Σε οριακό σημείο έχουν φτάσει οι συνομιλίες στις Βρυξέλλες για τη χρηματοδοτική στήριξη της Ουκρανίας, καθώς οι «27» της Ευρωπαϊκής Ένωσης εμφανίζονται βαθιά διχασμένοι ως προς το αν θα πρέπει να αξιοποιηθούν τα παγωμένα ρωσικά αποθεματικά που βρίσκονται στην Euroclear ή αν η λύση θα αναζητηθεί μέσω νέου κοινού δανεισμού της ΕΕ.
Η αντιπαράθεση αυτή αναζωπυρώνει παλιές εντάσεις μεταξύ Βορρά και Νότου, επαναφέροντας στο προσκήνιο το ακανθώδες ζήτημα του ευρωομολόγου, το οποίο είχε προκαλέσει σοβαρές τριβές στο παρελθόν.
Αγώνας δρόμου για συμφωνία πριν τη Σύνοδο
Σύμφωνα με το Politico, οι διπλωμάτες επιχειρούν έναν δύσκολο συμβιβασμό της τελευταίας στιγμής, με στόχο να διασωθεί μια συμφωνία για την αποστολή κρίσιμης χρηματοδοτικής βοήθειας προς το Κίεβο, ενόψει της υψηλού διακυβεύματος Συνόδου Κορυφής των ηγετών της ΕΕ την Πέμπτη.
Το βράδυ της Τετάρτης, οι Ευρωπαίοι ηγέτες εμφανίζονταν δημόσια χωρισμένοι σε ασυμφιλίωτα στρατόπεδα, με τις πιθανότητες συμφωνίας για τον τρόπο χρηματοδότησης της Ουκρανίας να μοιάζουν περιορισμένες.
Στην επανεμφάνιση αυτής της έντασης συνέβαλαν και οι παλιές διαιρέσεις Βορρά–Νότου γύρω από το κοινό χρέος, οι οποίες είχαν υπονομεύσει την ενότητα της ΕΕ κατά την περίοδο της κρίσης της ευρωζώνης.
Δύο αντίπαλα μπλοκ και σκληρές θέσεις
Λίγες ώρες πριν από τη συγκέντρωση των «27» στις Βρυξέλλες, δύο αντίπαλα μπλοκ συγκρούονται για το αν θα εκδοθεί δάνειο προς την Ουκρανία με εγγύηση τα παγωμένα αποθεματικά της ρωσικής κεντρικής τράπεζας, τα οποία σε μεγάλο βαθμό τηρούνται στην Euroclear στο Βέλγιο.
Η Γερμανία, μαζί με τις σκανδιναβικές χώρες και τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση πέρα από αυτό το σχήμα.
Απέναντί τους, ωστόσο, βρίσκονται το Βέλγιο και η Ιταλία, που προωθούν ένα «Σχέδιο Β»: τη στήριξη του Κιέβου μέσω χρέους της ΕΕ, εγγυημένου από τον κοινό προϋπολογισμό της Ένωσης. Στη χρήση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων αντιτίθενται επίσης η Βουλγαρία, η Μάλτα, η Ουγγαρία και η Σλοβακία.
Δηλώσεις που αποτυπώνουν το ρήγμα
Χαρακτηριστική της έντασης είναι η στάση της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι, η οποία δήλωσε ότι θα αξιοποιήσει τη συνεδρίαση του Συμβουλίου για να ζητήσει απαντήσεις σχετικά με τους «πιθανούς κινδύνους» από την αξιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων.
Αντίθετα, ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς επέμεινε στο σχέδιο χρήσης των αποθεματικών, τονίζοντας ότι στόχος είναι «να τελειώσει αυτός ο πόλεμος όσο το δυνατόν γρηγορότερα».
Το σχέδιο διαφυγής από το αδιέξοδο
Τα πρώτα περιγράμματα μιας πιθανής διεξόδου από το αδιέξοδο, η οποία θα πρέπει να διαμορφωθεί μέσα από ώρες εντατικών διαπραγματεύσεων, αρχίζουν να διαφαίνονται.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, άνοιξε με προσοχή την πόρτα στο κοινό χρέος, μιλώντας το πρωί της Τετάρτης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο.
