Η σύγκρουση των πυρηνικών υποβρυχίων Triomphant και HMS Vanguard τον Φεβρουάριο του 2009 αποκάλυψε τους κινδύνους που κρύβονται πίσω από τις μυστικές στρατηγικές των υποβρυχίων βαλλιστικών πυραύλων. Η σύγκρουση δύο τέτοιων υπερσύγχρονων σκαφών ανέδειξε ευαλωτότητες στην πυρηνική ασφάλεια της Δύσης.
Όταν ο Εφιάλτης Έγινε Πραγματικότητα
Φεβρουάριος 2009, τα γαλλικά και βρετανικά πυρηνικά υποβρύχια Triomphant και HMS Vanguard, συγκρούστηκαν ενώ βυθίζονταν στον Ατλαντικό κατά τη διάρκεια ξεχωριστών περιπολιών. Και τα δύο σκάφη αποτελούσαν κεντρικά στοιχεία των πυρηνικών αποτρεπτικών δυνάμεων των χωρών τους, με τον καθένα να φέρει μια τεράστια πυρηνική ισχύ, έχοντας την ικανότητα να πλήξουν στρατηγικούς στόχους από τον πυθμένα του ωκεανού, σε περίπτωση ανάγκης.
Η σύγκρουση των δύο αυτών υποβρυχίων, επομένως, φανερώνει τις εξαιρετικά επικίνδυνες συνέπειες της στενής αλληλεπίδρασης μεταξύ τέτοιων δυνάμεων, παρά το γεγονός ότι είναι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ.
Παρά τις σημαντικές ζημιές και στα δύο υποβρύχια, δεν υπήρξαν θύματα και δεν διέρρευσε ραδιενέργεια. Η σύγκρουση προκλήθηκε επειδή και τα δύο υποβρύχια βασίζονταν αποκλειστικά στο παθητικό σύστημα ηχοεντοπισμού τους για να αποφύγουν την ανίχνευση, μια πρακτική που είναι κοινή στα υποβρύχια βαλλιστικών πυραύλων.
Το περιστατικό ανέδειξε τις προκλήσεις της μυστικότητας των υποβρυχίων και τους κινδύνους από τις κοντινές συναντήσεις μεταξύ υποβρυχίων εξοπλισμένων με πυρηνικά όπλα, ακόμη και ανάμεσα σε συμμάχους, λόγω της απόρρητης φύσης αυτών των αποστολών
Πώς Έγινε το Ατύχημα;
Αργά τη νύχτα της 3ης Φεβρουαρίου 2009, το πλήρωμα του γαλλικού πυρηνικού υποβρυχίου Triomphant βίωσε κάτι σοκαριστικό. Το υποβρύχιο μήκους 138 μέτρων, το οποίο ήταν το πρώτο από τα τέσσερα που εξυπηρετούν σήμερα ως βασικό μέρος της γαλλικής πυρηνικής δύναμης, επέστρεφε στο λιμάνι του βυθισμένο κάτω από τις θυελλώδεις θάλασσες του Ανατολικού Ατλαντικού, όταν κάτι χτύπησε βίαια στην πλώρη του και στο ιστίο του. Ο ήχος από τη σύγκρουση ήταν τόσο ισχυρός που το πλήρωμα αναγκάστηκε να αναθεωρήσει το σχέδιο πορείας και να αξιολογήσει την κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Στις 6 Φεβρουαρίου, το γαλλικό Υπουργείο Άμυνας ανέφερε ότι το υποβρύχιο υπέστη σύγκρουση με ένα «βυθισμένο αντικείμενο (πιθανώς κοντέινερ)». Την ίδια ημέρα το Triomphant επέστρεψε στην βάση του στο Ιλ Λονγκ, Μπρεστ, συνοδευόμενο από μια φρεγάτα. Η αναφορά του ατυχήματος προκάλεσε αρχικές ανησυχίες, αλλά το πλήρωμα κατάφερε να διατηρήσει την ψυχραιμία του και να φέρει την κατάσταση υπό έλεγχο.
Παραδόξως, το HMS Vanguard, ένα πυρηνικό υποβρύχιο της τάξης Vigilant του Βασιλικού Ναυτικού της Βρετανίας, υπέστη επίσης σύγκρουση εκείνο το βράδυ. Το πρώτο της κλάσης του, το Vanguard έχει μήκος 150 μέτρα και βάρος 16.900 τόνους όταν είναι βυθισμένο. Η σύγκρουση με το Triomphant συνέβη ενώ το Vanguard έκανε τις δικές του περιπολίες, χωρίς να ανιχνεύσει το γαλλικό υποβρύχιο λόγω της απόρρητης αποστολής του.
Σε κάποιο σημείο, οι δύο ναυτικές δυνάμεις συνέκριναν τα ατυχήματά τους. Στις 16 Φεβρουαρίου ανακοίνωσαν ότι τα δύο υποβρύχια «ήρθαν σε επαφή για λίγο με πολύ χαμηλή ταχύτητα ενώ ήταν βυθισμένα». Ευτυχώς, δεν υπήρξαν τραυματίες από το ατύχημα, αν και οι επισκευές εκτιμήθηκαν ότι θα κόστιζαν τουλάχιστον 50 εκατομμύρια λίρες. Η ανακοίνωση αυτή θορύβησε τη διεθνή κοινότητα, δεδομένης της πιθανότητας αυτή η σύγκρουση να είχε σοβαρές συνέπειες για την πυρηνική ασφάλεια.
Όταν το Vanguard επέστρεψε στη βάση του στο Φάσλαιν στην Σκωτία, ήταν εμφανώς χτυπημένο γύρω από τον θάλαμο των πυραύλων και τη δεξιά πλευρά του. Το πλήρωμα του Vanguard κλήθηκε να αναφέρει την καταστροφή των πιο κρίσιμων υποσυστημάτων του σκάφους, αν και οι μεγαλύτεροι φόβοι για πυρηνική διαρροή δεν επαληθεύτηκαν.
