Αφρική

Τα συμφέροντα είναι πολλά! Η γεωπολιτική του πραξικοπήματος του Σουδάν

Ο πρωθυπουργός του Σουδάν Αμπντάλα Χάμντοκ δήλωσε χτες ότι η πολιτική συμφωνία την οποία υπέγραψε με τον στρατό του δίνει απόλυτη ελευθερία για τον σχηματισμό κυβέρνησης τεχνοκρατών, μετέδωσε το τηλεοπτικό δίκτυο Al Jazeera

"Συμφωνήσαμε στην διεξαγωγή εκλογών πριν από τον Ιούλιο 2023", δήλωσε ο Αμπντάλα Χάμντοκ, σύμφωνα με το Al Jazeera

Νωρίτερα, ο στρατός του Σουδάν αποκατέστησε στην πρωθυπουργία τον Χάμντοκ και δεσμεύθηκε για την απελευθέρωση όλων των πολιτικών κρατουμένων έπειτα από εβδομάδες αιματηρών ταραχών που ακολούθησαν το πραξικόπημα και παρά το γεγονός ότι μεγάλα πλήθη κατέβηκαν στους δρόμους απορρίπτοντας οποιαδήποτε συμφωνία με τον στρατό.

Βάσει της συμφωνίας η οποία υπεγράφη με τον αρχηγό του στρατού στρατηγό Αμπντέλ Φατάχ αλ-Μπουρχάν, ο Αμπντάλα Χάμντοκ θα ηγηθεί πολιτικής κυβέρνησης τεχνοκρατών για την μεταβατική περίοδο.

Στην συμφωνία αντιτίθενται δημοκρατικές οργανώσεις, οργισμένες από τον θάνατο δεκάδων διαδηλωτών μετά το πραξικόπημα της 25ης Οκτωβρίου και οι οποίες έχουν ζητήσει πλήρη πολιτική διακυβέρνηση του Σουδάν μετά την έξωση του Ομαρ αλ Μπασίρ κατά την διάρκεια της εξέγερσης του 2019.

Η Ελλάδα χαιρετίζει την επαναφορά του Αμπντάλα Χάμντοκ ως πρωθυπουργού του Σουδάν, που αποτελεί ένα βήμα προς την ομαλοποίηση της διαδικασίας μετάβασης, αναφέρεται σε ανάρτηση του υπουργείου Εξωτερικών στο Twitter.

Περαιτέρω, υπογραμμίζεται πως η Ελλάδα επαναλαμβάνει την υποστήριξή της για την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή και απευθύνει έκκληση για αυτοσυγκράτηση στη χρήση βίας.

Η γεωπολιτική του πραξικοπήματος του Σουδάν

Σχεδόν τρεις εβδομάδες μετά το πραξικόπημα που διέλυσε μια αδύναμη μεταβατική κυβέρνηση, οι διαδηλωτές στο Σουδάν παραμένουν στους δρόμους. Το Σάββατο, πέντε διαδηλωτές σκοτώθηκαν και δεκάδες τραυματίστηκαν σε διαδηλώσεις υπέρ της δημοκρατίας, καθώς οι δυνάμεις ασφαλείας χρησιμοποίησαν δακρυγόνα και πυροβολισμούς για να διαλύσουν τα πλήθη. Όταν άρχισαν να σχηματίζονται διαδηλωτές και στις «τρεις πόλεις» που αποτελούν την περιοχή του Χαρτούμ, οι δυνάμεις ασφαλείας κινήθηκαν γρήγορα για να τους αποτρέψουν από την πρόσβαση σε βασικούς χώρους συναντήσεων. Οι δυνάμεις ασφαλείας έκλεισαν γέφυρες, ανέπτυξαν συρματόπλεγμα για να αποτρέψουν την οδική πρόσβαση και ανάγκασαν ένα νοσοκομείο να παραδώσει αρκετούς τραυματίες. 

