Ανακοίνωση με αφορμή την περίοδο του Αγίου Δωδεκαημέρου εξέδωσε το Γραφείο επί των Αιρέσεων και Παραθρησκειών της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς, με θέμα τη διάκριση μεταξύ τύχης και Θείας Πρόνοιας και την εξάπλωση των τυχερών παιγνίων κατά τις εορτές. Το κείμενο δημοσιεύεται αυτούσιο.
Οδεύουμε προς την μεγάλη εορτή των Χριστουγέννων, όπου θα εορτάσουμε το μέγα και κοσμοσωτήριο γεγονός της Ενανθρωπήσεως του Θεού Λόγου, το σπουδαιότατο γεγονός της ανθρώπινης ιστορίας, το οποίο την χώρισε στα δύο, στην προ και μετά Χριστόν εποχή και έφερε μια νέα εποχή για την ανθρωπότητα.
Σύμφωνα με τον ιερό υμνογράφο των Χριστουγέννων «Ἰδὼν ὁ Κτίστης ὀλλύμενον, τὸν ἄνθρωπον χερσὶν ὃν ἐποίησε, κλίνας οὐρανοὺς κατέρχεται· τοῦτον δὲ ἐκ Παρθένου, θείας ἁγνῆς, ὅλον οὐσιοῦται, ἀληθείᾳ σαρκωθείς». Κινούμενος από άμετρη αγάπη για το πεσμένο στην αμαρτία πλάσμα του, τον άνθρωπο, απεκδύθηκε την άμετρη μεγαλοπρέπειά Του και σαρκώθηκε να τον απολυτρώσει από την αιχμαλωσία του σατανά, την δουλεία της αμαρτίας την φθορά και το θάνατο. Να τον ελευθερώσει από τα δεινά που συσσώρευσε στη γη η κυριαρχία του «απ’ αρχής ανθρωποκτόνου» διαβόλου (Ιωάν.8,44). Να φωτίσει τις σκοτισμένες ανθρώπινες ψυχές το φως το αληθινό, διαλύοντας τα σκοτάδια της δεισιδαιμονίας και της πνευματικής τυραννίας, διακηρύσσοντας ότι «ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου· ὁ ἀκολουθῶν ἐμοὶ οὐ μὴ περιπατήσῃ ἐν τῇ σκοτίᾳ, ἀλλ’ ἕξει τὸ φῶς τῆς ζωῆς» (Ιωάν.9,12).
Η φρίκη και η κακοδαιμονία του προχριστιανικού κόσμου είναι κάλλιστα αποτυπωμένη στην ιστορική του πορεία. Λάτρευε ψευδείς «θεότητες», στην ουσία δαιμονικές οντότητες, αφού «πάντες οι θεοί των εθνών δαιμόνια» (Ψαλμ.95,5), οι οποίες φέρονταν να διαπράττουν όλες τις ανήκουστες και ανείπωτες ηθικές παρεκτροπές και οι οποίοι, όπως είχε γράψει αείμνηστος ιεράρχης, αν δικάζονταν από σύγχρονα δικαστήρια, θα καταδικάζονταν με τις μεγαλύτερες των ποινών! Αυτοί οι «θεοί» (τα δαιμόνια) ενέπνεαν στους ανθρώπους να τους μιμούνται και να διαπράττουν εγκλήματα και ανηθικότητες ως «θρησκευτικές πράξεις»!
Ανάμεσα στους πολυπληθείς «θεούς» λατρεύονταν και η «θεά» Τύχη, η οποία πιστευόταν ότι «κρατεί στα χέρια της» τη ζωή των ανθρώπων. Για να είναι ευμενής και να φέρνει «καλή τύχη» έχαιρε ειδικών τελετουργιών και εξυφάνθηκε στο πρόσωπό της ένα πλήθος δεισιδαιμονιών.
