Τι κοινό μπορεί να έχουν πολυεθνικές, τράπεζες, φιλανθρωπικοί οργανισμοί, αθλητικές ομάδες, σταρ του Xόλιγουντ, αλλά και κοινοί θνητοί, όπως συνταξιούχοι και μικρομεσαίοι; Όλοι έπιναν νερό στο όνομα του Mπέρναρντ Mάντοφ, του επενδυτή που ανεξαρτήτως συγκυρίας εξασφάλιζε αποδόσεις της τάξεως του 10% και έκανε πλούσιους ή ακόμα πλουσιότερους τους πελάτες του, γράφει η Νεφέλη Λυγερού.
Η φήμη του ήταν τέτοια που στο πελάτολόγιό του περιλαμβάνονταν ονόματα, όπως αυτά του Στίβεν Σπίλμπεργκ, του Τζον Μάλκοβιτς, του Κέβιν Μπέικον και του Ρόμπερτ Ντε Νίρο. Όλοι αυτοί -και εκατοντάδες ακόμα άλλοι- έκαναν ουρά στα επίσημα δείπνα του ζεύγους Μάντοφ και στα πολυτελή σπίτια που διατηρούσε το ζευγάρι σ’ όλο τον κόσμο.
Και γιατί όχι; Ο πρώην πρόεδρος του χρηματιστηρίου Nasdaq θεωρείτο επί δεκαετίες θρύλος του χρήματος. Λίγο μετά το 1960 που είχε ιδρύσει τη δική του εταιρεία με 5.500 δολάρια αρχικό κεφάλαιο, που είχε συγκεντρώσει από την καλοκαιρινή δουλειά του ως ναυαγοσώστης, δεν κυνηγούσε πελάτες. Οι πελάτες τον κυνηγούσαν για τις «ικανότητές» που του χάρισαν το προσωνύμιο «μάγος της Wall Street». Η επιτυχία και η φήμη που την συνόδευσε, αιφνιδίασε ακόμα και τον ίδιο. Δεν άργησε να αντιμετωπίζεται ως η σίγουρη λύση για να αυγατίσει κανείς τις αποταμιεύσεις του.
Λίγο πριν την εκκωφαντική πτώση του και την αποκάλυψη του μεγαλύτερου οικονομικού σκανδάλου του αιώνα, διαχειριζόταν περισσότερα από 50 δισ. δολάρια. Αυτά, αλλά και ο θεσμικός του ρόλος ως προέδρου της Nasdaq του εξασφάλιζαν μία άτυπη ασυλία. Τόσο οι εποπτικές αρχές, όσο και η υψηλή διεθνής οικονομική τάξη του είχε παραδοθεί.
Ίσως η παράδοση αυτή να συνεχιζόταν έως τον θάνατό του, εάν το 2008 δεν χτυπούσε η οικονομική κρίση. Εκατοντάδες πελάτες του Μάντοφ ζήτησαν πίσω τα χρήματα που είχαν επενδύσει. Κάπως έτσι αποκαλύφθηκε η «πυραμίδα Ponzi». Το όνομα προέρχεται από τον Τσαρλς Πόνζι. Γεννημένος το 1882 στη μικρή πόλη Λούγκο του ιταλικού βορρά, έφτασε στη Βοστώνη με 2,5 δολάρια στις τσέπες του. Μετά από τζόγο, περιπλάνηση και πολύ αλκόολ, άρχισε να εργάζεται στην τράπεζα Ζαρόσι στον Καναδά.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Μικτά πρόσημα και σήμερα στους βασικούς δείκτες της Wall Street
Ο Πόνζι συνειδητοποίησε ότι η τράπεζα χρηματοδοτούσε τα υψηλά επιτόκια του 6% που προσέφερε όχι από επενδύσεις σε ακίνητα, αλλά χρησιμοποιώντας κεφάλαια από τους νέους λογαριασμούς. Μπορεί η τράπεζα να χρεοκόπησε, αλλά ο Πόνζι είχε πάρει το μάθημά του. Έπεισε φίλους και γνωστούς να επενδύσουν τα χρήματά τους, με την υπόσχεση ότι θα τους τα επιστρέψει διπλά σε τρεις μήνες. Πράγματι, τους τα επέστρεψε από τα χρήματα που συνέρρεαν από τους νέους επενδυτές.
Το 1919, ίδρυσε την Εταιρεία Αγοραπωλησίας Χρεωγράφων και ζούσε ζωή χαρισάμενη. Όσο προσέλκυε νέους επενδυτές, όλα έβαιναν καλώς. Ένας διαχειριστικός έλεγχος αποκάλυψε ότι το η εταιρεία του ήταν αρνητική κατά επτά εκατομμύρια δολάρια, με αποτέλεσμα οι αρχές να κλείσουν την εταιρεία και την τράπεζα Χανόβερ Τραστ.
Πανομοιότυπη ήταν και η τακτική του Μάντοφ. Δελέαζε όσους του έδιναν τα χρήματά τους να τα επενδύσει με διψήφιες αποδόσεις. Όταν χρειαζόταν να τους πληρώσει, χρησιμοποιούσε τα χρήματα νέων επενδυτών. Η φούσκα του 2008 επέφερε την κατάρρευση της πυραμίδας.
Λίγο πριν το τέλος και σίγουρος για την ολοκληρωτική καταστροφή του ειδοποίησε τους δύο γιους και προισταμένους στην εταιρεία του για να τους αποκαλύψει την αλήθεια. Τους εξήγησε ότι δεν υπάρχουν χρήματα και ότι χρησιμοποιούσε τα κεφάλαια των νέων πελατών του για να ξεπληρώνει τους παλιούς. Όσο για τις υπεραποδόσεις που εμφάνιζε το επενδυτικό του κεφάλαιο, ήταν εικονικές, καθώς ο Μάντοφ υπέβαλε για χρόνια πλαστές δηλώσεις και χαλκευμένα στοιχεία στις χρηματιστηριακές Αρχές.
Την επόμενη ημέρα ειδοποίησαν τις Αρχές και κατήγγειλαν τον πατέρα τους. Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει αν οι γιοι Μάντοφ πράγματι είχαν άγνοια, όπως δήλωναν ή απλά ο πατέρας τους αντιλαμβανόμενος το αδιέξοδο, οργάνωσε έτσι τη «διαφυγή» τους. Παρ’ ότι δεν κατηγορήθηκαν επισήμως ποτέ, η μοίρα τους τιμώρησε σκληρά.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Wall Street: Οριακή άνοδος για τους Dow Jones και S&P
Ο πρώτος γιος αυτοκτόνησε δύο χρόνια μετά τη σύλληψη του πατέρα του. Δεν άντεχε τον εξευτελισμό, την κοινωνική απομόνωση, αλλά και τις υποψίες ότι ίσως ήταν και αυτός εμπλεκόμενος. Κρεμάστηκε με το λουρί του σκύλου του, ενώ το δίχρονο παιδί του κοιμόταν στο διπλανό δωμάτιο.
Ο δεύτερος γιός πέθανε από καρκίνο λίγο αργότερα. Όπως χαρακτηριστικά είπε: «ως συνέπεια των επιλογών του πατέρα μας, ο αδελφός μου έφυγε από τη ζωή ακαριαία και εγώ βασανιστικά αργά». Και όλα αυτά, ενώ ο ίδιος εξομολογήθηκε από τη φυλακή σε συνέντευξή του ότι περίμενε χρόνια να τον πιάσουν, αλλά τίποτα δεν συνέβαινε…
