«Τι είδους δύναμη μπορούν να ασκήσουν οι ΗΠΑ για να τιμωρήσουν άλλες χώρες για τα παραπτώματά τους;» διερωτώνται οι New York Times σε πρόσφατη ανάλυσή τους. Στην εποχή των πυρηνικών όπλων, η απάντηση δεν είναι στρατιωτική, αλλά οικονομική. Οι ΗΠΑ επιλέγουν να επιβάλλουν κυρώσεις και να διακόπτουν την πρόσβαση στο αμερικανικό δολάριο, με την ελπίδα ότι ο οικονομικός πόνος θα αναγκάσει τις χώρες να αλλάξουν πορεία.
Η Ρωσία και η ανθεκτικότητα απέναντι στις κυρώσεις
Η Ρωσία, η οποία σύμφωνα με ορισμένες μετρήσεις είναι η χώρα με τις περισσότερες κυρώσεις στον κόσμο, δεν δείχνει καμία διάθεση να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις των ΗΠΑ και της Ευρώπης για τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.
Από την πλήρη εισβολή της Ρωσίας το 2022, οι ΗΠΑ έχουν προσθέσει πάνω από 6.000 πρόσωπα και εταιρείες που σχετίζονται με τον πόλεμο στη λίστα κυρώσεων. Για να λειτουργήσουν αυτές οι απαγορεύσεις, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που μεταφέρουν χρήματα διεθνώς πρέπει να ελέγχουν τις συναλλαγές και να αποτρέπουν τις παράνομες δραστηριότητες. Αν δεν το κάνουν, κινδυνεύουν να υποστούν αυστηρές κυρώσεις, όπως πρόστιμα ή ένταξη στη λίστα.
Παρόλα αυτά, η Ρωσία έχει καταφέρει να πραγματοποιήσει διασυνοριακές συναλλαγές αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ένας λόγος μπορεί να είναι ότι τα ιδρύματα που διευκολύνουν αυτές τις συναλλαγές δεν εντοπίζονται και δεν τιμωρούνται.
Ανάλυση των New York Times δείχνει ότι οκτώ από τις δέκα μεγαλύτερες παραβιάσεις κυρώσεων από το 2014 αφορούσαν χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Ωστόσο, μόνο δύο σχετίζονταν με τη Ρωσία: μία εταιρεία επιχειρηματικών κεφαλαίων που διαχειριζόταν χρήματα για Ρώσο ολιγάρχη και η Binance, πλατφόρμα κρυπτονομισμάτων. Η Binance δεν τιμωρήθηκε κυρίως για τη Ρωσία, αλλά για τη διευκόλυνση συναλλαγών με χώρες όπως το Ιράν, η Βόρεια Κορέα, η Συρία και η Κούβα.
Από τις 6.000 οντότητες στη λίστα κυρώσεων, οι περισσότερες είναι ιδιώτες και μικρές εικονικές εταιρείες. Λιγότερες από 30 είναι μεγάλες εταιρείες εκτός Ρωσίας και μόνο πέντε είναι χρηματοπιστωτικές.
Οι γεωπολιτικές δυσκολίες της επιβολής κυρώσεων
Η επιβολή αυστηρών κυρώσεων σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που βοηθούν τη ρωσική πολεμική μηχανή έχει γίνει πιο περίπλοκη με την εξέλιξη του πολέμου. Η Ρωσία, αποκομμένη από τη Δύση, έχει ενισχύσει τις σχέσεις της με την Ινδία και την Κίνα, οι οποίες της παρέχουν οικονομική στήριξη.
«Υπάρχουν πολλές εταιρείες που έχουν παραβιάσει τις δευτερεύουσες απειλές κυρώσεων», δήλωσε ο Έντουαρντ Φίσμαν. Ωστόσο, πρόσθεσε: «Θέλετε πραγματικά να επιβαρύνετε τις σχέσεις σας με τα ΗΑΕ ή την Κίνα;».
Η επιβολή κυρώσεων σε μεγάλες κινεζικές τράπεζες θα μπορούσε να επιβραδύνει το διεθνές εμπόριο, να παγώσει τις αλυσίδες εφοδιασμού και να προκαλέσει αύξηση τιμών για τους Αμερικανούς καταναλωτές. Σύμφωνα με τον Martin Chorzempa, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε παγκόσμια χρηματοπιστωτική αστάθεια.