Η Τύχη στην αρχαία Ελλάδα ήταν «θεότητα» που προσωποποιούσε την ευμάρεια, τον πλούτο και την προστασία πόλεων και ατόμων. Ήταν κόρη του Ερμή και της Αφροδίτης, αν και άλλες παραδόσεις την ήθελαν κόρη του Δία ή μια Ωκεανίδα. Στην Ελληνιστική εποχή, η λατρεία της ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη, με κάθε πόλη να έχει τη δική της «Τύχη», η οποία απεικονιζόταν συχνά στα νομίσματα. Προς την Ελληνική θεά Τύχη ταυτίσθηκε η θεά των Ρωμαίων Fortuna, η οποία παρίστατο με τα ίδια σύμβολα και είχε μεγαλοπρεπείς ναούς στην Ρώμη.
Ιδιαίτερα ήταν συνδεδεμένη με τα βακχικά όργια, κατά τα οποία λάβαιναν μέρος και τυχερά παιγνίδια, όπου οι «παίκτες» επικαλούνταν την «θεά» Τύχη, να τους φέρει τύχη στα παίγνιά τους. Μάλιστα η κατάσταση στα ρωμαϊκά χρόνια η κατάσταση είχε φτάσει σε ακραίες μορφές δεισιδαιμονίας και ανηθικότητας, ώστε, κατά τη διάρκεια των «Βακχείων» να διαπράττονται απίστευτες απάτες και ειδεχθή εγκλήματα, ώστε το ρωμαϊκό κράτος, το 186 π.Χ., με το γνωστό περίφημο διάταγμα Senatus Consultum de Bacchanalibus, κατάργησε, με την ποινή του θανάτου, τις βακχικές εορτές.
Η παρούσα ανακοίνωσή μας σκοπό έχει να καταδείξει το σύγχρονο φαινόμενο αναβίωσης παγανιστικών «εορτών» τις ημέρες των μεγάλων χριστιανικών εορτών, οι οποίες συνέπιπταν χρονικά κατά την αρχαιότητα. Είναι γνωστό πως στα τέλη Δεκεμβρίου εορτάζονταν στα ρωμαϊκά χρόνια η παγανιστική οργιαστική εορτή των «Σατουρναλίων», όπου διαπράττονταν κάθε είδους ηθικές παρεκτροπές και μαζί τυχερά παίγνια.
Ο Χριστός ήρθε στον κόσμο, όπως προαναφέραμε, να αλλάξει τις σαθρές δομές της προχριστιανικής αρχαιότητας, να διδάξει τους ανθρώπους την αξία της ανθρώπινης ζωής, να ορίσει τον άνθρωπο ως εικόνα του Θεού και να εδραιώσει την «καινή κτίση» (Β΄Κορ,5,17). Γι’ αυτό και η Εκκλησία αντιτάχτηκε σε κάθε κατάλοιπο του παρελθόντος και εν προκειμένω, στις οργιαστικές παγανιστικές εορτές.
Δυστυχώς όμως, αν και πέρασαν είκοσι αιώνες, ο πτωτικός κόσμος αρέσκεται να ζει τον προχριστιανικό εφιαλτικό παγανιστικό τρόπο ζωής. Οι κοσμικές «εορταστικές εκδηλώσεις» των Χριστουγέννων δεν είναι τίποτε άλλο από αναβίωση των παγανιστικών «εορτών» και κύρια τα τυχερά παίγνια! Η «θεά» Τύχη «σκεπάζει» σε μια μεγάλη κατηγορία συνανθρώπων μας τον «Ήλιο της Δικαιοσύνης», τον σαρκωμένο Θεό μας Ιησού Χριστό! Διαβάζουμε σε σχετικό δημοσίευμα πως «Τα ιερά της θεάς Τύχης μπορεί να τα απαντήσει κανείς σήμερα σε χαρτοπαικτικές λέσχες, στα καζίνο κ.α. ενώ η ιερή της πόλη δεν μπορεί να είναι παρά το Las Vegas των Η.Π.Α. Η θεά Τύχη, λοιπόν, άλλους (πολύ λίγους) τους κάνει πλούσιους και άλλους (περισσότερους) τους ρίχνει στο χείλος του γκρεμού μαζί με τις οικογένειές τους, χωρίς φυσικά ποτέ να εξετάζει, ποιος αξίζει την μια ή την άλλη μοίρα».
