Η Gazprom φέρεται να μην ενδιαφέρεται πλέον για την ίδρυση κόμβου φυσικού αερίου στην Τουρκία, σύμφωνα με πρόταση που υπέβαλε ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν τον Οκτώβριο του 2022 για την αύξηση των πωλήσεων ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη.
"Βόμβα" της Gazprom
Ένα δημοσίευμα του Bloomberg την περασμένη εβδομάδα, σύμφωνα με το οποίο η Gazprom είχε αποφασίσει να μην προχωρήσει στην κίνηση, δεν εξέπληξε τους παρατηρητές της βιομηχανίας.
Ρωσικές πηγές είχαν επισημάνει πριν από ένα χρόνο ότι οι συνομιλίες για τον κόμβο φυσικού αερίου για πωλήσεις στην Ευρώπη προχωρούσαν αργά και δεν αναμενόταν να αποδώσουν σύντομα αποτέλεσμα.
Κατά την ανακοίνωση της ιδέας, ο Πούτιν δήλωσε ότι η Ρωσία θα μπορούσε να μεταφέρει τον χαμένο όγκο διαμετακόμισης μέσω των αγωγών Nord Stream στη Βαλτική Θάλασσα, που υπέστη ζημιές σε αυτό που η Μόσχα θεώρησε τρομοκρατική επίθεση τον Σεπτέμβριο του 2022, στη Μαύρη Θάλασσα και να «δημιουργήσει έναν σημαντικό κόμβο φυσικού αερίου για την Ευρώπη στην Τουρκία, εάν, φυσικά, οι εταίροι μας ενδιαφέρονται να το δουν αυτό να συμβαίνει».
Η στάση της ΕΕ
Η ΕΕ, ωστόσο, έχει εκφράσει ανησυχίες ότι ο προτεινόμενος κόμβος στην Τουρκία θα μπορούσε να γίνει «κερκόπορτα» για το πολιτικά τοξικό ρωσικό φυσικό αέριο.
Την επόμενη εβδομάδα, αναμένεται να παρουσιάσει μια νομοθετική πρόταση για την απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου έως το τέλος του 2027, η οποία θα μπορούσε να ενισχύσει τον έλεγχο της προέλευσης του εισαγόμενου φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς μέσω Τουρκίας.
Ωστόσο, οι βασικοί λόγοι πίσω από την έξοδο της Gazprom θεωρούνται η έλλειψη υποδομών μεταφοράς φυσικού αερίου για την αύξηση των ροών ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας και οι διαφωνίες σχετικά με τους μηχανισμούς τιμολόγησης, συμφωνούν οι ειδικοί του κλάδου.
Διάσταση απόψεων μεταξύ Τουρκίας και Gazprom
Πηγές της αγοράς δήλωσαν στην Energy Intelligence στις αρχές του 2023 ότι η Gazprom επιδίωκε τον έλεγχο της τιμολόγησης στον κόμβο, τον οποίο έβλεπε περισσότερο σαν ένα ανάλογο της Ηλεκτρονικής Πλατφόρμας Πωλήσεών της, όπου συνήθιζε να πωλεί φυσικό αέριο επί τόπου στην Ευρώπη επιπλέον των μακροπρόθεσμων συμβάσεων.
Ωστόσο, η Τουρκία έχει σχεδιάσει έναν κόμβο γύρω από το υπάρχον χρηματιστήριο ενέργειας στην Κωνσταντινούπολη, με τον υπουργό Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ να αμφισβητεί την ιδέα της δημιουργίας και μιας ξεχωριστής πλατφόρμας εμπορίας φυσικού αερίου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
"Φλέβα χρυσού" χτύπησε ο Ερντογάν στην Ινδονησία-Εξασφάλισε εξαγωγή μαχητικών KAAN έναντι 10 δις $
«Η Τουρκία δεν είχε ποτέ σκοπό να παραδώσει τον έλεγχο των τιμών ή του μάρκετινγκ, και για την Gazprom, αυτό καθιστά ολόκληρο το έργο μη ελκυστικό. Χωρίς έλεγχο, δεν υπάρχει μόχλευση», λέει η Τατιάνα Μίτροβα, ερευνήτρια στο Κέντρο Παγκόσμιας Ενεργειακής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Κολούμπια.
«Ο τουρκικός κόμβος φυσικού αερίου ήταν πάντα ένα μείγμα στρατηγικού αδιεξόδου και τακτικής ασυνέπειας για τη Ρωσία», είπε.
