Η σημερινή ημέρα δεν είναι απλώς μια ακόμη ημερομηνία στο εορτολόγιο. Η δωδέκατη Δεκεμβρίου συνδέεται με έναν Άγιο που σφράγισε την πορεία της Εκκλησίας αλλά και της ελληνικής ιστορίας. Ο Άγιος Σπυρίδων, επίσκοπος Τριμυθούντος και Θαυματουργός, τιμάται σήμερα με ξεχωριστή ευλάβεια, ιδιαίτερα στην Κύπρο και την Κέρκυρα, όπου η παρουσία του βιώνεται ως ζωντανή προστασία μέσα στους αιώνες.
Ποιοι γιορτάζουν σήμερα σύμφωνα με το εορτολόγιο
Σήμερα, σύμφωνα με το εορτολόγιο, έχουν γιορτή τα ονόματα Σπυρίδων, Σπυρίδωνας, Σπύρος, Σπυρέτος, Σπυράκης, Σπυράκος, Σπήλιος, Σπυριδούλα, Σπυρούλα, Σπυρέτα, Σπυρίνα, Σπυρίδινα και Λούλα.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Αγίου Σπυρίδωνα, επισκόπου Τριμυθούντος, ενώ η Καθολική Εκκλησία τελεί την εορτή του δύο ημέρες αργότερα, στις δεκατέσσερις Δεκεμβρίου. Ο Άγιος είναι ιδιαίτερα συνδεδεμένος με την Κέρκυρα, της οποίας αποτελεί προστάτη, αλλά και με τον Πειραιά, όπου επίσης τιμάται ως πολιούχος Άγιος.
Από την Άσκια της Κύπρου στον θρόνο της Τριμυθούντος
Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, ο Άγιος Σπυρίδων γεννήθηκε γύρω στο διακόσια εβδομήντα μετά Χριστόν στην Άσκια, τη σημερινή Άσσια Αμμοχώστου, η οποία σήμερα βρίσκεται στα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η καταγωγή του ήταν ταπεινή, ωστόσο θεωρείται ότι για τα μέτρα της εποχής διέθετε σχετική οικονομική άνεση, καθώς είχε στην κατοχή του αγροτική γη και κοπάδια προβάτων.
Με την προτροπή των γονέων του νυμφεύθηκε μια ενάρετη γυναίκα από το χωριό του και απέκτησαν μια κόρη με το όνομα Ειρήνη. Μετά την κοίμηση της συζύγου του αφοσιώθηκε ακόμη περισσότερο στον χριστιανικό τρόπο ζωής. Παρότι οι γραμματικές του γνώσεις ήταν περιορισμένες, η αρετή του, η απλότητα του χαρακτήρα του και ο σταθερός χριστιανικός του βίος τον ανέδειξαν σε επίσκοπο Τριμυθούντος, στη σημερινή Τρεμετουσιά Λάρνακας.
Η Α Οικουμενική Σύνοδος και το θαύμα με το κεραμίδι
Ως επίσκοπος Τριμυθούντος ο Άγιος Σπυρίδων μετέσχε στην Α Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας το τριακόσια είκοσι πέντε μετά Χριστόν. Η Σύνοδος αυτή υπήρξε καθοριστική για τη διαμόρφωση και την κατοχύρωση του χριστιανικού δόγματος. Εκεί ο Άγιος διακρίθηκε ως ένας από τους πιο σταθερούς αντιπάλους του Αρείου, ο οποίος δίδασκε ότι ο Χριστός δεν είναι Υιός του Θεού αλλά δημιούργημα, θέτοντας υπό αμφισβήτηση το δόγμα της Αγίας Τριάδας.
Μέσα σε αυτό το κλίμα θεολογικής αντιπαράθεσης ο Σπυρίδων προχώρησε σε ένα θαυμαστό σημείο για να καταστήσει πιο κατανοητή την αλήθεια της Εκκλησίας. Πήρε στα χέρια του ένα κεραμίδι, το ύψωσε μπροστά στους συνοδικούς και με προσευχή και πίστη απέδειξε με τρόπο απτό όσα κηρύττει η Εκκλησία. Καθώς επικαλέστηκε διαδοχικά τις τρεις υποστάσεις της Αγίας Τριάδας, η φωτιά που είχε ψηθεί το κεραμίδι, το νερό από το ζύμωμά του και το χώμα του υλικού του φανερώθηκαν χωριστά, ενώ ταυτόχρονα παρέμενε η ενότητα της δημιουργίας.
Απευθυνόμενος στους πατέρες της Συνόδου, ο Άγιος εξήγησε ότι όπως το κεραμίδι αποτελεί μία ουσία αλλά είναι τρισύνθετο, έτσι και ο Θεός είναι ένας κατά την ουσία και τη φύση, ενώ κατά τα πρόσωπα είναι Τριαδικός, Πατέρας, Υιός και Άγιο Πνεύμα. Το γεγονός αυτό έμεινε στην εκκλησιαστική μνήμη ως το γνωστό Θαύμα της Κεράμου και συνδέθηκε ανεξίτηλα με την προσωπικότητα του Αγίου Σπυρίδωνα.
