Από την αρχή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, πριν από 20 ημέρες, εκτός του κανονικού πεδίου μάχης μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών, έχει στηθεί κι ένα ακόμα, αυτό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Στρατιώτες αλλά και «λαμπεροί» χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης καταγράφουν τον πόλεμο σε πραγματικό χρόνο, με βίντεο και φωτογραφίες να ανεβαίνουν συνεχώς. Για την ώρα, αν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει νικητής στο μέτωπο αυτό, είναι το Κίεβο. Κι αυτό, γιατί οι περισσότερες απόψεις και στάσεις συμπαράστασης αφορούν στην Ουκρανία.
Χαρακτηριστικό είναι τα αποτυπώματα των τελευταίων ημερών επιφανών προσωπικοτήτων στα social media (των influencers), σαφώς επηρεασμένα από το την πολεμική κατάσταση στη χώρα.
Η ψύχραιμη Ουκρανή φωτογράφος που κάνει χιούμορ
Ενδεικτικά, η 20χρονη Ουκρανή φωτογράφος Valeria Shashenok, αν και συνήθως δημοσιεύει στον λογαριασμό της στο TikTok βίντεο από τα ταξίδια της, επιδείξεις μόδας που καλύπτει φωτογραφικά ή τις βραδιές της με φίλους, από την 24η Φεβρουαρίου και έως σήμερα, περιγράφει μια νέα καθημερινότητα με βομβαρδισμούς στην πόλη Chernihiv, όπου παραμένει, η οποία βρίσκεται 100 χιλιόμετρα βόρεια του Κιέβου. Ψύχραιμη και με μαύρο χιούμορ, η ίδια περιγράφει πώς είναι «μια συνηθισμένη μέρα σε ένα καταφύγιο αεροπορικών επιδρομών» είτε προσφέρει συμβουλές για το «τι να αγοράσετε σε ένα σούπερ μάρκετ κατά τη διάρκεια του πολέμου».
Κι αν η πρώτη σκέψη που μπορεί κάποιος να κάνει είναι ότι η ίδια στερείται σοβαρότητας, αρκεί να σκεφτεί ότι απευθυνόμενη στους 300.000 οπαδούς της, μπορεί να προσφέρει λίγες στιγμές ψυχραιμίας και χαράς, εν μέσω όσων δραματικών ζουν. Επιπλέον, είναι ένας τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των πολιτών του δοκιμαζόμενου λαού.
Οι Ουκρανοί στρατιώτες που χορεύουν
Ακόμα και οι στρατιώτες που βρίσκονται στο πεδίο της μάχης, χρησιμοποιούν αρκετά το TikTok το Twitter αλλά και το Instagram για να μεταφέρουν τις εμπειρίες και τα μηνύματά τους από το πεδίο της μάχης. Ένας από αυτούς, ο Ουκρανός Alex Hook έχει 4,3 εκατομμύρια ακολούθους η βάση του είναι στην ανατολική πλευρά του Ντονμπάς.
Συχνά, ο ίδιος δημοσιεύει βίντεο με τον ίδιο και τους συμμάχους του να χορογραφούν τραγούδια των Nirvana είτε να προετοιμάζονται για την μάχη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι και ο ουκρανικός στρατός έχει τον δικό του λογαριασμό στο Twitter που παρέχει ενημερώσεις ανά μια ώρα για την έκβαση του πολέμου σε περισσότερους από 350.000 ακόλουθους. Πάντως, οι ένοπλες δυνάμεις μεταφέρουν μεν κατ’ αυτόν τον τρόπο εικόνες μάχης και Ρώσους στρατιώτες αιχμάλωτους, ωστόσο αυτό είναι κάτι που απαγορεύεται από τις Συνθήκες της Γενεύης.
Πάντως δεν είναι η πρώτη φορά που η χρήση των social media εντείνεται σε κρίσιμες περιόδους. Αρκεί να θυμηθούμε την Αραβική άνοιξη προ 12ετίας και τον συνεχιζόμενο συριακό εμφύλιο πόλεμο, οπότε και διάφορες παρατάξεις τα χρησιμοποίησαν για να επηρεάσουν την κοινή γνώμη.
Στον πόλεμο στην Ουκρανία, ορισμένοι Ουκρανοί influencers –έως πρόσφατα γνωστοί για την εμφάνισή τους και ανέμελες θεματικές, παρά για τις πολιτικές τους θέσεις– έχουν σήμερα μετατραπεί άτυπα σε «μαχητές της αντίστασης».