Αυτές οι νέες τακτικές και στρατηγικές θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν τις προσπάθειες για την εξάρθρωση της επισφαλούς δομής εξουσίας που περιλαμβάνει τη στρατιωτική κυριαρχία. Αυτός ο παράγοντας εξηγεί πιθανώς την καταστολή του Σαββάτου, καθώς οι δυνάμεις ασφαλείας προσπάθησαν να εμποδίσουν τους διαδηλωτές να κινητοποιήσουν και να διαδώσουν αιτήματα σε διάφορες πλατφόρμες. Οι διαμαρτυρίες ενθαρρύνθηκαν από εκκλήσεις από την Ένωση Επαγγελματιών του Σουδάν και από ένα χαλαρά συνδεδεμένο δίκτυο «επιτροπών αντίστασης της γειτονιάς»—και οι δύο από τις οποίες σχηματίστηκαν στον απόηχο της Αραβικής Άνοιξης την περίοδο 2010-2013. Αυτές οι ομάδες, μαζί με μια ποικιλία από ad hoc προσπάθειες κινητοποίησης της βάσης, είδαν τις διαδηλώσεις να ξεσπούν πέρα ​​από την πρωτεύουσα της χώρας, συμπεριλαμβανομένων των περιφερειακών περιοχών όπως η Kassala και το Wad Madani. Η ανάπτυξη βίας και ταχείας επίθεσης από τις δυνάμεις ασφαλείας σηματοδοτεί ανησυχία για αυτήν την ανανεωμένη μαζική κινητοποίηση πολιτών. Πράγματι, ενώ πολλοί διεθνείς παράγοντες όπως ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονυ Μπλίνκεν έχουν ζητήσει την επιστροφή σε ένα μεταβατικό σύμφωνο με διαπραγματεύσεις που περιλαμβάνει τον συνεχή ρόλο του στρατού σε βασικούς θεσμούς, το πρόσφατο πραξικόπημα πυροδότησε έναν πιο ριζοσπαστικό λόγο μεταξύ των διαδηλωτών, οι οποίοι υπόσχονται να διαμαρτυρηθούν μέχρι η κυβέρνηση της χώρας είναι εξ ολοκλήρου υπό την ηγεσία των πολιτών.

Αυτές οι τελευταίες εξελίξεις ακολουθούν εβδομάδες αναταραχών και περίπλοκων γεωπολιτικών ελιγμών. Στις 25 Οκτωβρίου 2021, ο στρατηγός Al-Burhan ανακοίνωσε τη διάλυση της μεταβατικής κυβέρνησης, θέτοντας τέλος στην πολιτική διακυβέρνηση και κηρύσσοντας κατάσταση έκτακτης ανάγκης στο Σουδάν. Μια κίνηση που προκάλεσε καταδίκη από την ΕΕ και τη Ρωσία και μια αρχική εκκωφαντική σιωπή από βασικούς περιφερειακούς παράγοντες όπως η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία. Η σιωπή των ΗΑΕ ακολουθεί τη στρατηγική εταιρική σχέση που σφυρηλατήθηκε μεταξύ των ΗΑΕ και του Σουδάν, για την αύξηση της διμερούς συνεργασίας, ενώ η σιωπή του Ισραήλ έρχεται εν μέσω της επιθυμίας του στρατού για ομαλοποίηση με το Τελ Αβίβ.

Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα διεκδικούν τον έλεγχο του κερδοφόρου λιμανιού της Ερυθράς Θάλασσας, διοχετεύοντας επενδύσεις για τη διαχείριση επιρροής στο Σουδάν σε μια γεωπολιτική αρπαγή ισχύος. Ο πολιτικός αναλυτής Τζιχάντ Μασαμούν ανέφερε τις επενδύσεις της Σαουδικής Αραβίας ως προσπάθεια μείωσης της επιρροής των ΗΑΕ στη διακυβέρνηση του Σουδάν, μια εξουσία που κάποτε ασκούνταν από τα ΗΑΕ μέσω της στρατιωτικής ηγεσίας εντός της μεταβατικής κυβέρνησης. Ωστόσο, ο Mashamoun παρατήρησε μείωση της επιρροής των ΗΑΕ από τη συμμόρφωση των στρατιωτικών ηγετών με την πολιτική της Σαουδικής Αραβίας και την απόρριψη της πολιτικής των ΗΑΕ από τον στρατηγό Al-Burhan. Έτσι, η στιγμιαία σιωπή των ΗΑΕ πιθανότατα προέρχεται από μια ανεπιτυχή αρπαγή εξουσίας που βασίζεται στη γεωπολιτική επιρροή και στη μείωση του ελέγχου της στρατιωτικής ηγεσίας του Σουδάν. Πέρα από τις επενδύσεις και την οικονομική πολιτική, η Σαουδική Αραβία διαμόρφωσε επίσης στενές σχέσεις με βασικές κυβερνητικές ομάδες πολιτοφυλακής, όπως οι RSF - τις οποίες χρησιμοποίησαν ως μισθοφόρους στην Υεμένη. Ωστόσο, σε μια εκπληκτική εξέλιξη που συγκλόνισε ακόμη και τους πιο αισιόδοξους σχολιαστές, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ενώθηκαν με τις ΗΠΑ και άλλους βασικούς παράγοντες στην καταδίκη του πραξικοπήματος στις 3 Νοεμβρίου 2021. Η κίνηση των ΗΑΕ θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη γεωπολιτική τους θέση στην περιοχή, σηματοδοτώντας την αποδοκιμασία της στρατιωτικής κυριαρχίας και εμποδίζοντάς την να δημιουργήσει μεγαλύτερη κυριαρχία στην Ερυθρά Θάλασσα.