Και πράγματι, για πολλούς, οι «λατρευτικοί ναοί» αυτές τις άγιες ημέρες δεν είναι εκκλησίες, όπου λατρεύεται και υμνείται ο μεγάλος ελευθερωτής μας από την δουλεία της αμαρτίας Χριστός, αλλά τα καζίνο, οι χαρτοπαιχτικές λέσχες και τα ιδιωτικά σαλόνια, όπου επικαλούνται την «θεά» Τύχη να τους «χαρίσει» εύκολα κέρδη! Στην ουσία να αρπάξουν, να κλέψουν φανερά συνανθρώπων τους, με τη «βοήθεια» εκείνης! Δεν είναι επίσης λίγοι, οι οποίοι παίζουν «για το καλό», να είναι «τυχερός» ο νέος χρόνος!
Και δυστυχώς πίσω από αυτή την ιδιότυπη «λατρεία» της «θεάς» Τύχης, λαμβάνουν χώρα ανθρώπινα δράματα, διότι στον «βωμό» της Τύχης, χάνονται περιουσίες, οδηγούνται πολλοί στην φτώχεια, οικογένειες πετάγονται στο δρόμο, παιδιά πεινούν, αντρόγυνα χωρίζουν, ουκ ολίγοι αυτοκτονούν! Αυτές είναι οι «ευλογίες» της «θεάς» Τύχης, η οποία «ευλογεί» και «ευνοεί» ανθρώπους εντελώς ανεξάρτητα από τις αγαθές τους ικανότητες και δηλαδή χωρίς συνέπεια του ηθικού τους βίου!
Δεν υπάρχει καμιά «θεά» Τύχη και ούτε υπάρχουν «τυχεροί» και «άτυχοι» άνθρωποι, αλλά τυχαία γεγονότα, τα οποία κάποιοι τα θέλουν «θεόσταλτα». Οι αρχαίοι Έλληνες σοφοί, (Λεύκιππος, Δημόκριτος, Επίκουρος, κλπ.) ανεξάρτητα από την πίστη των μαζών στην «θεότητα» της Τύχης, προσπάθησαν να ορίσουν τα συμβάντα ως τυχαία και όχι ότι πίσω από αυτά βρίσκεται κάποια υπερφυσική οντότητα. Ο μακαριστός λόγιος μοναχός Μωυσής Αγιορείτης είχε γράψει: «Ο Δημόκριτος λέει πως οι άνθρωποι έφτιαξαν το είδωλο της τύχης ως δικαιολογία για τη δική τους αβουλία. Ο σοφός Σόλων νωρίς είπε, μην εμπιστεύεσαι στην τύχη. Η τύχη δεν είναι να την εμπιστεύεσαι, λέει και ο Χίλων. Υπάρχουν βέβαια και αρχαίοι και νέοι συγγραφείς που πιστεύουν στην τύχη. Ο Αριστοτέλης την τύχη θεωρεί κυρία των περιστάσεων. Ο Σενέκας λέει πως η τύχη τρέμει τον γενναίο, αλλά τρομοκρατεί τον δειλό. Κατά τον Ουγκό η τύχη είναι το υποκοριστικό της προνοίας. Ο Αϊνστάιν έλεγε πως η τύχη είναι το άθροισμα πολλών και διαφόρων συμπτώσεων».
Ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) όρισε την σχέση αιτιότητας και αιτιατού και «ταξινόμησε όλα τα ενδεχόμενα να συμβούν σε τρεις κατηγορίες: α) τα βέβαια να συμβούν και τα οποία θα συμβούν οπωσδήποτε, β) τα πιθανά να συμβούν, τα οποία όμως συμβαίνουν τις περισσότερες φορές και γ) τα μη προβλέψιμα, τα οποία συμβαίνουν από καθαρή τύχη και στα οποία συμπεριέλαβε και τα τυχερά παιχνίδια. Εδώ όμως προκύπτει ένα παράδοξο: η αιτιοκρατία (ή αλλιώς ντετερμινισμός) υποστηρίζει ότι «άνευ αιτίου ουδέν εστιν», δηλαδή τίποτα δεν γίνεται χωρίς αιτία, όμως τα μη προβλέψιμα συμβάντα αποδίδονται στην τύχη αφήνοντας έτσι πολλά ερωτηματικά για τη φιλοσοφική προσέγγιση της τύχης».
Για την χριστιανική μας πίστη δεν υπάρχει τύχη, αλλά η Πρόνοια του Θεού, η οποία ζωοποιεί και συνέχει ολόκληρη την υλική δημιουργία. Τίποτε δεν συμβαίνει εκτός του θελήματος του Θεού, το οποίο είναι απόρροια της άμετρης αγάπης Του. Σύμφωνα με τον Ψαλμωδό: «ἀνοίξαντός σου τὴν χεῖρα, τὰ σύμπαντα πλησθήσονται χρηστότητος. ἀποστρέψαντος δέ σου τὸ πρόσωπον ταραχθήσονται· ἀντανελεῖς τὸ πνεῦμα αὐτῶν, καὶ ἐκλείψουσι καὶ εἰς τὸν χοῦν αὐτῶν ἐπιστρέψουσιν. ἐξαποστελεῖς τὸ πνεῦμά σου, καὶ κτισθήσονται, καὶ ἀνακαινιεῖς τὸ πρόσωπον τῆς γῆς» (Ψαλμ.103,28-30). «Η ση Πάτερ διακυβερνά πρόνοια, ότι έδωκας και εν θαλάσση οδόν και εν κύμασι τρίβον ασφαλή, δεικνύς ότι δύνασαι εκ παντός σώζειν» (Σοφία Σολομ.14,3). «Υμών δε και αι τρίχες της κεφαλής πάσαι ηριθμημέναι εισί» (Ματθ.10,30).
Το ίδιο και για την Εκκλησία μας, η οποία «κανονίζει» ποιμαντικά όσους πιστεύουν στην Τύχη. Χαρακτηριστική είναι η γνώμη του ιερού Χρυσοστόμου για την Τύχη: «Είναι κακό και απαγορευμένο να πιστεύει κανείς στην τύχη. Αν η τύχη κάνει τον καλό ή τον κακό (άνθρωπο), τότε γιατί συμβουλεύεις τα παιδιά σου και τα νουθετείς; Όλα τότε άσκοπα και χαμένα. Αν η τύχη κάνει τους πλουσίους, και τους πτωχούς, τότε δεν χρειάζεται μόρφωση, ούτε αγών διά απόκτηση περιουσίας. Αν δεν υπάρχει Θεός, ο οποίος εποπτεύει τα πάντα, τότε δεν θα υπήρχε τάξη και αρμονία, χωρίς δηλαδή την πρόνοιά Του. Αν δεν υπάρχει Θεός, πως έγιναν όλα αυτά; Κι αν υπάρχει, πως τα παραβλέπει αυτά; Αν πάλι –όπως συμβαίνει– τα δημιούργησε όλα, τότε πρόσεχε την ασέβεια και βλασφημία! Αν υπάρχει τύχη, δεν υπάρχει κρίση. Αν υπάρχει τύχη, δεν υπάρχει πίστη. Αν υπάρχει τύχη, δεν υπάρχει Θεός. Αν υπάρχει τύχη, δεν υπάρχει αρετή. Αν υπάρχει τύχη, δεν υπάρχει κακία. Αν υπάρχει τύχη, όλα άδικα τα κάνουμε και ανώφελα τα υπομένουμε. Είναι να θαυμάζει κανείς, την Πάνσοφο, Δικαία και Στοργική Πρόνοια του Παναγάθου Θεού και Πατρός ημών. Είναι να γεμίζει η καρδία μας, από ευγνωμοσύνη και εμπιστοσύνη προς τον Παντοδύναμο Θεόν και Παντοκράτορα του κόσμου. Είναι η πίστη που πρέπει να μας κάνει δυνατούς κι αποφασιστικούς στη ζωή, ώστε να προχωρούμε στον δρόμο της αρετής. Είναι αυτή, η οποία μας δίδει δύναμη, να μη λυγίσουμε στις δυσκολίες της ζωής, τις δοκιμασίες και τις θλίψεις. Είναι η Θεία Πρόνοια για όλους και για όλα».
