Όταν ο πλανήτης φλέγεται, ο ΟΗΕ κάνει την πιο ακατανόητη στροφή
Ο πλανήτης εισέρχεται στην πιο επικίνδυνη περίοδο των τελευταίων δεκαετιών. Κρίσεις που θα χρειάζονταν τεράστια διεθνή κινητοποίηση εξελίσσονται ταυτόχρονα, από εμπόλεμες ζώνες έως περιοχές που έχουν καταρρεύσει οικονομικά και κοινωνικά. Εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι στηρίζονται αποκλειστικά στη διεθνή ανθρωπιστική βοήθεια για να επιβιώσουν. Ωστόσο την ώρα που οι ανάγκες διογκώνονται, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών επιλέγει μία απόφαση που κανείς δεν περίμενε και που αλλάζει δεδομένα που ίσχυαν επί δεκαετίες.
Η διεθνής κοινότητα έχει συνηθίσει να βλέπει τον ΟΗΕ ως τον κεντρικό πυλώνα της παγκόσμιας ανθρωπιστικής δράσης. Όταν λοιπόν ο ίδιος ο οργανισμός ανακοινώνει ότι δεν μπορεί πλέον να ανταποκριθεί ούτε στα μισά από όσα θεωρούσε απαραίτητα, η συζήτηση μεταφέρεται σε μια εντελώς νέα πραγματικότητα. Ποιοι μένουν εκτός προστασίας και πόσο επικίνδυνες μπορεί να γίνουν οι συνέπειες σε περιοχές που ήδη ζουν στα όρια της απόλυτης διάλυσης
Η μεγαλύτερη περικοπή ανθρωπιστικής βοήθειας της τελευταίας δεκαετίας
Η ανακοίνωση που εξέδωσε ο ΟΗΕ προκαλεί σοκ όχι λόγω των αριθμών, αλλά λόγω της χρονικής στιγμής. Για το 2026 ο οργανισμός θα ζητήσει προϋπολογισμό ανθρωπιστικής βοήθειας ύψους 23 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Το ποσό αντιστοιχεί περίπου στο μισό από αυτό που είχε ζητηθεί για το τρέχον έτος. Η μείωση δεν συνδέεται με μείωση των αναγκών. Αντιθέτως η ανθρωπιστική πίεση βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί ποτέ.
Η δραματική υποχώρηση της χρηματοδότησης από δωρητές και κυβερνήσεις υποχρεώνει τον οργανισμό να επαναπροσδιορίσει πλήρως τον σχεδιασμό του. Για πρώτη φορά παραδέχεται δημόσια ότι δεν μπορεί να καλύψει ούτε ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο. Το αποτέλεσμα είναι ότι δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα παραμείνουν εκτός των προγραμμάτων και εκτός του διεθνούς μηχανισμού που θα μπορούσε να τους προστατεύσει.
Σκληρές αποφάσεις που κρίνουν ποιος ζει και ποιος όχι
Ο επικεφαλής ανθρωπιστικών υποθέσεων του ΟΗΕ Τομ Φλέτσερ μίλησε με σπάνια ειλικρίνεια για την κατάσταση. Χαρακτήρισε την κατάσταση ως υπερφόρτωση και υποχρηματοδότηση και τόνισε ότι οι περικοπές οδηγούν σε αποφάσεις που αγγίζουν τα όρια του απάνθρωπου. Ο οργανισμός καλείται να επιλέξει ποιες ζωές θα υποστηρίξει και ποιες θα αφήσει στην τύχη τους. Το δίλημμα αυτό περιγράφει την πιο δύσκολη περίοδο στην ιστορία της διεθνούς ανθρωπιστικής βοήθειας.
Παράλληλα ο Φλέτσερ προειδοποίησε ότι οι επιχειρήσεις του ΟΗΕ βρίσκονται πλέον αντιμέτωπες με περισσότερους κινδύνους ασφαλείας από κάθε άλλη περίοδο. Η πρόσβαση σε περιοχές που μαστίζονται από πολέμους περιορίζεται. Οι επιθέσεις κατά του προσωπικού αυξάνονται. Η δυσκολία παροχής βοήθειας δεν οφείλεται μόνο στην έλλειψη χρημάτων αλλά και στην επιδείνωση των συνθηκών στο πεδίο.