Πολλοί διαδηλωτές επικαλέστηκαν επίσης απευθείας τον ρόλο του αλ-Σίσι της Αιγύπτου ως διαφαινόμενης ξένης επιρροής στα παρασκήνια. Η Αίγυπτος αναζήτησε επιρροή στο Σουδάν για να συμπέσει με τους στόχους της εγκαθίδρυσης μιας γεωπολιτικής κυριαρχίας για την επίλυση του ζητήματος του Μεγάλου Αιθιοπικού Φράγματος (GERD). Μια συμφωνία με το Σουδάν περιελάμβανε οικονομική και στρατιωτική βοήθεια, έναν σιδηρόδρομο για τη διευκόλυνση της μεταφοράς εμπορευμάτων και τις στρατιωτικές ασκήσεις «Φύλακες του Νείλου» του 2021. Ο μελετητής Mohammed Soliman αναφέρει αυτή τη ρύθμιση ως έναν τρόπο για την Αίγυπτο να ασκήσει τρομερή παρουσία στο κέρας του Αφρική, επιτρέποντας στο Κάιρο να συνεχίσει τις απαραίτητες διαπραγματεύσεις που απαιτούνται για την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με το φράγμα. Η γεωπολιτική σημασία του Σουδάν εξηγεί τη σιωπή της Αιγύπτου για το πρόσφατο πραξικόπημα, καθώς η συνεχιζόμενη στρατιωτική διακυβέρνηση πιθανότατα θα προστατεύει τα συμφέροντά της σχετικά με το φράγμα.

Ενώ η πρόσφατη στρατιωτική ανάληψη οδήγησε στο τέλος της μεταβατικής κυβέρνησης στο Σουδάν, η κίνηση δεν ήταν σχεδόν απρόβλεπτη. Από το 2019, οι αναλυτές ανέφεραν τον φόβο μείωσης του στρατιωτικού ελέγχου κατά την επικείμενη μεταφορά σε μια πολιτική κυβέρνηση ως έναυσμα για μια φαινομενικά αναπόφευκτη αρπαγή εξουσίας. Το πραξικόπημα ακολουθεί τις αυξανόμενες εντάσεις εντός της μεταβατικής κυβέρνησης, η οποία ήρθε στο προσκήνιο με ένα αποτυχημένο πραξικόπημα του Σεπτεμβρίου που αποδόθηκε σε μια διφορούμενη ομάδα πιστών του Μπασίρ. Εκείνη την εποχή, οι στρατιωτικοί ηγέτες ενοχοποιούσαν πολίτες και πολιτικούς για το πραξικόπημα, κατηγορώντας τους ότι «εγκατέλειψαν τη δημόσια ευημερία λόγω της ενασχόλησης με τις εσωτερικές φατρίες». Ομοίως, πολιτικοί ηγέτες κατηγόρησαν τις στρατιωτικές δυνάμεις ότι συναγωνίζονται για τη συσσώρευση εξουσίας.

