Σε θετική ατμόσφαιρα, χωρίς ωστόσο να κλείσει οριστικά το πιο δύσκολο κεφάλαιο, ολοκληρώθηκαν οι συνομιλίες του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ με τον Ουκρανό ομόλογό του Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Μαρ-α-Λάγκο της Φλόριντα. Οι δύο ηγέτες μίλησαν για «μεγάλη» και «ουσιαστική» πρόοδο προς μια συμφωνία που θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για τον τερματισμό του πολέμου, με τον Τραμπ να αναγνωρίζει, ωστόσο, ότι το ζήτημα της εδαφικής διευθέτησης παραμένει άλυτο.
Ο Αμερικανός πρόεδρος χαρακτήρισε το θέμα ως ένα από τα «ένα ή δύο πολύ ακανθώδη ζητήματα» που εξακολουθούν να εμποδίζουν την τελική κατάληξη, υπογραμμίζοντας ότι, παρά τη θετική δυναμική, δεν έχει ακόμη επιτευχθεί συνολική συμφωνία.
Το «90%» του πλαισίου ειρήνης και το «95%» των εγγυήσεων
Στις δηλώσεις που ακολούθησαν τη συνάντηση, ο Ζελένσκι ανέφερε ότι έχει επιτευχθεί συμφωνία στο 90% ενός 20σέλιδου πλαισίου ειρήνης που βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση μεταξύ των δύο πλευρών. Από την πλευρά του, ο Τραμπ σημείωσε ότι οι εγγυήσεις ασφαλείας προς την Ουκρανία αγγίζουν το 95%, χωρίς όμως να διευκρινίσει το είδος της υποστήριξης που θα τις συνοδεύει.
Δεν υπήρξε σαφής δέσμευση για το αν οι εγγυήσεις αυτές θα περιλαμβάνουν υλικοτεχνική συνδρομή ή ακόμη και ανάπτυξη στρατευμάτων με στόχο την αποτροπή μελλοντικών επιθέσεων, αφήνοντας το ζήτημα ανοιχτό για περαιτέρω διαπραγμάτευση.
Σε μεταγενέστερη ανάρτησή του στο Telegram, ο Ζελένσκι χαρακτήρισε τη συζήτηση «ουσιαστική σε όλα τα ζητήματα», τονίζοντας ότι το Κίεβο εκτιμά ιδιαίτερα την πρόοδο που έχει σημειωθεί τις τελευταίες εβδομάδες. Παράλληλα, προανήγγειλε τη συνέχιση της εντατικής εργασίας από τις τεχνικές ομάδες των δύο χωρών.
Το εδαφικό αγκάθι: Ντονμπάς και αποστρατιωτικοποίηση
Το πιο κρίσιμο σημείο τριβής παραμένει η τύχη των εδαφών στην ανατολική Ουκρανία και ειδικότερα το Ντονμπάς. Ο Τραμπ δήλωσε ότι η πρόταση για μετατροπή της περιοχής σε αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη δεν έχει ακόμη συμφωνηθεί, χαρακτηρίζοντας το ζήτημα «πολύ δύσκολο», αν και εξέφρασε την πεποίθηση ότι τελικά «θα λυθεί».
Μετά τη συνάντηση, ο Αμερικανός πρόεδρος επανέλαβε δημόσια ότι «κάποια από αυτή τη γη έχει καταληφθεί», προσθέτοντας πως «κάποια ίσως είναι προς διεκδίκηση». Με τη δήλωση αυτή άφησε να εννοηθεί ότι η κατάσταση στο έδαφος ενδέχεται να επηρεαστεί από την εξέλιξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων τους επόμενους μήνες.
Στο υπόβαθρο των συνομιλιών βρίσκεται η πραγματικότητα ότι η Ρωσία ελέγχει περίπου το 20% της ουκρανικής επικράτειας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που τέθηκαν στο πλαίσιο του ρεπορτάζ, η Μόσχα ελέγχει περίπου το 75% της περιφέρειας Ντονέτσκ και σχεδόν το 99% της Λουχάνσκ, των δύο περιοχών που συγκροτούν το Ντονμπάς.
Αντικρουόμενες θέσεις και «κόκκινες γραμμές»
Η ρωσική πλευρά, όπως αποτυπώνεται στο διαπραγματευτικό σκηνικό, επιδιώκει η Ουκρανία να αποσυρθεί και από το μικρό τμήμα του Ντονμπάς που εξακολουθεί να ελέγχει, ώστε να κλείσει το ζήτημα με όρους πλήρους ρωσικής κυριαρχίας στην περιοχή.
Το Κίεβο, αντίθετα, προβάλλει μια διαφορετική προσέγγιση. Έχει τεθεί στο τραπέζι η ιδέα το Ντονμπάς να λειτουργήσει ως ελεύθερη οικονομική ζώνη, με ουκρανικές δυνάμεις να αναλαμβάνουν ρόλο επιτήρησης και αστυνόμευσης. Η ουκρανική θέση δεν ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις της Μόσχας και παραμένει ο βασικός πυρήνας της διαφωνίας που ο Τραμπ χαρακτήρισε «πολύ ακανθώδη».
Στο ίδιο πλαίσιο, επισημαίνεται ότι ο Τραμπ έχει κατά καιρούς μεταβάλει τη δημόσια στάση του για τα «χαμένα» εδάφη της Ουκρανίας. Σε προηγούμενη φάση είχε αφήσει να εννοηθεί ότι το Κίεβο θα μπορούσε να τα ανακτήσει, πριν υιοθετήσει αργότερα μια πιο επιφυλακτική προσέγγιση.
