Πάνω από 20 χρόνια Ελλάδα και ΕΕ προσπαθούν να θέσουν σε εφαρμογή σύγχρονα συστήματα ασφαλείας και να βελτιώσουν τη διασυνοριακή διαλειτουργικότητα των ελληνικών σιδηροδρόμων, τονίζει σε άρθρο της η EURACTIV.
''Άνοιξε το Κουτί της Πανδώρας''
Αλλά μια σειρά καθυστερήσεων, γκρίζων συμβάσεων και μηδενικής λογοδοσίας έχουν αποκαλύψει τόσο τον ανεπαρκή επενδυτικό σχεδιασμό της Ελλάδας όσο και τους χαλαρούς μηχανισμούς παρακολούθησης της ΕΕ και η τραγωδία του τρένου που κόστισε τη ζωή σε 57 ανθρώπους άνοιξε το Κουτί της Πανδώρας.
Όπως αναφέρει η έγκριτη ιστοσελίδα επικαλούμενη σχετικό έγγραφο που είδε αποκλειστικά, εδώ και χρόνια, η Κομισιόν πιέζει τις ελληνικές αρχές και εκφράζει τις ανησυχίες της για δύο έργα, βασικά για την αντιμετώπιση της ασφάλειας των ελληνικών σιδηροδρόμων, τα οποία όμως δεν υλοποιήθηκαν ποτέ.
Πηγή της ΕΕ είπε στην Euractiv ότι «προγραμματίζεται ακρόαση ως μέρος μιας συνεχιζόμενης διαδικασίας που σχετίζεται με την προβληματική εκτέλεση των εργασιών για τη σηματοδότηση και την επικοινωνία των σιδηροδρόμων μεταξύ 2000 και 2013». Την περίοδο εκέινη κυβερνούσαν τη χώρα Ν.Δ και ΠΑΣΟΚ, τονίζουν.
Τι αφορούσαν τα έγγραφα
Το πρώτο έργο αφορούσε την εγκατάσταση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Ελέγχου Τρένων (ETCS) για την περίοδο 2000-2006 και το άλλο, την αναβάθμιση του συστήματος σηματοδότησης στα τρένα και του τηλεχειριστηρίου, που υποτίθεται ότι θα ολοκληρωνόταν την περίοδο 2007- 2013.
Στόχος και των δύο έργων ήταν η αναβάθμιση της ασφάλειας των τρένων με ψηφιακές τεχνολογίες για την αποφυγή «ανθρώπινου λάθους», καθώς οι ελληνικοί σιδηρόδρομοι εξακολουθούν να λειτουργούν χειροκίνητα.
Σε επιστολή που απέστειλε η Επιτροπή στην ελληνική κυβέρνηση τον Ιούνιο του 2021, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ αναφέρει ρητά ότι τα δύο έργα συγχρηματοδοτήθηκαν από την ΕΕ αλλά δεν υλοποιήθηκαν.
Σε μία επιστολή που έστειλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Κυβέρνηση Μητσοτάκη τον Ιούνιο του 2021, αναφέρει ρητά ότι τα δύο έργα συγχρηματοδοτήθηκαν από την ΕΕ αλλά δεν υλοποιήθηκαν και κάλεσε τη χώρα μας να δώσει διευκρινίσεις. Την προειδοποίησε ότι διαφορετικά, θα ζητούσε «οικονομική διόρθωση» δηλώνοντας μη επιλέξιμα κονδύλια της ΕΕ αξίας σχεδόν 18 εκατομμυρίων ευρώ.
Σε πολλές επιστολές που είδε η EURACTIV, η ελληνική κυβέρνηση διαφώνησε με τις προτεινόμενες «οικονομικές διορθώσεις» χαρακτηρίζοντάς τις ως «μη αναλογικές» και «άδικες» απέναντι στις προσπάθειες της κυβέρνησης να ολοκληρώσει τα έργα και λαμβάνοντας υπόψη τα ποσά των εθνικών πόρων που επενδύθηκαν στα έργα.
Φαίνεται ότι οι υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν πείστηκαν και ζήτησαν ακρόαση για να εξηγήσουν την κατάσταση και τις σημαντικές καθυστερήσεις.
Η σύμβαση «717»
Εν τω μεταξύ, το 2014 υπογράφηκε νέα σύμβαση για την αναβάθμιση του συστήματος σηματοδότησης στα ελληνικά τρένα και τηλεχειρισμού.
Η σύμβαση «717», υπό κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας (ΕΛΚ), υποτίθεται ότι θα οριστικοποιούσε το έργο εντός δύο ετών, έως το 2016.
Ανατέθηκε στην ΤΟΜΗ, κοινοπραξία του ομίλου Aktor και της γαλλικής πολυεθνικής Alstom. Όμως το συμβόλαιο είχε πολλές τεχνικές ασάφειες και κενά.
Σχολιάζει χαρακτηριστικά η Euractiv: «Οι επικριτές στην Αθήνα υποστηρίζουν ότι πρόκειται για ένα πολύ γνωστό κόλπο που χρησιμοποιείται στην Ελλάδα για να αναλάβει ένας εργολάβος και στη συνέχεια να κάνει αναπροσαρμογές τιμών προς τα πάνω για να εκμεταλλευτεί τις ασάφειες».
