Από τότε που ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος στο Σουδάν την περασμένη εβδομάδα, όλες οι μεγάλες δυνάμεις εκλιπαρούν δημόσια για ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή. Δυστυχώς η μία εκεχειρία καταρρέει μετά την άλλη και το Σουδάν έχει τραβήξει την προσοχή του κόσμου ως το επόμενο έθνος που είναι έτοιμο να πέσει σε χάος παρόμοιο με τους εμφυλίους πολέμους που έπληξαν τη Λιβύη και την Υεμένη.
Καθώς οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα, η Γαλλία και άλλες παγκόσμιες δυνάμεις αυξάνουν την εξωτερική εμπλοκή τους, οι περιφερειακές συγκρούσεις γίνονται παγκόσμιες υποθέσεις και πέφτουν σε μεγαλύτερες μάχες για διεθνή ισχύ και επιρροή. Ειδικότερα, η Αφρική έχει γίνει πρωταρχικό μέτωπο για έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο. Η παρούσα αστάθεια του Σουδάν δημιουργεί ένα παράθυρο ευκαιρίας για ξένες συμμαχίες καθώς ανταγωνίζονται για αξιοπιστία, φυσικούς πόρους και περιφερειακή επιρροή.
Στα ΜΜΕ των ΗΠΑ υπάρχουν φωνές που μιλούν για μια αυξανόμενη επιρροή της ρωσικής παραστρατιωτικής οργάνωσης Βάγκνερ στη σύγκρουση στο Σουδάν και τον «αποσταθεροποιητικό» ρόλο που παίζει η ρωσική επιρροή στην Αφρική γενικότερα.
Το πρόσφατο άρθρο του CNN «Πώς το «πόδι της γάτας» του Πούτιν βυθίστηκε στο Σουδάν» ή το άρθρο της Washington Post «Ρώσοι μισθοφόροι που συνδέονται στενά με τους αντιμαχόμενους στρατηγούς του Σουδάν» δείχνουν την εστίαση στη ρωσική επιρροή στην περιοχή, ίσως σηματοδοτώντας μια αυξανόμενη παρουσία των ΗΠΑ.
Η ομάδα Βάγκνερ εξοπλίζει τους Σουδανούς αντάρτες;
Πάνω από μια εβδομάδα πριν, το CNN ανέφερε ότι ο αρχηγός της Βάγκνερ προμήθευε τις Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης του Σουδάν (RSF) με πυραύλους εδάφους-αέρος (SAM) μέσω των συνόρων της Λιβύης. Η υποτιθέμενη υποστήριξη ήταν για να βοηθήσει τον αρχηγό των RSF, στρατηγό Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο, επίσης γνωστό ως Χεμένττι κατά των Σουδανικών Ενόπλων Δυνάμεων (SAF), με επικεφαλής τον de facto Πρόεδρο του Σουδάν, Αντιστράτηγο Abdel Fattah al-Burhan. Εάν αληθεύει, θα εδραιώσει την υποστήριξη της Ρωσίας για τη μία πλευρά της σύγκρουσης, ενώ οι περισσότεροι ξένοι έχουν παραμείνει ουδέτεροι.
Ο Hemedti, πρόθυμος να συνεργαστεί με τις ΗΠΑ, έχει αρνηθεί τους ισχυρισμούς ότι ο Βάγκνερ έχει πάρει το μέρος των RSF ή ότι εμπλέκεται άμεσα στη σύγκρουση:
Είχα καλή σχέση μαζί τους, αλλά από τη στιγμή που τους επιβλήθηκαν κυρώσεις, είπα προσωπικά στον Burhan να ασχολείται μόνο με τη Ρωσική Ομοσπονδία.
Ομοίως, ο επικεφαλής της ομάδας Βάγκνερ ο Γιεβγκένι Πριγκόζιν έχει επίσης αρνηθεί τους ισχυρισμούς αυτής της συμμαχίας, δηλώνοντας στο τηλεγράφημα:
Λόγω του μεγάλου αριθμού ερωτήσεων από διάφορα ξένα μέσα ενημέρωσης για το Σουδάν, τα περισσότερα από τα οποία είναι προκλητικά, θεωρούμε απαραίτητο να ενημερώσουμε όλους ότι το προσωπικό της Βάγκνερ δεν βρίσκεται στο Σουδάν για περισσότερα από δύο χρόνια.
Αυτές οι αρνήσεις φαίνεται να επιβεβαιώνονται από τον Σουδανό πρέσβη στη Ρωσία, ο οποίος επιβεβαίωσε τη στενή σχέση της Ρωσίας με το Σουδάν: Η Ρωσία είναι μια φιλική χώρα για εμάς, επομένως βρισκόμαστε σε άμεση επαφή με το ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών από την αρχή αυτών των γεγονότων το περασμένο Σάββατο.
