Ερευνητές προχώρησαν πρόσφατα στην ψηφιακή ανακατασκευή του κρανίου του Hippopotamus creutzburgi, ενός αρχαίου νάνου ιπποπόταμου που ζούσε κάποτε στο νησί της Κρήτης. Χρησιμοποιώντας προηγμένες τεχνικές τρισδιάστατης απεικόνισης, πρόκειται για την πρώτη πλήρη ανακατασκευή του κρανίου του είδους, που ρίχνει νέο φως στην ανατομία και την εξελικτική του ιστορία. Τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν σε επιστημονικό περιοδικό αρχαιολογίας και πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το ταξίδι του ιπποπόταμου στην Κρήτη
Κατά την εποχή του Πλειστοκαίνου, οι ιπποπόταμοι εξαπλώθηκαν σε διάφορα νησιά, όπως η Κύπρος, η Μαδαγασκάρη, η Μάλτα, η Σικελία και η Κρήτη. Τα απολιθώματα δείχνουν ότι ο H. creutzburgi προήλθε από τον Hippopotamus antiquus, έναν προϊστορικό ιπποπόταμο που ζούσε στην Πελοπόννησο. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι κατά τις ψυχρότερες περιόδους, όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλότερη, ομάδες του H. antiquus κατάφεραν να φτάσουν στην Κρήτη και να προσαρμοστούν στα τοπικά δεδομένα.
Η εξέλιξη σε νησιωτικό περιβάλλον
Ακολουθώντας τον λεγόμενο «κανόνα των νησιών» που είχε προτείνει ο βιολόγος Van Valen, οι πρόγονοι του H. creutzburgi σταδιακά σμίκρυναν. Τα μεγάλα ζώα σε νησιωτικά οικοσυστήματα συχνά εξελίσσονται σε μικρότερα λόγω περιορισμένων πόρων, ενώ τα μικρότερα μπορεί να αυξήσουν το μέγεθός τους. Ο κρητικός ιπποπόταμος επέζησε στο νησί μέχρι την εξαφάνισή του, αν και τα αίτια παραμένουν αβέβαια. Πιθανοί παράγοντες ήταν φυσικές καταστροφές, κλιματικές αλλαγές, ασθένειες, έλλειψη τροφής ή ο ανταγωνισμός με τα ελάφια που έφτασαν αργότερα στο νησί.
Οι δυσκολίες της έρευνας
Τα απολιθώματα του H. creutzburgi είναι άφθονα στο Οροπέδιο του Καθαρού, ωστόσο τα περισσότερα είναι κατεστραμμένα ή παραμορφωμένα, γεγονός που δυσκόλευε τη μελέτη του είδους. Μέχρι σήμερα, δεν είχε βρεθεί ποτέ πλήρες κρανίο. Για να καλύψουν αυτό το κενό, οι ερευνητές Νικόλαος Γερακάκης και καθηγητής Δημήτριος Μακρής χρησιμοποίησαν τέσσερα απολιθωμένα θραύσματα που είχαν ανασκαφεί μεταξύ 1998 και 2002. Με τη βοήθεια της φωτογραμμετρίας, κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα ψηφιακό, τρισδιάστατο μοντέλο του κρανίου.
Χρησιμοποιώντας το λογισμικό Blender, οι επιστήμονες επανατοποθέτησαν τα παραμορφωμένα τμήματα του κρανίου, ακολουθώντας μια τεχνική «ρετροπαραμόρφωσης» που είχε αναπτυχθεί το 2022 από τον De Vries και τους συνεργάτες του. Για την κάτω γνάθο, η οποία ήταν ιδιαίτερα παραμορφωμένη, σχεδίασαν έναν ειδικό «αραχνοειδή» εξωσκελετό με 23 υποστηρίγματα, ώστε να αποκαταστήσουν το αρχικό της σχήμα.
Τα αποτελέσματα της ανακατασκευής
Η ανακατασκευή έδειξε ότι ο H. creutzburgi παρουσίαζε ομοιότητες με τους αφρικανικούς ιπποπόταμους, τον Hippopotamus antiquus και τους νάνους ιπποπόταμους της Μαδαγασκάρης. Το μέγεθός του ήταν αντίστοιχο με εκείνο ενός μαδαγασκαριανού ιπποπόταμου ή ενός νεαρού αφρικανικού.
Η ομάδα σχεδιάζει να τυπώσει το κρανίο σε 3D μορφή για εκθέσεις σε μουσεία, μεταξύ των οποίων και στο Οροπέδιο του Καθαρού. Παράλληλα, έχει ολοκληρωθεί και η ψηφιακή ανακατασκευή ολόκληρου του σκελετού, από την οποία δημιουργήθηκε φυσικό μοντέλο στο Εργαστήριο Σπονδυλωτής Παλαιοντολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στο έργο συμμετείχαν επίσης οι καθηγητές Γιώργος Λύρας, Νικόλαος Γερακάκης, Μαρία Τσανίδου και Κωνσταντίνα Κουβέλη.