Η απόπειρα πραξικοπήματος του Σεπτεμβρίου, καθώς και τα πρόσφατα γεγονότα, μπορούν να αναχθούν στη λεπτή πράξη εξισορρόπησης που προσπάθησαν να παίξουν οι πολιτικοί ηγέτες επιδιώκοντας να παραμερίσουν σταδιακά τον στρατό από την εξουσία. Αν και οι αναλυτές και οι ακτιβιστές αναγνωρίζουν αυτό ως μια «ευγενή υπόθεση», είναι κάτι που αποδείχθηκε δύσκολο δεδομένου του εδραιωμένου ρόλου των ένοπλων ομάδων στην οικονομία της χώρας. Η συνεργασία μεταξύ του στρατού και των πολιτικών ομολόγων τους δέχτηκε πλήγμα αφού οι πολίτες προσπάθησαν να εφαρμόσουν αλλαγές στον τομέα της ασφάλειας, με τις στρατιωτικές δυνάμεις αμέσως μετά να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους τερματίζοντας τη συμμετοχή τους σε κοινές συναντήσεις με πολιτικούς ηγέτες.

Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Σεπτεμβρίου, ο πρωθυπουργός Hamdok επανεξέδωσε εκκλήσεις για τις επιχειρηματικές υποθέσεις του στρατού να τεθούν υπό πολιτική εποπτεία, μια κίνηση που χρησίμευσε ως πηγή διαμάχης. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, ο Μπασίρ στηρίχτηκε την πίστη των Σουδανικών Ενόπλων Δυνάμεων (SAF) και ένα περίπλοκο δίκτυο ομάδων πολιτοφυλακής που χρησιμοποιούν έσοδα από το πετρέλαιο που ανακαλύφθηκε πρόσφατα στο Νότιο Σουδάν. Μετά την ανεξαρτησία της χώρας το 2011, το καθεστώς έδινε ολοένα και περισσότερο στο SAF και στις πρόσφατα επισημοποιημένες Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF) προσοδοφόρες συμβάσεις σε ορυχεία, γεωργία και συμφωνίες γης για να διατηρήσουν την πίστη τους καθώς τα κρατικά έσοδα μειώνονταν κατακόρυφα. Μέχρι την επανάσταση του 2019, οι οικονομικές αυτοκρατορίες των SAF και RSF περιελάμβαναν ολοκληρωμένες εταιρείες που επεκτείνονται στους τομείς της γεωργίας και των υποδομών και ασκούσαν επιρροή στον ιδιωτικό τομέα, κατέχοντας μεγάλο έλεγχο στους τομείς της εξόρυξης και της ενέργειας.

Τελικά, τα πρόσφατα γεγονότα φαίνεται να υπογραμμίζουν την πεποίθηση του στρατού ότι δεν μπορεί να ασκήσει οικονομική και πολιτική επιρροή μέσω κοινής διακυβέρνησης. Το οποίο, παρά την τάση των ακτιβιστών να υποβαθμίζουν τις περιφερειακές συγκρίσεις, μοιάζει περισσότερο με τα γεγονότα του 2013 στην Αίγυπτο παρά με την ικανότητα της Τυνησίας να διαπραγματευτεί αρχικά μια συμφωνία με τις ένοπλες δυνάμεις της για την άσκηση εξουσίας από την κοινωνία των πολιτών και όχι εντός της κυβέρνησης. Ωστόσο, η μοναδική ιστορία και η σχέση του Σουδάν με τη στρατιωτική κυριαρχία δεν μπορεί να υποτιμηθεί ως βασικός παράγοντας που καθοδηγεί τη στάση των διαδηλωτών. Ο στρατός ισχυρίζεται ότι η πρόσφατη ανάληψη ήταν απαραίτητη για να αποφευχθεί ένας εμφύλιος πόλεμος, ανάλογος με την επανάσταση του 1985 όπου ο στρατός κήρυξε μια πολιτική και οικονομική κρίση που τους απαιτούσε να καταλάβουν την εξουσία.

Η αντίσταση στη στρατιωτική κυριαρχία στους δρόμους είναι αναμφισβήτητα ισχυρή και πιθανότατα θα συνεχιστεί τις επόμενες εβδομάδες. Αν και υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι η στρατιωτική κυριαρχία θα εξαφανιστεί από τη μια μέρα στην άλλη, τις τελευταίες εβδομάδες το πραξικοπηματικό καθεστώς είναι όλο και πιο απομονωμένο στη διεθνή σκηνή και αντιμετωπίζει ένα υψηλό επίπεδο μαζικής κινητοποίησης που είναι απίθανο να υποχωρήσει σύντομα.

Ακολουθήστε το Πενταπόσταγμα στο Google news Google News

ΔΗΜΟΦΙΛΗ