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Anastasiia Lenna, της Μις Ουκρανία 2015, η οποία άφησε για λίγο στην άκρη τα λαμπερά της φορέματα και το μόντελινγκ και φωτογραφίζεται αυτές τις ημέρες στον λογαριασμό της στο Instagram, να φορά μαχητικά και να κρατά ένα πολυβόλο, προτρέποντας έτσι τους συμπατριώτες της να υπερασπιστούν τη χώρα τους.
Η «μάχη» της επικοινωνίας στα social media
Αλλά και ο ηγέτης της Ουκρανίας έχει πλέον συνειδητοποιήσει ότι ο πόλεμος διεξάγεται και στα κοινωνικά δίκτυα. Από την έναρξη της εισβολής της Μόσχας στην Ουκρανία, βίντεο και δημοσιεύσεις του Ουκρανού προέδρου Volodymyr Zelensky έχουν γίνει viral στο διαδίκτυο, προκαλώντας μια παγκόσμια συμπάθεια για την Ουκρανία. Ο λογαριασμός του Ουκρανού ηγέτη στο Twitter έχει αυξηθεί από 300.000 σε πάνω από 5 εκατομμύρια ακόλουθους μέσα σε λίγες μέρες.
Δεν πρέπει να ξεχαστεί άλλωστε ότι ο ίδιος εμφανίζεται σε βίντεο και μεταδόσεις στου στα κοινωνικά δίκτυα, να κινείται σε εξωτερικούς χώρους μεταξύ των πολιτών στο Κίεβο. Ο Ζελένσκι απευθύνεται στους Ουκρανούς συναδέλφους του και σε όλο τον κόσμο σχεδόν καθημερινά, προτρέποντάς τους να συνεχίσουν να αντιστέκονται, μέσα από τα social media.
Αντίθετα, την ίδια ώρα ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν για να ελέγξει την κοινή γνώμη στη Ρωσία, απέκλεισε την πρόσβαση στο Facebook και περιόρισε την πρόσβαση στο Twitter. Σημειώνεται δε ότι έχει θεσπίσει νόμο που απαγορεύει τη χρήση της λέξης «πόλεμος» αναφορικά με τις τις ρωσικές ενέργειες στην Ουκρανία, ενώ τιμωρείται όποιος δημοσιεύει «ψευδείς πληροφορίες», με ποινή φυλάκισης έως και 15 ετών.
Διάσημοι Ρώσοι κατά …Ρωσίας στο Instagram
Ορισμένοι διάσημοι Ρώσοι επέλεξαν να εκφράσουν τη διαφωνία τους με τις ενέργειες της κυβέρνησης της χώρας τους, αψηφώντας τους κινδύνους. Ο ηθοποιός Danila Kozlovsky, γνωστός για τον ρόλο του στη σειρά «Vikings», δεν δίστασε να εναντιωθεί στον πόλεμο σε ένα μήνυμα που μοιράστηκε με τους περισσότερους από 1 εκατομμύριο followers του στο Instagram.
Αλλά και ένας από τους πιο δημοφιλείς ράπερ της Ρωσίας, ο Oxxxymiron, ανακοίνωσε στο Instagram ότι αποφάσισε να ακυρώσει έξι συναυλίες στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη. «Δεν μπορώ να σας διασκεδάσω ενώ ρωσικοί πύραυλοι πέφτουν στην Ουκρανία και κάποιοι άνθρωποι στο Κίεβο αναγκάζονται να κρυφτούν σε υπόγεια ή στο μετρό ενώ άλλοι πεθαίνουν», είπε σε βίντεό του.
Μαζί με τον κανονικό πόλεμο παρακολουθουμε και τον «πρώτο πόλεμο TikTok»
Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα μείνει στην ιστορία ως ο πρώτος που καταγράφηκε «σε πραγματικό χρόνο» και μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Το πλήθος όλων αυτών των εικόνων μπορεί «απλώς να προκαλεί τη συνείδησήμας, δημιουργώντας μας ένα αίσθημα συμπάθειας που διαρκεί μόνο τόσο ώστε να μας κρατά να “σκρολάρουμε” σε ειδήσεις», έγραψε χαρακτηριστικά ο συγγραφέας Kyle Chayka σε άρθρο του New Yorker με τίτλο, «Παρακολουθώντας τον “πρώτο πόλεμο TikTok” στον κόσμο». Στο μεταξύ, σημειώνει, «με τις ρωσικές δυνάμεις να πλησιάζουν όλο και περισσότερο το Κίεβο, τα μεγάλα ΜΜΕ «απομακρύνουν τους δημοσιογράφους τους σε ασφαλή μέρη».
«Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ένας μόνιμος σχολιαστής της εποχής αυτής του πολέμου», είπε ο Chayka. Ωστόσο, πρόσθεσε, «Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί επίσης να είναι η πιο αξιόπιστη πηγή που έχουμε…».