Υποθαλάσσιες Προκλήσεις
Ένα άλλο σημαντικό εμπόδιο είναι η κατασκευή νέων υποθαλάσσιων υποδομών για την μεταφορά πρόσθετου ρωσικού φυσικού αερίου στην Τουρκία εν μέσω γεωπολιτικών και τεχνικών προκλήσεων, λέει η ανεξάρτητη αναλύτρια φυσικού αερίου Ντανίλα Μπότσκαρεφ.
Ο υφιστάμενος αγωγός Turk Stream της Gazprom κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα λειτουργεί ήδη πάνω από την εξαγωγική του ικανότητα προς την Ευρώπη, η οποία ανέρχεται σε 15,75 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα.
«Για να δημιουργηθεί ένας ουσιαστικός κόμβος, θα χρειάζονταν νέες υποδομές: ενδεχομένως ένας τρίτος αγωγός βαθέων υδάτων κατά μήκος της Μαύρης Θάλασσας και σημαντικές αναβαθμίσεις στην ξηρά», συμφώνησε η Μίτροβα.
«Αλλά στο σημερινό περιβάλλον, αυτά είναι σχεδόν αδύνατα. Οι κυρώσεις εμποδίζουν την πρόσβαση σε βασικά πλοία, συμπιεστές, χρηματοδότηση και ασφάλιση. Προσθέστε τους ναυτικούς κινδύνους στη Μαύρη Θάλασσα και η νέα κατασκευή γίνεται όχι μόνο δύσκολη αλλά και γεωπολιτικά τοξική», είπε.
Η απαγόρευση της ΕΕ προσθέτει κινδύνους
Το σχέδιο της ΕΕ να τερματίσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο δεν υπονομεύει εγγενώς την ιδέα του τουρκικού κόμβου - το φυσικό αέριο θα μπορούσε να μετονομαστεί σε «τουρκικό μείγμα», αποφεύγοντας τις άμεσες συμφωνίες Gazprom-ΕΕ, πρότεινε ο Μπότσκαρεφ.
Ωστόσο, ο αντίκτυπός του θα ήταν ελάχιστος, ειδικά εάν οι ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας σταματήσουν, πρόσθεσε.
Ωστόσο, η Μίτροβα δήλωσε ότι η νομοθεσία της ΕΕ απαιτεί πλέον πλήρη ιχνηλασιμότητα, η οποία εξαλείφει τη μακροπρόθεσμη εμπορική λογική των πωλήσεων ρωσικού φυσικού αερίου στον κόμβο.
«Τεχνικά, ορισμένοι όγκοι μπορεί να περάσουν κρυφά στο πλαίσιο διμερών συμφωνιών, αλλά οι κίνδυνοι φήμης και πολιτικής για τους αγοραστές θα ήταν υψηλοί. Είναι ένα νομικό κενό, όχι μια βιώσιμη στρατηγική», είπε.
Οι ανταλλαγές φυσικού αερίου θα μπορούσαν να λειτουργήσουν, με τις ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου να πηγαίνουν στην εγχώρια αγορά της Τουρκίας και το αέριο που παράγεται στην Τουρκία να εξάγεται στην Ευρώπη, αλλά «προφανώς, οι τιμές για τη Ρωσία θα ήταν χαμηλότερες σε αυτή την περίπτωση», δήλωσε η Μίτροβα.
Η νομικά δεσμευτική σταδιακή κατάργηση του ρωσικού φυσικού αερίου, χωρίς νέες συμβάσεις μετά το 2024 και πλήρη έξοδο το 2027, σημαίνει ότι το έργο του κόμβου «καθίσταται εμπορικά άσκοπο», σύμφωνα με τη Μίτροβα.
Ο κόμβος της Τουρκίας δεν ήταν ποτέ ένα πραγματικό σχέδιο. «Ήταν ένα υποκατάστατο για να διατηρηθούν οι επιλογές ανοιχτές», είπε.
Παράγοντας Ειρηνευτικών Συνομιλιών με την Ρωσία ο "Ουκρανικός' αγωγός
Η επιστροφή του ουκρανικού αγωγού διαμετακόμισης φαίνεται να είναι μια πιο βιώσιμη επιλογή για την Gazprom εάν προχωρήσουν οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, συμφωνούν τόσο η Μίτροβα όσο και ο Μπότσκαρεφ.