Η κοίμηση του Αγίου και η πορεία του σκηνώματός του
Ο Άγιος Σπυρίδων εκοιμήθη εν ειρήνη το τριακόσια σαράντα οκτώ. Η Εκκλησία τον κατέταξε σύντομα μεταξύ των Αγίων, τόσο για τον ενάρετο βίο του όσο και για τα θαύματα που επιτελούσε. Κατά τον έβδομο αιώνα, το λείψανό του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη προκειμένου να προστατευθεί από τις επιδρομές των Αράβων στην Κύπρο.
Μετά την άλωση της Πόλης, το χίλια τετρακόσια πενήντα τρία, το σκήνωμα του Αγίου μεταφέρθηκε για ασφάλεια στην ενετοκρατούμενη Κέρκυρα. Από τότε το νησί συνδέθηκε στενά με τον Άγιο και οι κάτοικοί του επικαλούνται τη βοήθειά του σε κάθε κρίσιμη στιγμή.
Ο Άγιος Σπυρίδων και η Κέρκυρα μέσα στην ιστορία
Η ιστορία της Κέρκυρας είναι βαθιά δεμένη με την παρουσία και την προστασία του Αγίου Σπυρίδωνα. Στα θαύματα που του αποδίδονται συγκαταλέγονται η σωτηρία των κατοίκων από λοιμό, η απαλλαγή του νησιού από την επιδημία της πανούκλας τα έτη χίλια εξακόσια είκοσι εννέα και χίλια εξακόσια εβδομήντα τρία, καθώς και η απομάκρυνση των οθωμανικών δυνάμεων που πολιορκούσαν το νησί το χίλια επτακόσια δεκαέξι.
Ο λαός της Κέρκυρας τιμά τον πολιούχο του με ιδιαίτερη λαμπρότητα. Κατά τις λιτανείες του σκηνώματος συμμετέχουν πολλές φιλαρμονικές, προσδίδοντας ξεχωριστό χαρακτήρα σε κάθε τελετή. Η τιμή στον Άγιο δεν περιορίζεται μόνο στη σημερινή ημέρα, αλλά εκτείνεται σε ολόκληρο το έτος μέσα από τις επαναλαμβανόμενες λιτανείες και τις τοπικές παραδόσεις.
Οι λιτανείες του Αγίου Σπυρίδωνα μέσα στο εκκλησιαστικό έτος
Το ιερό σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνα λιτανεύεται πέντε φορές κατά τη διάρκεια του χρόνου. Εκτός από τη σημερινή εορτή της δωδεκάτης Δεκεμβρίου, όταν η Κέρκυρα τιμά τη μνήμη του Αγίου και το σκήνωμα τοποθετείται όρθιο στη θύρα του ναού, τελούνται ακόμη τέσσερις μεγάλες λιτανείες.
Την Κυριακή των Βαΐων γίνεται λιτανεία σε ανάμνηση της προστασίας του νησιού από την πανώλη που είχε πλήξει την Ευρώπη το χίλια εξακόσια είκοσι εννέα. Το Μεγάλο Σάββατο λιτανεύεται το σκήνωμα για το θαύμα με το οποίο ο Άγιος γλίτωσε την Κέρκυρα από μεγάλο λοιμό. Στις έντεκα Αυγούστου τιμάται η σωτηρία του νησιού από την πολιορκία των Τούρκων το χίλια επτακόσια δεκαέξι. Την πρώτη Κυριακή του Νοεμβρίου τελείται ακόμη μία λιτανεία σε μνήμη της απαλλαγής από τη δεύτερη επιδημία πανούκλας το χίλια εξακόσια εβδομήντα τρία.
Το απολυτίκιο του Αγίου Σπυρίδωνα
Ἦχος α'. Τοῦ λίθου σφραγισθέντος.
Τῆς Συνόδου τῆς πρώτης ἀνεδείχθης ὑπέρμαχος, καὶ θαυματουργὸς θεοφόρε, Σπυρίδων Πατὴρ ἡμῶν· διὸ νεκρᾷ σὺ ἐν τάφῳ προσφωνεῖς, καὶ ὄφιν εἰς χρυσοῦν μετέβαλες, καὶ ἐν τῷ μέλπειν τὰς ἁγίας σου εὐχάς, Ἀγγέλους ἔσχες συλλειτουργούντάς σοι Ἱερώτατε. Δόξα τῷ σὲ δοξάσαντι Χριστῷ· δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι· δόξα τῷ ἐνεργούντι διὰ σοῦ, πᾶσιν ἰάματα.