Επόμενα βήματα: τεχνικές επαφές και ανοιχτό παράθυρο για τον Λευκό Οίκο
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ανακοίνωσε ότι την επόμενη εβδομάδα ξεκινά νέος γύρος τεχνικών συνομιλιών μεταξύ αμερικανικών και ουκρανικών ομάδων, με στόχο να «κλειδώσουν» τα εκκρεμή ζητήματα και να διαμορφωθεί μια σαφής πορεία προς μια συνολική συμφωνία. Παράλληλα, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο οι επαφές να μεταφερθούν στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο, εφόσον οι διαπραγματεύσεις πλησιάσουν στο τελικό κείμενο.
Στο ίδιο πλαίσιο, δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο συμμετοχής και Ευρωπαίων ηγετών, εφόσον οι αντιπροσωπείες φτάσουν σε σημείο ουσιαστικής σύγκλισης, δίνοντας έτσι έναν πιο πολυμερή χαρακτήρα στην τελική φάση των συνομιλιών.
Η «τριμερής» ιδέα και το προειδοποιητικό μήνυμα Τραμπ
Από την πλευρά του, ο Ντόναλντ Τραμπ ανέφερε ότι, «την κατάλληλη στιγμή», θα μπορούσε να εξεταστεί ακόμη και μια τριμερής διαδικασία ΗΠΑ–Ρωσίας–Ουκρανίας, ως πλαίσιο που θα διευκόλυνε τη λήψη των τελικών αποφάσεων. Η αναφορά αυτή άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο άμεσης εμπλοκής της Μόσχας σε ένα πιο συγκροτημένο διαπραγματευτικό σχήμα.
Την ίδια ώρα, ο Αμερικανός πρόεδρος έστειλε και σαφές προειδοποιητικό μήνυμα: αν οι συνομιλίες «κολλήσουν» ή εξελιχθούν «πολύ άσχημα», τότε ο πόλεμος μπορεί να συνεχιστεί, χωρίς καμία εγγύηση ότι η διπλωματία θα αποδώσει άμεσα αποτελέσματα.
Η τηλεφωνική επαφή Τραμπ – Πούτιν πριν το Μαρ-α-Λάγκο
Λίγο πριν από τη συνάντηση στη Φλόριντα, ο Τραμπ είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν. Αν και δεν έδωσε πολλές λεπτομέρειες για το περιεχόμενο της συνομιλίας, δήλωσε ότι πιστεύει πως ο Ρώσος ηγέτης «θέλει να δει την Ουκρανία να πετυχαίνει».
Παράλληλα, αναγνώρισε ότι η Μόσχα εμφανίζεται επιφυλακτική απέναντι σε μια εκεχειρία που θα επέτρεπε στην Ουκρανία να προχωρήσει σε δημοψήφισμα, σχολιάζοντας ότι «καταλαβαίνει αυτή τη θέση», χωρίς ωστόσο να την υιοθετεί πλήρως.
Η ρωσική ανάγνωση και η ευρωπαϊκή επιφυλακτικότητα
Από τη ρωσική πλευρά, ο σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής Γιούρι Ουσάκοφ ανέφερε ότι η κλήση έγινε με πρωτοβουλία του Τραμπ και ότι στο επίκεντρο βρέθηκαν οι τελευταίες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ουκρανίας. Σύμφωνα με τη ρωσική εκτίμηση, μια προσωρινή κατάπαυση πυρός –όπως αυτή που προτείνεται από ευρωπαϊκούς και ουκρανικούς κύκλους– θα μπορούσε να παρατείνει τη σύγκρουση αντί να την τερματίσει.
Μετά τη συνάντηση στη Φλόριντα, στην επικοινωνία με Ευρωπαίους συμμάχους, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν χαιρέτισε την «καλή πρόοδο», επιμένοντας όμως ότι η Ουκρανία πρέπει να λάβει «ακλόνητες εγγυήσεις ασφαλείας από την πρώτη ημέρα».
Οι εγγυήσεις ως κλειδί για τη βιωσιμότητα της συμφωνίας
Το μήνυμα αυτό λειτουργεί ως σαφής υπενθύμιση ότι, πέρα από το ίδιο το κείμενο μιας συμφωνίας, το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς θα διασφαλιστεί ότι οποιαδήποτε διευθέτηση δεν θα οδηγήσει σε νέο κύκλο επιθετικότητας στο μέλλον.
Στο μεταξύ, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσε την πρόθεσή του να οργανώσει σύνοδο συμμάχων του Κιέβου στο Παρίσι στις αρχές Ιανουαρίου, με αντικείμενο τις εγγυήσεις ασφαλείας που ζητεί η Ουκρανία στο πλαίσιο μιας πιθανής ειρηνευτικής συμφωνίας με τη Ρωσία.
«Οι χώρες της συμμαχίας των προθύμων θα συγκεντρωθούμε στο Παρίσι στις αρχές Ιανουαρίου για να οριστικοποιήσουμε τη συγκεκριμένη συμβολή της καθεμιάς», ανέφερε ο κ. Μακρόν μέσω X, μετά τη συνομιλία που είχε –μαζί με άλλους Ευρωπαίους ηγέτες– με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι και τον Ντόναλντ Τραμπ.