Όπως ανέφερε, δύο επιλογές βρίσκονται στο τραπέζι για το επερχόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: μία που βασίζεται στα περιουσιακά στοιχεία και μία που στηρίζεται στον δανεισμό της ΕΕ, με τους ηγέτες να καλούνται να αποφασίσουν ποιον δρόμο θα ακολουθήσουν.
Συμφωνία με εξαιρέσεις και κρίσιμα χρονικά όρια
Κομβικό στοιχείο ενός τέτοιου σχεδίου θα ήταν η εξαίρεση της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας από το σχήμα του κοινού χρέους, καθώς και οι δύο χώρες αντιτίθενται στην περαιτέρω βοήθεια προς την Ουκρανία, σύμφωνα με τέσσερις διπλωμάτες της ΕΕ.
Μια συμφωνία θα μπορούσε να επιτευχθεί τυπικά μεταξύ των «27», ωστόσο η τελική ρύθμιση θα προέβλεπε ότι μόνο 25 χώρες θα συμμετέχουν στη χρηματοδότηση.
Η επίτευξη μιας τέτοιας συμφωνίας θα αποτελούσε κρίσιμη σανίδα σωτηρίας για τα διαλυμένα δημόσια οικονομικά της Ουκρανίας, καθώς τα κρατικά της ταμεία κινδυνεύουν να στερέψουν ήδη από τον επόμενο Απρίλιο.
Αντίθετες εκτιμήσεις για την έκβαση
Ο Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας εκτιμά ότι τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία δεν θα τεθούν καν προς συζήτηση στις Βρυξέλλες και ότι οι διαπραγματεύσεις έχουν πλέον μετατοπιστεί στα κοινά δάνεια.
Πολλοί διπλωμάτες, ωστόσο, διαφωνούν, υποστηρίζοντας ότι ο Όρμπαν κάνει λάθος και ότι τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία παραμένουν «η μόνη ρεαλιστική επιλογή» για την άμεση στήριξη της Ουκρανίας.
Ώρα μηδέν για τις αποφάσεις
Παρά την αυξανόμενη πολιτική πίεση προς την Ευρωπαϊκή Ένωση να αποδείξει ότι μπορεί να ανταποκριθεί στις υπαρξιακές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ουκρανία, διπλωμάτες από τα αντίπαλα στρατόπεδα εμφανίζονταν την Τετάρτη ιδιαίτερα επιφυλακτικοί ως προς το αν μπορεί να επιτευχθεί ένας βιώσιμος συμβιβασμός.
Η ιδέα του κοινού χρέους της ΕΕ παραμένει εδώ και χρόνια «κόκκινο πανί» για τις χώρες του Βορρά, οι οποίες δεν επιθυμούν να εγγυηθούν ομόλογα για τα υπερχρεωμένα κράτη του Νότου, φοβούμενες πολιτικό και δημοσιονομικό κόστος.
Μνήμες κρίσης και παλιών διασώσεων
«Οι πιο κοντινές καταστάσεις σε ό,τι συμβαίνει σήμερα με τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία είναι η χρηματοπιστωτική κρίση του 2012-2013 και η διάσωση της Ελλάδας το 2015», ανέφερε ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ, ζητώντας να διατηρηθεί η ανωνυμία του.
Σε ό,τι αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι χώρες του Βορρά απορρίπτουν τον ισχυρισμό ότι αντιτίθενται στα ευρωομόλογα λόγω ανησυχιών για τη φερεγγυότητα άλλων κρατών-μελών. Αντιθέτως, υποστηρίζουν ότι προκρίνουν τη λύση των περιουσιακών στοιχείων, καθώς αυτή θα μπορούσε να εξασφαλίσει μεγαλύτερη και πιο μακροπρόθεσμη ροή χρηματοδότησης προς το Κίεβο.
«Δεν πρόκειται για τους φειδωλούς απέναντι στους σπάταλους. Πρόκειται για το αν είσαι υπέρ της Ουκρανίας ή όχι», σημείωσε δεύτερος διπλωμάτης της ΕΕ, προσθέτοντας ότι οι χώρες του Βορρά και της Ανατολικής Ευρώπης έχουν επωμιστεί το κύριο βάρος της χρηματοδότησης των πολεμικών αναγκών της Ουκρανίας τα τελευταία τέσσερα χρόνια.