Το σχόλιο είναι αξιοσημείωτο επειδή ο πρεσβευτής εκπροσωπεί την επίσημα αναγνωρισμένη κυβέρνηση του Σουδάν με επικεφαλής τον Burhan. Προφανώς, ακόμη και η επίσημη κυβέρνηση του Σουδάν δεν αναγνωρίζει την έρευνα του CNN που ισχυρίζεται ότι ο Βάγκνερ εξοπλίζει την αντιπολίτευση. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι θέλουν να διατηρήσουν τις καλές μακροχρόνιες σχέσεις τους με τη Ρωσία. Πιθανότερο, θα μπορούσε να είναι ότι αυτοί οι ισχυρισμοί ότι ο Βάγκνερ εξόπλισε τα RSF είναι εντελώς αναληθή, που χρησιμοποιούνται από τις ΗΠΑ για να προωθήσουν τους δικούς τους στόχους να ανατρέψουν τη ρωσική επιρροή στην περιοχή.
Η Ουάσιγκτον ανησυχεί για την εξασθένιση της επιρροής των ΗΠΑ
Εάν οι ισχυρισμοί ότι η ομάδα Βάγκνερ εξοπλίζει τις RSF είναι αναληθείς ή ως επί το πλείστον εικασίες, γιατί μπορεί τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης να προωθούν αυτήν την αφήγηση;
Ο πιο προφανής λόγος είναι η απαξίωση της ομάδας Βάγκνερ και της ρωσικής επιρροής ως αποσταθεροποιητικής. Η επιτυχία της Βάγκνερ στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία, καθώς και ένα εργαλείο στρατολόγησης για τη ρωσική πολεμική προσπάθεια οδήγησε τις δυτικές προσπάθειες να τους απεικονίσουν ως μια διεθνή εγκληματική οργάνωση αδίστακτων μισθοφόρων.
Εάν η ρωσική επιρροή μπορούσε να είναι συνώνυμη με την αποσταθεροποίηση, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να απωθήσουν τους Αφρικανούς ηγέτες μακριά από την ενίσχυση των δεσμών με το Κρεμλίνο και να αφήσουν περισσότερες ευκαιρίες για την επιρροή των ΗΠΑ.
Οι ΗΠΑ υποστήριξαν την εκδίωξη του μακροχρόνιου εχθρού των ΗΠΑ, του πρώην προέδρου του Σουδάν Ομάρ αλ-Μπασίρ το 2019 και υποστήριξαν τις προσπάθειες των στρατηγών Burhan και Hemedti, αλλά σε αντίθεση με τη Ρωσία, δεν είχαν ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς με το έθνος.
Ωστόσο, η Washington Post ανέφερε τα έγγραφα του Πενταγώνου που διέρρευσαν και αποκαλύπτουν την έκταση της ανησυχίας του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ για την αυξανόμενη επιρροή της Βάγκνερ στην Αφρική. Ίσως βλέπουν το Σουδάν ως ρωσική επένδυση και προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν την πολιτική αναταραχή ως δικαιολογία για να αυξήσουν τη δική τους παρουσία.
Το πρόσχημα για την παρουσία στρατευμάτων θα μπορούσε να είναι η εκκένωση Αμερικανών πολιτών από το Σουδάν. Υπήρξαν αναφορές ότι οι ΗΠΑ συγκεντρώνουν στρατεύματα στο Τζιμπουτί για ένα τέτοιο σενάριο θα μπορούσε να συμπέσει με την ανατροπή των σχεδίων της Ρωσίας με το Σουδάν για τη δημιουργία ναυτικής βάσης στην Ερυθρά Θάλασσα.
Ένας τρόπος με τον οποίο οι αξιωματούχοι της Ουάσιγκτον μπορεί να επιδιώξουν να επιτύχουν την αυξανόμενη επιρροή των ΗΠΑ και την αποδυνάμωση της επιρροής της Ρωσίας είναι να αντισταθμίσουν τα στοιχήματά τους στην πιο εδραιωμένη και διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση του Μπουρχάν. Το να τοποθετήσει τους Ρώσους στο πλευρό του εχθρού του θα μπορούσε να τον κάνει να μην εμπιστεύεται το Κρεμλίνο και να τον αναγκάσει να λάβει πιο επιθετικά μέτρα για να εκδιώξει τον Hemedti πριν γίνει πιο ισχυρός από τη ρωσική υποστήριξη.
Ή ίσως ο Burhan θεωρείται ο πιο αξιόπιστος. Ο Χέμενττι, που εκφράζει μια «καλή σχέση» με τον Βάγκνερ, μπορεί να έχει χαράξει μια γραμμή στην άμμο για τους Αμερικανούς αξιωματούχους. Όποιος κι αν είναι ο λόγος, εάν προσπαθούν να προκαλέσουν μια αντίδραση ενισχύοντας τους φόβους για ρωσική επιρροή, θα μπορούσαν να ευθύνονται για τη δημιουργία μεγαλύτερης ανθρωπιστικής κρίσης που οι ίδιοι θα προσπαθήσουν να σκουπίσουν.
