«Έχω κάνει τόσες πλαστικές επεμβάσεις, που όταν πεθάνω θα δωρίσουν το σώμα μου στην Tupperware» είχε δηλώσει κάποτε η Joan Rivers, η κωμικός που δοκίμασε τα όρια του χιούμορ όσο και της πλαστικής αισθητικής χειρουργικής, στην οποία κατέφευγε συχνότατα αφού ποτέ δεν βρήκε κάτι όμορφο πάνω της. Δεν ήταν βέβαια η πρώτη ούτε και η τελευταία που έβρισκε αποκρουστική την εικόνα της.
Η διαταραχή σωματικής δυσμορφίας όπως ονομάζεται αυτή η έντονη δυσφορία από την εικόνα του σώματος, αφορά το 2% περίπου του πληθυσμού -καίτοι μερίδα ειδικών επισημαίνουν πιθανότατη υποκαταγραφή των περιστατικών- και, σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίζει το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών 5 (DSM-Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, περιλαμβάνει:
- την υπερβολική ενασχόληση του ατόμου με ένα ή περισσότερα ελαττώματα στην εμφάνιση του σώματος που δεν παρατηρούνται ή δεν αξιολογούνται ως σημαντικά από άλλους
- την εκδήλωση σε κάποια φάση της διαταραχής επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών όπως έλεγχος στον καθρέφτη, υπερβολική περιποίηση του σημείου που ενοχλεί, αναζήτηση επιβεβαίωσης και νυγμός (τσίμπημα) του δέρματος αλλά και σκέψεων όπως η συνεχής σύγκριση με τους άλλους
- τη συστηματική ενασχόληση με τη σωματική δυσμορφία που εντέλει οδηγεί σε σημαντική δυσφορία και επιπτώσεις στην κοινωνική, επαγγελματική και λοιπή λειτουργικότητα
- συνεχή ενασχόληση με την εμφάνιση που δεν μπορεί να αποδοθεί στην αγωνία αυξημένου ή ελλιπούς σωματικού βάρους, συμπτώματα που πληρούν τα κριτήρια διαταραχών πρόσληψης τροφής.
Η διαταραχή εμφανίζεται συνήθως κατά την εφηβεία, χωρίς ωστόσο τα αίτια να είναι πλήρως κατανοητά. Κάποιο παιδικό τραύμα, ο εκφοβισμός σχετικά με την εξωτερική εμφάνιση, τα γονίδια και η χημική ανισορροπία στον εγκέφαλο συγκαταλέγονται μεταξύ των πιθανότερων αιτιών μιας ψυχικής διαταραχής με σοβαρές συνέπειες που μπορεί να απειλήσουν ακόμα και τη ζωή των πασχόντων.
Απομόνωση και αυτοκτονικές τάσεις
Σύμφωνα με τον Viren Swami, Καθηγητή Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Anglia Ruskin, τα άτομα με τη διαταραχή σωματικής δυσμορφίας πιστεύουν ότι οι γύρω τους παρατηρούν, κρίνουν ή μιλούν για το ελάττωμά τους, επιλέγοντας έτσι την κοινωνική απομόνωση που μπορεί να περιλαμβάνει το εργασιακό περιβάλλον και το σχολείο, φτάνοντας ακόμα και στον κατ’ οίκον εγκλεισμό.
Όπως σημειώνει σε άρθρο του στο Conversation, μπορεί ακόμα να βιώνουν αισθήματα απέχθειας, άγχους και χαμηλής αυτοεκτίμησης ή να φτάσουν στο σημείο αυτοκτονικών σκέψεων. Η βρετανική φιλανθρωπική οργάνωση B(ody)D(ysmorphic)D(D) Foundation αναφέρει ότι η διαταραχή καταγράφει ένα ένα από τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών μεταξύ των ψυχικών νοσημάτων.
Τα άτομα με τη διαταραχή θα εντοπίσουν συνήθως «δυσμορφίες» (μεμονωμένα ή και συνδυαστικά) στην επιδερμίδα, τη μύτη, τα δόντια, τα μάτια, το σωματικό βάρος ή τον μυϊκό όγκο. Μολονότι είναι εξίσου συχνή και στα δύο φύλα, η εμμονή με τη σωματική διάπλαση και η πεποίθηση ότι είναι πολύ μικρή ή όχι αρκετά μυώδης, η μυϊκή δυσμορφία δηλαδή, θα επηρεάσει κυρίως τους άνδρες, οι οποίοι είναι πιο επιρρεπείς και σε αρνητικά συναισθήματα σχετικά με τα γεννητικά τους όργανα.
Τα επικίνδυνα σημάδια – Απαραίτητη η αναζήτηση βοήθειας
Όταν τα όρια φαίνεται να ξεπερνούν τα όρια της ανασφάλειας σχετικά με κάποια σημεία του σώματος, ίσως είναι η στιγμή για την συμβουλή ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας. Σύμφωνα με τον Δρ Swami, ενδεχομένως έχετε τη διαταραχή αν:
- σκέφτεστε για τουλάχιστον μία ώρα την ημέρα σχετικά με τα ελαττώματα της εμφάνισης
- καταλαβαίνετε ότι η ενασχόλησή σας με τα ελαττώματα που εντοπίζετε παρεμποδίζουν την καθημερινότητα
- βιώνετε σημαντική συναισθηματική δυσφορία ως αποτέλεσμα των παραπάνω.
Στην περίπτωση των παραπάνω, ο καθηγητής συστήνει την επίσκεψη σε κάποιον γιατρό ή επαγγελματία ψυχικής υγείας, με τον οποίο θα επιλεγεί η κατάλληλη θεραπεία ή συνδυασμός, που μπορεί να περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία ή/και αντικαταθλιπτική αγωγή.
Αυτό που πρέπει να μη ξεχνά κανείς, σύμφωνα με τα λόγια του καθηγητή, είναι ότι «το να έχεις διαταραχή σωματικής δυσμορφίας δεν σημαίνει ότι είσαι ματαιόδοξος ή εγωπαθής και δεν είναι κάτι για το οποίο θα πρέπει να ντρέπεσαι. Η διαταραχή πιθανώς να υποχωρήσει χωρίς θεραπεία, γι’ αυτό και είναι σημαντικό να ζητήσεις βοήθεια αν παλεύεις με αυτήν».