Στήριξη στο Βέλγιο και νέα εμπόδια
Παρά τις εβδομάδες επίπονων διαπραγματεύσεων γύρω από τα περιουσιακά στοιχεία, οι προσπάθειες να μεταπειστεί το Βέλγιο φαίνεται να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Η χώρα αντιτίθεται κατηγορηματικά στη χρήση των ρωσικών κεφαλαίων που τηρούνται στην Euroclear στις Βρυξέλλες και πλέον έχει αρχίσει να συγκεντρώνει συμμάχους.
«Η Επιτροπή δημιούργησε ένα τέρας και τώρα το τέρας την καταβροχθίζει», σχολίασε τρίτος διπλωμάτης της ΕΕ, αναφερόμενος στο σχέδιο αξιοποίησης των περιουσιακών στοιχείων.
Η Γερμανία και οι σύμμαχοί της, ωστόσο, προειδοποιούν ότι εξακολουθεί να μην υπάρχει εναλλακτική λύση στη στόχευση των κεφαλαίων της Euroclear.
«Αν θέλεις να κάνεις κάτι από κοινού ως Ευρωπαίοι, το δάνειο αποζημιώσεων είναι ο μόνος δρόμος», υποστήριξε τέταρτος διπλωμάτης της ΕΕ.
Το σκεπτικό πίσω από το δάνειο αποζημιώσεων
Η λογική του δανείου που βασίζεται στα περιουσιακά στοιχεία είναι ότι το Κίεβο δεν θα χρειαστεί να το αποπληρώσει, εκτός αν η Μόσχα καταβάλει τις αποζημιώσεις δισεκατομμυρίων ευρώ που απαιτούνται για την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων ουκρανικών πόλεων — ένα σενάριο που θεωρείται εξαιρετικά απίθανο.
Ο Βέλγος πρωθυπουργός Μπαρτ ντε Βέβερ αναμένεται να πιέσει την Επιτροπή να εξετάσει σοβαρά το ενδεχόμενο του κοινού χρέους κατά τη Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης, ελπίζοντας ότι και άλλες χώρες θα στηρίξουν τη θέση του.
Οι υποστηρικτές αυτής της προσέγγισης υποστηρίζουν ότι το μοντέλο «είναι φθηνότερο και προσφέρει μεγαλύτερη σαφήνεια», όπως ανέφερε πέμπτος διπλωμάτης της ΕΕ.
Ο ρόλος Όρμπαν και οι πολιτικές ισορροπίες
Οι επικριτές, ωστόσο, επισημαίνουν ότι μια τέτοια λύση θα απαιτούσε και την πολιτική έγκριση του φιλορώσου πρωθυπουργού της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, ο οποίος έχει επανειλημμένα απειλήσει να μπλοκάρει κάθε νέα χρηματοδοτική βοήθεια προς το Κίεβο.
Σύμφωνα με τέσσερις διπλωμάτες της ΕΕ, το αδιέξοδο ενδέχεται να αναγκάσει την Επιτροπή να επινοήσει μια παράκαμψη, ώστε να διατηρηθεί η Ουκρανία «όρθια», επιτρέποντας ταυτόχρονα στον Όρμπαν να σώσει τα προσχήματα. Σε αντάλλαγμα για τη στήριξή του, θα μπορούσε να προβλεφθεί η απαλλαγή των Ούγγρων και Σλοβάκων φορολογουμένων από τη χρηματοδότηση της ουκρανικής άμυνας.
«Η Επιτροπή πιέζει τώρα για κοινά δάνεια, αλλά δεν θα αφήσουμε τις οικογένειές μας να πληρώσουν τον λογαριασμό για τον πόλεμο της Ουκρανίας», έγραψε ο Όρμπαν στο Χ το απόγευμα της Τετάρτης, προσθέτοντας ότι «τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία δεν θα είναι στο τραπέζι» στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Η απάντηση από τις Βρυξέλλες
Ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ έσπευσε, πάντως, να διαψεύσει τον ισχυρισμό του Ούγγρου ηγέτη ότι τα ρωσικά αποθεματικά έχουν τεθεί εκτός συζήτησης. «Το δάνειο αποζημιώσεων παραμένει απολύτως στο τραπέζι», τόνισε, υπογραμμίζοντας ότι τίποτα δεν έχει ακόμη κριθεί.