Μόνο 87 εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές μπαίνουν πλέον στην πρώτη γραμμή
Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο της νέας στρατηγικής είναι ο αριθμός των ανθρώπων που πλέον θεωρούνται απόλυτη προτεραιότητα. Ενώ περίπου 250 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως χρειάζονται επείγουσα βοήθεια, ο ΟΗΕ εντάσσει μόνο 87 εκατομμύρια στον βασικό σχεδιασμό του για το 2026. Ο υπόλοιπος πληθυσμός μένει εκτός μιας κρίσιμης προστατευτικής ομπρέλας. Αυτό σημαίνει ότι ολόκληρες περιοχές του πλανήτη θα αντιμετωπίσουν το επόμενο έτος χωρίς την υποστήριξη που για χρόνια θεωρούσαν δεδομένη.
Η μεγαλύτερη ανθρωπιστική έκκληση αφορά τα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη με έμφαση στη Γάζα. Η περιοχή βρίσκεται σε συνθήκες απόλυτης κατάρρευσης. Η σύγκρουση Ισραήλ Χαμάς έχει αφήσει σχεδόν όλους τους 2,3 εκατομμύρια κατοίκους εκτοπισμένους και πλήρως εξαρτημένους από διεθνή βοήθεια. Για τη Γάζα ζητούνται 4 δισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που δύσκολα θα συγκεντρωθεί αν συνεχιστεί η πτωτική πορεία της χρηματοδότησης.
Ακολουθεί το Σουδάν όπου εξελίσσεται μία από τις πιο εκτεταμένες ανθρωπιστικές κρίσεις παγκοσμίως. Ο συνεχής πόλεμος έχει εκτοπίσει εκατομμύρια ανθρώπους και έχει προκαλέσει κατάρρευση των υποδομών. Σημαντικές ανάγκες καταγράφονται επίσης στη Συρία όπου πάνω από μια δεκαετία συγκρούσεων έχει αφήσει τον πληθυσμό σε μόνιμη κατάσταση επείγουσας ανάγκης.
Το έλλειμμα χρηματοδότησης που παραλύει τον οργανισμό
Το 2025 ο ΟΗΕ είχε ζητήσει 47 δισεκατομμύρια δολάρια. Όμως από το ποσό αυτό συγκεντρώθηκαν μόλις 12 δισεκατομμύρια μέχρι τον Νοέμβριο το χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας. Μεγάλοι δωρητές όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γερμανία έχουν μειώσει τη συμμετοχή τους αφήνοντας τεράστια κενά που δεν μπορούν να καλυφθούν. Οι ΗΠΑ που κάποτε κάλυπταν περισσότερο από το ένα τρίτο του προϋπολογισμού σήμερα συμμετέχουν με μόλις 15,6 τοις εκατό.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η διεθνής ανθρωπιστική δράση κινείται πλέον σε οριακό σημείο. Το έλλειμμα χρηματοδότησης δεν είναι απλώς μια λογιστική δυσκολία αλλά μια επιλογή που θα καθορίσει ποιοι θα έχουν πρόσβαση σε τροφή, ιατρική περίθαλψη και ασφαλές καταφύγιο το 2026.
Ένας κόσμος που αλλάζει και ένας οργανισμός που δυσκολεύεται να ακολουθήσει
Η μείωση του προϋπολογισμού του ΟΗΕ καταγράφεται ως ένα από τα πιο ανησυχητικά σημάδια για το μέλλον της διεθνούς σταθερότητας. Σε μια περίοδο που ο πλανήτης βιώνει αυξανόμενες συγκρούσεις οικονομική ανασφάλεια και μετακινήσεις πληθυσμών που δεν έχουν προηγούμενο, ο βασικός οργανισμός που είχε αναλάβει την ευθύνη να συγκρατεί αυτές τις κρίσεις κάνει ένα βήμα πίσω.
Το επόμενο έτος αναμένεται να αποτελέσει κρίσιμη δοκιμασία. Χωρίς επαρκή χρηματοδότηση οι κρίσεις ενδέχεται να ενταθούν. Η πείνα θα αυξηθεί. Οι ασθένειες θα εξαπλωθούν. Η βία θα κλιμακωθεί. Και εκατομμύρια άνθρωποι θα αναρωτιούνται πώς ένας οργανισμός που ιδρύθηκε για να προστατεύει τους αδύναμους δεν μπορεί πλέον να ανταποκριθεί ούτε στα στοιχειώδη.