Η σταδιακή αποκατάσταση των οικονομικών δεσμών με την Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένης της διαμετακόμισης φυσικού αερίου, συμπεριλήφθηκε στο προτεινόμενο μνημόνιο της Ρωσίας που παρουσιάστηκε στην ουκρανική αντιπροσωπεία κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων στην Κωνσταντινούπολη την περασμένη εβδομάδα, ανέφερε το ρωσικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Tass.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Οι σημαντικές γεωπολιτικές νίκες του Ερντογάν ενάντια στη συμμαχία Ελλάδας-Ισραήλ-Γαλλίας-Ινδίας
«Εάν προχωρήσουν οι ειρηνευτικές συνομιλίες, η Gazprom θα μπορούσε να ανακτήσει δύο ευρωπαϊκές διαδρομές: μέσω Ουκρανίας και της άθικτης γραμμής του Nord Stream 2», δήλωσε ο Μπότσκαρεφ.
Σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες ροές του Turk Stream προς την Ευρώπη, αυτό θα μπορούσε να αποκαταστήσει τις εξαγωγές του αγωγού στα 65 Bcm–67 Bcm ετησίως, εκτίμησε.
«Μεταξύ αυτών των δύο διαδρομών, η Nord Stream είναι λιγότερο πιθανό να επαναλάβει τη λειτουργία της.
Αυτό οφείλεται σε πιθανές κυρώσεις της ΕΕ (αν και όχι επικείμενες) και στη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να τερματίσει τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου. Οι Βρυξέλλες μπορεί επίσης να δώσουν προτεραιότητα στην ουκρανική διαδρομή για να εξασφαλίσουν έσοδα από τη διαμετακόμιση για την Ουκρανία», δήλωσε ο Μπότσκαρεφ.
«Η αναβίωση άλλων γραμμών Nord Stream 1 και 2 ή του αγωγού Yamal-Europe μπορεί να μειώσει περαιτέρω το ενδιαφέρον της Gazprom για τον κόμβο της Τουρκίας», δήλωσε ο Μπότσκαρεφ.
Η Μίτροβα εκτίμησε ότι μια πιθανή επιστροφή της ουκρανικής διαμετακόμισης θα μπορούσε να προσθέσει 10 Bcm–20 Bcm/έτος εξαγωγών, ενώ η επανέναρξη των ροών μέσω των γραμμών Nord Stream και Yamal-Europe δεν είναι δυνατή δεδομένης της πολιτικής αντίθεσης από τη Γερμανία και την Πολωνία. «Ρεαλιστικά, αυτοί οι αγωγοί έχουν κολλήσει», είπε.
Η Τουρκία θα επιχειρήσει να καταστεί ενεργειακός κόμβος χωρίς την Gazprom
Η Τουρκία θα προχωρήσει με το έργο του κόμβου χωρίς την Gazprom, δήλωσε η Μίτροβα.
«Η Άγκυρα έχει ένα ευρύτερο όραμα, να δημιουργήσει έναν κόμβο που βασίζεται σε διαφοροποιημένη προμήθεια, αζερικό φυσικό αέριο, LNG (Total, Κατάρ), πιθανώς East Med και ακόμη και φυσικό αέριο από το Τουρκμενιστάν. Το ρωσικό φυσικό αέριο μπορεί να παραμείνει μέρος του μείγματος, αλλά όχι ο πυρήνας», είπε.
«Η Τουρκία θέλει πλήρη έλεγχο λειτουργικό, ρυθμιστικό και εμπορικό. Ο κόμβος θα είναι τουρκικός, όχι με το εμπορικό σήμα της Gazprom», πρόσθεσε.
Οι επιπτώσεις της σύμβασης
Η ιδέα του κόμβου της Τουρκίας υπήρξε το κύριο διαπραγματευτικό χαρτί της Gazprom, τοποθετημένη ως «στρατηγική συνεργασία», στις συνεχιζόμενες συνομιλίες για νέες συμβάσεις φυσικού αερίου, καθώς δύο βασικές συμφωνίες προμήθειας με την κρατική Botas για συνολικά 21,75 Bcm/έτος λήγουν φέτος.
Το άσχημο για την Ελλάδα, από τα παραπάνω είναι πως με ή χωρίς την Gazprom, η Τουρκία θα γίνει ενεργειακός κόμβος, γεγονός που θα συνεπάγεται μεγάλη γεωπολιτική επιρροή του Ερντογάν, στην ΕΕ.
