Σε έναν κόσμο όπου η ψηφιοποίηση καταπίνει κάθε πτυχή της καθημερινότητας, τα ΑΤΜ των τραπεζών ετοιμάζονται να παραδώσουν το τελικό χτύπημα: οι κάρτες ανάληψης βαίνουν προς εξαφάνιση, και τα μετρητά θα διατίθενται πλέον μόνο μέσω του κινητού σας τηλεφώνου. Ξεχάστε το πορτοφόλι, το πλαστικό χρήμα, την αίσθηση της χειροπιαστής ελευθερίας που προσφέρουν τα μετρητά. Σύντομα, η πρόσβαση στα χρήματά σας θα εξαρτάται από την οθόνη του smartphone σας, την μπαταρία του και – φυσικά – την απόλυτη συμμόρφωσή σας με το ψηφιακό σύστημα.
Από τις επόμενες εβδομάδες, οι τράπεζες θα αρχίσουν να εξοπλίζουν τα ΑΤΜ τους με συστήματα ανέπαφων συναλλαγών, μετατρέποντας το κινητό σας σε μοναδικό κλειδί για την ανάληψη μετρητών. Η διαδικασία; Φαινομενικά απλή, αλλά δυσοίωνα δεσμευτική: τοποθετείτε το κινητό σας σε ένα ειδικό σημείο του ΑΤΜ, και μέσω τεχνολογιών όπως το Apple Pay ή το Google Wallet, αποκτάτε πρόσβαση στον λογαριασμό σας. Θέλετε να δείτε το υπόλοιπό σας; Να κάνετε ανάληψη; Όλα περνούν πλέον από το ψηφιακό σας αποτύπωμα. Χωρίς κινητό, χωρίς πρόσβαση. Χωρίς φορτισμένη μπαταρία ή σύνδεση στο διαδίκτυο, η ελευθερία σας να διαχειρίζεστε τα χρήματά σας εξανεμίζεται.
Οι τράπεζες παρουσιάζουν αυτή την αλλαγή ως «εκσυγχρονισμό», ως μια ακόμα «διευκόλυνση» για τον πελάτη. Η Eurobank, η Εθνική Τράπεζα και η Τράπεζα Πειραιώς ήδη διαθέτουν ΑΤΜ με αυτή τη δυνατότητα, με το χαρακτηριστικό σήμα ανέπαφων συναλλαγών να κοσμεί τα μηχανήματα. Οι πελάτες αυτών των τραπεζών, αλλά και όσοι προέρχονται από άλλες τράπεζες, μπορούν να χρησιμοποιούν τα συμβατά ΑΤΜ χωρίς κάρτα, αρκεί να έχουν ψηφιοποιήσει την κάρτα τους στο κινητό τους. Μόλις η διαδικασία ολοκληρωθεί, το smartphone σας γίνεται το μοναδικό σας εργαλείο για την ανάληψη μετρητών – ένα εργαλείο που παρακολουθείται, καταγράφεται και ελέγχεται από αόρατα ψηφιακά μάτια.
Ακούγεται βολικό, έτσι δεν είναι; Αλλά ας είμαστε ειλικρινείς: χωρίς μετρητά, η ελευθερία συρρικνώνεται επικίνδυνα. Τα μετρητά είναι κάτι περισσότερο από χαρτονομίσματα και κέρματα. Είναι η δυνατότητα να συναλλάσσεσαι χωρίς ίχνη, χωρίς να αφήνεις ψηφιακά αποτυπώματα σε κάθε σου κίνηση. Είναι η ελευθερία να πληρώσεις για έναν καφέ, να δώσεις φιλοδώρημα ή να αγοράσεις κάτι χωρίς να καταγράφεται κάθε λεπτομέρεια της συναλλαγής σου σε κάποια βάση δεδομένων. Με την κατάργηση των καρτών και την υποχρεωτική χρήση του κινητού, κάθε ανάληψη, κάθε ματιά στο υπόλοιπό σας, γίνεται μια ακόμα καταχώρηση σε έναν κόσμο όπου η ιδιωτικότητα μοιάζει με μακρινή ανάμνηση.
Οι τράπεζες, φυσικά, διαφημίζουν την ασφάλεια και την ευκολία. «Ψηφιοποιήστε την κάρτα σας», λένε, «κάντε τη ζωή σας πιο απλή». Αλλά τι γίνεται όταν το κινητό σας χαλάσει; Όταν η μπαταρία τελειώσει τη λάθος στιγμή; Όταν το δίκτυο πέσει ή το σύστημα αποφασίσει ότι δεν είστε «επαληθευμένος» χρήστης; Η εξάρτηση από το smartphone σας δεν είναι απλώς θέμα τεχνολογίας – είναι θέμα ελέγχου. Χωρίς μετρητά, χωρίς εναλλακτική, η πρόσβασή σας στα χρήματά σας κρέμεται από την καλή λειτουργία ενός ψηφιακού οικοσυστήματος που δεν ελέγχετε.
Η μετάβαση δεν σταματά εδώ. Οι τράπεζες σχεδιάζουν να επεκτείνουν τη χρήση αυτών των συστημάτων, με στόχο την πλήρη κατάργηση των παραδοσιακών μεθόδων ανάληψης. Σύντομα, κάθε ΑΤΜ στην Ελλάδα θα απαιτεί το κινητό σας για οποιαδήποτε συναλλαγή. Και αν νομίζετε ότι αυτό περιορίζεται στα ΑΤΜ, ξανασκεφτείτε το. Η ψηφιοποίηση των συναλλαγών ανοίγει την πόρτα για την πλήρη εξάλειψη των μετρητών, οδηγώντας σε έναν κόσμο όπου κάθε κίνηση, κάθε αγορά, κάθε ανάληψη παρακολουθείται, αναλύεται και, ενδεχομένως, περιορίζεται.
Η ειρωνεία; Οι τράπεζες παρουσιάζουν αυτή την εξέλιξη ως «πρόοδο», ενώ στην πραγματικότητα σφίγγουν τον κλοιό γύρω από την οικονομική σας αυτονομία. Χωρίς μετρητά, δεν υπάρχει ανωνυμία. Χωρίς ανωνυμία, η ελευθερία σας να διαχειρίζεστε τα χρήματά σας όπως επιθυμείτε κινδυνεύει να γίνει παρελθόν. Σε έναν κόσμο όπου το κινητό σας είναι το μόνο κλειδί για τα χρήματά σας, η ερώτηση δεν είναι πλέον αν είστε ελεύθεροι, αλλά πόσο ελεύθεροι είστε πραγματικά.
