Σε μια εποχή όπου κυριαρχούν οι ηλεκτρονικές αγορές και το ψηφιακό χρήμα, η επιστροφή στις παραδοσιακές μεθόδους συναλλαγών μοιάζει με πισωγύρισμα. Παρόλα αυτά η Ολλανδία, η Σουηδία και η Νορβηγία χτυπούν καμπανάκι κινδύνου καθώς οι κυβερνοεπιθέσεις και οι γεωπολιτικές απειλές θέτουν υπό αμφισβήτηση τη βιωσιμότητα των ψηφιακών υποδομών, αναγκάζοντας τις αρχές να ενισχύσουν την ετοιμότητα των πολιτών για παν ενδεχόμενο.
Σύσταση για αποθήκευση μετρητών στο σπίτι
Η Κεντρική Τράπεζα της Ολλανδίας κάλεσε επισήμως τα νοικοκυριά να κρατούν στο σπίτι τους μετρητά για να καλύψουν βασικές ανάγκες για τουλάχιστον τρεις ημέρες. Η σύσταση αυτή, αν και θυμίζει άλλες εποχές, βασίζεται σε ένα ρεαλιστικό σενάριο: μια σοβαρή κυβερνοεπίθεση ή τεχνική κατάρρευση των συστημάτων πληρωμών μπορεί να αφήσει χωρίς πρόσβαση σε χρήματα ακόμα και για τα απολύτως απαραίτητα.
Το ποσό που προτείνεται είναι 70 ευρώ ανά ενήλικα και 30 ευρώ ανά παιδί, ώστε να εξασφαλιστούν ανάγκες σε τρόφιμα, νερό, φάρμακα και μετακινήσεις. Η σύσταση εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο προετοιμασίας για έκτακτες καταστάσεις, όπως αυτή που προβλέπει η ευρωπαϊκή οδηγία για επάρκεια τροφίμων 72 ωρών.
Κίνδυνος από κυβερνοεπιθέσεις
Η προειδοποίηση των ολλανδικών αρχών δεν είναι θεωρητική. Η πρόσφατη βλάβη σε συστήματα πληρωμών σε Ισπανία και Πορτογαλία, τον Απρίλιο, ανέδειξε πόσο εύθραυστα είναι τα ψηφιακά δίκτυα. Η Κεντρική Τράπεζα της Ολλανδίας ζήτησε επίσης από τους εμπόρους να εξασφαλίσουν εναλλακτικούς τρόπους πληρωμής, όπως QR codes, ώστε να μπορούν να λειτουργήσουν ακόμη και όταν τα ταμειακά συστήματα τεθούν εκτός.
Σουηδία: Μετρητά για ώρα κρίσης
Τον περασμένο Μάρτιο, το υπουργείο Άμυνας της Σουηδίας απέστειλε σε κάθε σπίτι ένα φυλλάδιο με τίτλο «Αν έρθει κρίση ή πόλεμος», παροτρύνοντας τους πολίτες να διατηρούν μετρητά για τουλάχιστον μία εβδομάδα. Η Κεντρική Τράπεζα της Σουηδίας επισημαίνει την ανάγκη να διατηρηθεί η δυνατότητα πληρωμών ακόμη και υπό συνθήκες κρίσης, καθώς η ασφάλεια και η προσβασιμότητα πρέπει πλέον να υπερισχύουν της ταχύτητας και της ευκολίας.
Μάλιστα, στο τέλος του 2024, η κυβέρνηση της χώρας δημοσίευσε μελέτη που προτείνει να υποχρεωθούν ορισμένοι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς να δέχονται μετρητά — πρόταση που υποστηρίζεται και από την Κεντρική Τράπεζα.
Νομοθετική κάλυψη και στη Νορβηγία
Η Νορβηγία έχει ήδη προχωρήσει σε πιο δραστικά μέτρα: νομοθέτησε ώστε οι λιανοπωλητές να υποχρεούνται να δέχονται μετρητά, αλλιώς αντιμετωπίζουν πρόστιμα και κυρώσεις. Η κυβέρνηση συστήνει επίσης στους πολίτες να κρατούν μετρητά «στο χέρι», ακριβώς λόγω του κινδύνου κατάρρευσης των ψηφιακών λύσεων. Η πρώην υπουργός Δικαιοσύνης και Εκτάκτων Αναγκών, Emilie Mehl, το έθεσε ξεκάθαρα: «Αν κανείς δεν χρησιμοποιεί μετρητά και κανείς δεν τα δέχεται, τότε σε μια κρίση τα μετρητά δεν θα χρησιμεύσουν σε τίποτα».
Η στροφή προς τα μετρητά από χώρες που πρωτοστάτησαν στην ψηφιοποίηση των συναλλαγών δεν είναι τυχαία. Αντανακλά μια αυξανόμενη ανησυχία για την ασφάλεια και την ανθεκτικότητα των κοινωνιών απέναντι σε ενδεχόμενες διακοπές των ψηφιακών υπηρεσιών. Σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, η παλιά καλή συνήθεια του να έχεις «κάτι στην άκρη» φαίνεται πιο επίκαιρη από ποτέ.