Έγινε νομίζουμε κατανοητό ότι πίστη στην Τύχη και οποιαδήποτε απόδοση των γεγονότων της ζωής μας σ’ αυτήν, ως υπερκόσμιο ή και «θεϊκό» ον, δεν είναι μόνο παράλογο, αλλά και αντιχριστιανική στάση. Γι’ αυτό λοιπόν οφείλουμε ως συνειδητοί πιστοί να απέχουμε από τέτοιες πρακτικές, διότι πίστη στην Τύχη σημαίνει άρνηση της Πρόνοιας του Θεού. Όπως μας συμβουλεύει ο προαναφερόμενος μακαριστός λόγιος μοναχός Μωυσής Αγιορείτης: «Εμείς πιστεύουμε πως για όλα τα σκαμπανεβάσματα της ζωής υπάρχει η διακριτική, ευγενής και φιλελεύθερη πρόνοια του Πανάγαθου Θεού. Κατά έναν ανθρωπομορφικό τρόπο θα μπορούσαμε να πούμε άνετα πως ο Θεός αγωνιά για τη σωτηρία μας. Έτσι δίνει τα καλά για να τον ευχαριστούμε και να τον δοξάζουμε. Ο ίδιος προσφέρει κάποτε και τα πικρά, όχι ως σκληρός και θιγμένος, ως εκδικητικός και τιμωρός, αλλά ως άριστος παιδαγωγός, προς διόρθωση και μετάνοια. Ο Θεός προνοεί, προφυλάγει και προστατεύει τον κάθε άνθρωπο, γιατί είναι πλάσμα του και το ενδιαφέρον του δεν παύει να υπάρχει ποτέ. Δεν αφήνει τα παιδιά του δίχως τροφή και φροντίδα. Δεν τα αφήνει στην “τύχη” τους. Αυτός που δίνει τροφή στα στρουθία τ’ ουρανού και υπέροχα χρώματα στ’ άνθη του αγρού θα εγκαταλείψει στην “τύχη” του τον άνθρωπο; Δεν υπάρχει στη ζωή των ανθρώπων κάτι το τυχαίο, το μοιραίο, το προγραμμένο. Υπάρχει βαθύς και ουσιαστικός λόγος για τα γενόμενα καλά και άσχημα στη ζωή των ανθρώπων. Κάποιος λόγος υπάρχει στα διάφορα συμβαίνοντα και κάποιος απώτερος και αγαθός σκοπός».
Περαίνοντας την ανακοίνωσή μας καλούμε τους αγαπητούς μας αναγνώστες να απόσχουν αυτές τις άγιες ημέρες από κάθε ενασχόληση με την τύχη, έστω και αν αυτή γίνει «για το καλό του νέου χρόνου», ή «για το έθιμο», ή από παρακίνηση οικείων και φιλικών μας προσώπων. Οφείλουμε να ξεχωρίζουμε τον εαυτό μας από τον πτωτικό κόσμο, ώστε να γινόμαστε παραδείγματα ευσέβειας και αρετής για τους συνανθρώπους μας, «ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ.5,14). Κύριο μέλημά μας αυτή την ιερή περίοδο να είναι η βίωση του υπερτάτου γεγονότος της Ενανθρωπήσεως του Θεού Λόγου για χάρη της ημών σωτηρίας.
Εκ του Γραφείου επί των Αιρέσεων και Παραθρησκειών