Από την οικονομική απομόνωση στις παρακάμψεις
Η συμπερίληψη σε λίστα κυρώσεων ήταν κάποτε σαν οικονομική θανατική ποινή. Η λίστα, που χρονολογείται από τη δεκαετία του 1960, απαγορεύει στις οντότητες να συναλλάσσονται με τις ΗΠΑ και με τράπεζες που χρησιμοποιούν δολάρια ΗΠΑ, αποκόπτοντάς τις από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Πριν από 20 χρόνια, το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων ασχολούνταν με μικρούς παραβάτες, επιβάλλοντας πρόστιμα λίγων χιλιάδων δολαρίων. Από το 2002 έως το 2019, οι ποινές αυξήθηκαν 400 φορές. Το 2014, η BNP Paribas πλήρωσε 9 δισ. δολάρια για συναλλαγές με σουδανικές, ιρανικές και κουβανικές οντότητες.
Από το 2019, οι μεγάλες κυρώσεις έχουν μειωθεί. Οι τράπεζες, φοβούμενες πρόστιμα, επένδυσαν δισεκατομμύρια σε τμήματα συμμόρφωσης και διέκοψαν σχέσεις με χώρες υψηλού κινδύνου.
Το 2022, ο κατάλογος κυρώσεων εμπλουτίστηκε με Ρώσους ολιγάρχες, γιοτ και ιδιωτικά τζετ. Οι ενημερώσεις ενσωματώνονται άμεσα στις βάσεις δεδομένων των τραπεζών, επιτρέποντας μπλοκάρισμα συναλλαγών.
Η Kimberly Donovan δήλωσε ότι το Γραφείο είναι καλό στο να εντοπίζει εταιρείες-βιτρίνες και άτομα, αλλά η δίωξη μεγάλων τραπεζών είναι πολύ πιο δύσκολη και θέμα πόρων.
Για δεκαετίες, «υπήρχε φόβος να βρεθεί κανείς στη λάθος πλευρά των κυρώσεων», είπε ο Daniel Tannebaum. Όμως, «οι εταιρείες έχουν μικρή μνήμη και ξεχνούν τον πόνο».
Οι ΗΠΑ μπορούν να διερευνήσουν τράπεζες για παραβιάσεις, διαδικασία που διαρκεί χρόνια. Η μεγαλύτερη απειλή είναι ο αποκλεισμός από το δολάριο.
Νέες διαδρομές και παρακάμψεις
Τον Φεβρουάριο του 2022, η VTB αποκλείστηκε από το SWIFT, το παγκόσμιο σύστημα πληρωμών. Παρ’ όλα αυτά, η VTB βρήκε λύση μέσω Alipay, επιτρέποντας μεταφορές έως 1 εκατομμύριο ρούβλια ημερησίως.
Αυτό δημιουργεί μια «πίσω πόρτα» στο παγκόσμιο σύστημα, καθώς τα ρούβλια μετατρέπονται σε διεθνές χρήμα μέσω Alipay. Η Ant Group αρνήθηκε σχέση με την VTB, ενώ οι αναφορές στην Alipay εξαφανίστηκαν από τον ιστότοπο της VTB.
Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν στόχευσε εννέα κινεζικές εταιρείες που διευκόλυναν συναλλαγές, αλλά αυτές ήταν μικρές και εικονικές, όχι κολοσσοί όπως η Alipay.
Η καθημερινότητα στη Μόσχα και η πραγματικότητα των κυρώσεων
Τον Απρίλιο στη Μόσχα, οι επιχειρήσεις λειτουργούσαν κανονικά. Στην Expo Electronica, συμμετείχαν πάνω από 600 εταιρείες, με περίπτερα που παρουσίαζαν προηγμένους ημιαγωγούς και τσιπ που οι ΗΠΑ προσπαθούν να εμποδίσουν.
Μεταξύ των εκθετών ήταν η Allchips, εταιρεία από το Χονγκ Κονγκ που βρίσκεται στη λίστα κυρώσεων και πωλεί εξαρτήματα για πυραύλους κρουζ. Η εταιρεία δέχεται πληρωμές μέσω Alipay και VTB, παρά τις κυρώσεις.
Η Ant Group αρνήθηκε ότι η Allchips είναι πελάτης της. Η Allchips δεν απάντησε σε αιτήματα για πληροφορίες.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε κυρώσεις σε δύο περιφερειακές κινεζικές τράπεζες, αλλά σύμφωνα με τη Μαρία Σνεγκόβαγια, η Ευρώπη δεν διαθέτει την οικονομική επιρροή για να επιβάλει κυρώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο.