Ρωσική επιρροή στην Αφρική: Δεν υπερβαίνει ή υποτιμάται
Η ρωσική επιρροή στην Αφρική αυξάνεται τα τελευταία χρόνια, αλλά όχι στο βαθμό που οι πληροφορίες και τα μέσα ενημέρωσης των ΗΠΑ ισχυρίζονται πως ειναι ο κινητήριος παράγοντας πίσω από τις περιφερειακές συγκρούσεις.
Η πρόσφατη συμφωνία που μεσολάβησε μεταξύ της σουδανικής κυβέρνησης και της Ρωσίας τον Φεβρουάριο ήταν η άδεια να δημιουργηθεί μια ναυτική βάση στην ακτή με αντάλλαγμα στρατιωτικό εξοπλισμό και όπλα. Η συμφωνία ορίστηκε για 25 χρόνια με δυνατότητα παράτασης κάθε δέκα χρόνια, υποδηλώνοντας την επιθυμία της Ρωσίας να δημιουργήσει μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην περιοχή. Το 2020, μια έκθεση του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών που διέρρευσε ανέφερε ότι οι Ρώσοι σχεδιάζουν να χτίσουν στρατιωτικές βάσεις σε 6 αφρικανικές χώρες: Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Αίγυπτο, Ερυθραία, Μαδαγασκάρη, Μοζαμβίκη και Σουδάν.
Αλλά υπάρχει κάτι περισσότερο από απλή στρατιωτική συνεργασία. Είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι το ενδιαφέρον της Ρωσίας για την Αφρική είναι παρόμοιο με αυτό της Κίνας και των ΗΠΑ. Από τη μία πλευρά, επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν τη δυτική επιρροή στην περιοχή, προσφέροντας συνεργασίες με αφρικανικές χώρες που είναι πρόθυμες να μειώσουν την εξάρτησή τους από τη δυτική βοήθεια. Ορισμένοι αναγκάζονται από μια δυσμενή πολιτική των ΗΠΑ - δεκαετίες κυρώσεων στο Σουδάν από τις ΗΠΑ όπου ανάγκασαν τους Σουδανούς να ευθυγραμμιστούν με τη Μόσχα. Η αυξανόμενη επιρροή από τη Μόσχα υποκινείται από τον πλούσιο όγκο των φυσικών πόρων και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες στην περιοχή. Η παρουσία της Βάγκνερ στο Σουδάν έχει περιγραφεί από τον Samuel Ramadi, συγγραφέα του βιβλίου Russia in Africa ως «πρωτίστως με στόχο τη φύλαξη των ορυκτών πόρων, ιδιαίτερα των πόρων εξόρυξης χρυσού, και να λειτουργεί ως δύναμη υποστήριξης για την κυβέρνηση Μπασίρ όσον αφορά την προστασία της από τη διεθνή αντιπολίτευση. ".
Η εμπλοκή της Ρωσίας στην Αφρική μπορεί να θεωρηθεί ευκαιριακή, αξιοποιώντας τις δυτικές αποτυχίες. Συχνά η Δύση έχει υποστηρίξει ασταθείς ή παράνομες κυβερνήσεις που έχουν τροφοδοτήσει αφηγήσεις που υπονομεύουν την αξιοπιστία τους στην παγκόσμια σκηνή. Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα ήταν η αναφορά του Πούτιν για τη Λιβύη στην ομιλία του στις 24 Φεβρουαρίου 2022 που συνέπεσε με τη ρωσική ειδική στρατιωτική επιχείρηση στην Ουκρανία. Ο Πούτιν αναφέρθηκε στην παράνομη χρήση στρατιωτικής ισχύος κατά της Λιβύης που κατέστρεψε το κράτος και ώθησε τη χώρα σε μια ανθρωπιστική κρίση, καθώς και στις αποτυχημένες επεμβάσεις υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Από τον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη το 2011, η Ρωσία, συμπεριλαμβανομένου του Βάγκνερ, επέκτεινε την παρουσία τους στη Λιβύη δημιουργώντας μια βαθύτερη σχέση με τον Λίβυο Πρόεδρο Khalifa Belqasim Haftar.
Συνολικά, ενώ η επιρροή της Ρωσίας στην Αφρική δεν είναι ακόμη εφάμιλλη με αυτήν των ΗΠΑ, της Κίνας ή ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών, αυξάνεται και η Μόσχα είναι πιθανό να συνεχίσει να αναζητά τρόπους για να επεκτείνει την παρουσία της στην περιοχή τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, απέχουν πολύ από το να αποτελούν κινητήρια δύναμη αστάθειας και δεν πρέπει να τρέφονται με αφηγήσεις ότι βρίσκονται κατά κάποιο τρόπο πίσω από κάθε σύγκρουση ή αποσταθεροποίηση κάθε χώρας. Οι ισχυρισμοί από τέτοιους Ψυχρού Πολεμιστές θα μπορούσαν μόνο να υπονομεύσουν περαιτέρω την αξιοπιστία και να μειώσουν την πραγματική έκταση της ρωσικής επιρροής στην Αφρική.
