είχε ως αποτέλεσμα υψηλό αριθμό νεκρών αμάχων.
#3: Επέκταση
Το ΝΑΤΟ ξεκίνησε με μόλις 12 μέλη, βασιζόμενο σε μια συμμαχία μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας. Ωστόσο, έχει επεκταθεί σημαντικά από το 1949. Στην αρχή, η προσθήκη νέων μελών ήταν περιορισμένη, με μόνο τρία μέλη τη δεκαετία του 1950 και ένα τη δεκαετία του 1980. Αλλά μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, οι νέες δημοκρατίες που προήλθαν από τον κομμουνισμό στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη επιθυμούσαν προστασία. Τρεις χώρες προσχώρησαν τη δεκαετία του '90 και εννέα τη δεκαετία του 2000. Τα τελευταία χρόνια, προστέθηκαν άλλες δύο χώρες. Το ΝΑΤΟ έχει αναγνωρίσει τις φιλοδοξίες της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, της Γεωργίας και της Ουκρανίας να ενταχθούν στη συμμαχία.
#2: Κριτική και Αμφισβήτηση
Τα μέλη του ΝΑΤΟ θεωρούν πως η συμμαχία τους διατηρεί την μεταπολεμική διεθνή τάξη. Πολλές ξένες χώρες όμως έχουν διαφορετική άποψη. Ένας από τους κυριότερους κριτές του ΝΑΤΟ είναι ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος έχει αντιταχθεί σφοδρά στην ανατολική επέκταση του ΝΑΤΟ. Το 2022, χρησιμοποίησε αυτήν την επέκταση για να δικαιολογήσει την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Ένας άλλος επικριτής του ΝΑΤΟ είναι ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος χαρακτήρισε το ΝΑΤΟ "παρωχημένο" και έχει απειλήσει στο παρελθόν να αποχωρήσει από τη συμμαχία.
#1: Το Άρθρο 5
Όπως οι Τρεις Σωματοφύλακες, το ΝΑΤΟ είναι όλοι για έναν και ένας για όλους... τουλάχιστον στα χαρτιά, γιατί στην πράξη δεν εφαρμόζεται πάντα! Όπως και να έχει, το άρθρο 5 του ιδρυτικού εγγράφου του ΝΑΤΟ δηλώνει ότι μια επίθεση σε ένα μέλος σημαίνει επίθεση σε όλα τα μέλη. Αυτός είναι ο πυρήνας της αρχής που επιτρέπει στο ΝΑΤΟ να λειτουργεί ως αποτρεπτικός παράγοντας. Η επιθετικότητα προς ένα μέλος θα ενεργοποιήσει τη συνδυασμένη δύναμη ολόκληρης της συμμαχίας.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι πρόκειται για μια αμυντική συμφωνία: τα μέλη δεν υποχρεούνται να υποστηρίξουν κάποιο μέλος που αρχίζει έναν πόλεμο. Μέχρι στιγμής, το άρθρο 5 έχει επικαλεστεί μόνο μία φορά - μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου.