Η ιστοσελίδα επικαλείται ελληνικά δημοσιεύματα τα οποία αναφέρουν ότι κατά τη διάρκεια της περιόδου υλοποίησης, οι εταίροι των έργων συγκρούστηκαν, με αποτέλεσμα να οδηγήσουν σε αδιέξοδο και τα τραβήξουν την προσοχή των Βρυξελλών (μέρος του έργου που ανέλαβε αποκλειστικά η γαλλική Alstom στη Βόρεια Ελλάδα, παραδόθηκε). Ωστόσο, ένα μέρος του έργου που ανέλαβε αποκλειστικά η γαλλική Alstom στη Βόρεια Ελλάδα παραδόθηκε.
Και συνεχίζουν το ρεπορτάζ... Το αδιέξοδο συνεχίστηκε και όταν η αριστερή κυβέρνηση Σύριζα (ΕΕ Αριστερά) ανέλαβε την εξουσία, για πρώτη φορά στην ελληνική πολιτική σκηνή, η υπόθεση οδηγήθηκε στο Ελεγκτικό Συνέδριο.
Το δικαστήριο έκρινε το 2018 ότι έπρεπε να υπογραφεί συμπληρωματική σύμβαση αυξάνοντας το κόστος κατά 13,3 εκατ. ευρώ ενώ το αρχικό ποσό ήταν 42 εκατ. ευρώ. Ο Σύριζα ισχυρίζεται ότι παρέδωσε σύμβαση χωρίς νομικά εμπόδια και το έργο είχε ολοκληρωθεί κατά 70%.
Ενώ η συμπληρωματική σύμβαση ήταν έτοιμη το 2018, η σημερινή κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας την υπέγραψε το 2021, τρία χρόνια μετά τη δικαστική απόφαση.
Δεν είναι ακόμη σαφές γιατί υπήρξε τέτοια καθυστέρηση για την υπογραφή της συμπληρωματικής σύμβασης. Η EURACTIV επικοινώνησε με εκπροσώπους αλλά δεν έλαβε απάντηση μέχρι και τώρα.
Η Κομισιόν παραδέχεται την καθυστέρηση του έργου
Πηγή της ΕΕ είπε στην Euractiv ότι το συγκεκριμένο έργο είναι ακόμη υπό εκτέλεση με προθεσμία το 2023 και δεν προβλέπεται ακρόαση. Αναγνώρισε, ωστόσο, ότι η υλοποίηση αυτού του έργου καθυστερεί σε σχέση με το αρχικό χρονοδιάγραμμα της σύμβασης.
Σύμφωνα με τις αρχές της επιμερισμένης διαχείρισης και της επικουρικότητας, οι αποφάσεις σχετικά με τη διαχείριση συμβάσεων εναπόκεινται αποκλειστικά στα κράτη μέλη που πρέπει να διασφαλίζουν τη συμμόρφωση με το κεκτημένο της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις.
Ωστόσο, οι καθυστερήσεις δεν αποκλείουν αυτόματα τις δαπάνες από τη συγχρηματοδότηση της ΕΕ. Μάλιστα, οι δαπάνες που σχετίζονται με αυτό το έργο είναι επιλέξιμες έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023 που είναι η ημερομηνία λήξης των δαπανών για τα συγχρηματοδοτούμενα από την ΕΕ έργα που υλοποιούνται στο πλαίσιο της προγραμματικής περιόδου 2014-2020.
Παρόλα αυτά, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) δεν έχασε χρόνο και εκπρόσωπός της είχε δηλώσει προ ημερών στην Euractiv, ότι ο εισαγγελέας της ΕΕ έχει ήδη ξεκινήσει έρευνα για τη σύμβαση «εξετάζοντας αποκλειστικά πιθανές ζημίες στα οικονομικά συμφέροντα στην ΕΕ».
Υπό πίεση για το Ταμείο Ανάκαμψης
Το άρθρο συνεχίζει με αναφορά στο Ταμείο Ανάκαμψης, το οποίο αύξησε την πίεση στην ελληνική κυβέρνηση να επιταχύνει τα πράγματα, καθώς το έργο έγινε μέρος των μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται για τη λήψη χρημάτων (σ.σ. η δεύτερη δόση του Ταμείου Ανάκαμψης είχε προγραμματιστεί για τον Μάιο του 2022, αλλά πραγματοποιήθηκε μόλις τον Οκτώβριο του 2022).
Η Euractiv ενημερώθηκε ότι ως μέρος του δεύτερου αιτήματος πληρωμής βάσει του σχεδίου, η ελληνική κυβέρνηση ψήφισε νόμο τον Οκτώβριο για την παροχή πρόσθετων πόρων για τον ΟΣΕ (ιδιοκτήτη της υποδομής) και την ΕΡΓΟΣΕ (διαχειριστής κατασκευής) και για τη βελτίωση της εστίασης και του συντονισμού των δύο εταιρειών, αποσαφηνίζοντας τις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους και βελτιώνοντας τη διακυβέρνησή τους.
Η ιστοσελίδα ενημερώθηκε ότι οι καθυστερήσεις στις μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με τα τρένα και τα ΚΤΕΛ, ήταν οι λόγοι πίσω από το αδιέξοδο στη δεύτερη πληρωμή από το Ταμείο Ανάκαμψης.