«Το γαλλικό υποβρύχιο είχε πάρει ένα τεράστιο κομμάτι από την πλώρη του HMS Vanguard και είχε γρατζουνίσει τη πλευρά του σκάφους», δήλωσε αργότερα ο Γουίλιαμ ΜακΝίλι, πρώην μέλος του πυρηνικού προγράμματος του Βρετανικού Ναυτικού. «Οι μονάδες φιαλών Υψηλής Πίεσης (HPA) κρέμονταν και χτυπούσαν πάνω από το κύτος πίεσης. Έπρεπε να επιστρέψουν στη βάση τους αργά, γιατί αν μία από αυτές τις φιάλες πυροδοτούνταν, θα προκαλούσε αλυσιδωτή αντίδραση και το υποβρύχιο θα βυθιζόταν».
Οι περιγραφές του συμβάντος ανέδειξαν τη σοβαρότητα της κατάστασης, παρόλο που δεν υπήρξαν θύματα.
Από τη γαλλική πλευρά, οι επίσημες δηλώσεις ανέφεραν ότι οι ζημιές στο Triomphant περιορίστηκαν στο θόλο του ενεργού ηχοεντοπιστή της εταιρείας Thales στην άκρη της πλώρης της δεξιάς πλευράς. Ωστόσο, τοπική εφημερίδα ανέφερε αργότερα ότι ο πύργος της κυβερνήτη και το ιστίο της δεξιάς πλευράς ήταν παραμορφωμένα, υποδεικνύοντας περισσότερες ζημιές. Η αναφορά αυτή ενίσχυσε την ανησυχία για την ασφάλεια των αντιδραστήρων και των πυρηνικών κεφαλών στα δύο υποβρύχια.
Ανησυχητικό ήταν το γεγονός ότι και τα δύο σκάφη ήταν σχεδιασμένα για να μεταφέρουν πυρηνικούς πυραύλους: 16 βαλλιστικούς πυραύλους M45 στο Triomphant και τον ίδιο αριθμό πυραύλων Trident II στο Vanguard, οι οποίοι μεταφέρουν 4 και 6 πυρηνικές κεφαλές αντίστοιχα. Η πυροδότηση αυτής της καταστροφικής ισχύος στον πυθμένα του ωκεανού θα ήταν καταστροφική. Ωστόσο, οι πυρηνικές κεφαλές προστατεύονται από εξωτερικές συγκρούσεις του υποβρυχίου που τις μεταφέρει.
Κάτι τέτοιο δεν ισχύει όμως για τους πυρηνικούς αντιδραστήρες που τροφοδοτούν τα δύο υποβρύχια. Μια σοβαρή σύγκρουση θα μπορούσε να προκαλέσει ρήγμα στην προστασία των αντιδραστήρων, εκθέτοντας το πλήρωμα στην ακτινοβολία και μολύνοντας τα νερά του ωκεανού. Ευτυχώς, το βρετανικό Υπουργείο Άμυνας διαβεβαίωσε ότι «δεν υπήρξε κανένας κίνδυνος για την πυρηνική ασφάλεια».
Που Έγινε το Σφάλμα;
Επομένως, ποιος φέρει την ευθύνη για αυτό το παρά λίγο καταστροφικό περιστατικό; Στην πραγματικότητα, αυτό που προκαλεί περισσότερο ανησυχία είναι ότι το πλήρωμα δεν έκανε κάποιο λάθος, και ότι το πρόβλημα μπορεί να έγκειται στις μυστικές στρατηγικές των υποβρυχίων βαλλιστικών πυραύλων, οι οποίες είναι δύσκολο να τροποποιηθούν.
Ενώ ένα συμβατικό επιθετικό υποβρύχιο του ΝΑΤΟ έχει πάντα ενεργή το σύστημα προβολής της τοποθεσίας του στους συμμάχους, τα υποβρύχια βαλλιστικών πυραύλων παραμένουν αόρατα γιατί αποτελούν στρατηγικές πλατφόρμες. Αυτά τα υποβρύχια λειτουργούν ως αόρατη δύναμη αποτροπής, αποτρέποντας μια πυρηνική επίθεση κατά της χώρας τους.
Αυτό γίνεται γιατί μέχρι πρότινος ακούγονταν απίθανο δύο υποβρύχια να συγκρουστούν τυχαία μέσα στον τεράστιο όγκο του ωκεανού. Και όμως το 2009 το απίθανο έγινε πραγματικότητα.
«Και οι δύο ναυτικές δυνάμεις επιθυμούν να επιχειρήσουν τα υποβρύχιά τους σε ήσυχες περιοχές, βαθιές, περίπου στην ίδια απόσταση από τα λιμάνια τους», παρατήρησε ο πυρηνικός μηχανικός Τζον Στρονγκ σε συνέντευξή του στο BBC. «Έτσι, βρίσκεις αυτές τις περιοχές να έχουν πολλά υποβρύχια, όχι μόνο γαλλικά και βρετανικά, αλλά και από τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Η σύγκρουση των δύο υποβρυχίων τόνισε την ανάγκη για καλύτερο συντονισμό και διαχείριση των περιπολιών μεταξύ συμμάχων, ώστε να μειωθούν οι κίνδυνοι τέτοιων ατυχημάτων. Πάρα αυτά, μέχρι και σήμερα η μυστικότητα και η στρατηγική αποφυγής ανίχνευσης συνεχίζουν να θέτουν προκλήσεις για την ασφάλεια των πυρηνικών δυνάμεων.
