Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε έναν προϋπολογισμό ρεκόρ ύψους 2 τρισεκατομμυρίων ευρώ -τον μεγαλύτερο που έχει παρουσιάσει ποτέ- υποδηλώνοντας σημαντικές αλλαγές και μειώσεις στη χρηματοδότηση της γεωργίας της ΕΕ σε σύγκριση με την τρέχουσα περίοδο 2021-2027.
Η πρόταση επιβεβαίωσε προηγούμενες αναφορές ότι οι γεωργικές επιδοτήσεις και τα ταμεία περιφερειακής ανάπτυξης θα συγχωνευθούν σε ένα ενιαίο μεγα-ταμείο ύψους 865 δισ. ευρώ.
Στο πλαίσιο αυτού του νέου ενιαίου ταμείου, η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΓΠ) δεσμεύεται -δηλαδή ένα σταθερό ποσό προστατεύεται από την ανακατανομή- για γεωργικές δαπάνες συνολικού ύψους 300 δισ. ευρώ, οι οποίες προορίζονται κυρίως για την εισοδηματική στήριξη των γεωργών.
Ο όρος εισοδηματική στήριξη δεν αναφέρεται πλέον αποκλειστικά στις άμεσες ενισχύσεις, οι οποίες παραδοσιακά αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος της ΚΓΠ, αλλά περιλαμβάνει επίσης συγχρηματοδοτούμενες πρωτοβουλίες που αποτελούσαν προηγουμένως μέρος της αγροτικής ανάπτυξης, οι οποίες τώρα καταργούνται σταδιακά στο πλαίσιο της νέας δομής.
Αυτή η γραμμή δαπανών ύψους 300 δισ. ευρώ περιλαμβάνει επίσης ένα δίχτυ ασφαλείας ύψους 6,3 δισ. ευρώ - το οποίο αντιμετωπίζεται χωριστά από τη στήριξη του εισοδήματος, καθώς η στήριξη των γεωργών σε εξαιρετικές, ακραίες καταστάσεις δεν πρέπει να χρηματοδοτείται με την εκτροπή κονδυλίων που προορίζονται για άλλους γεωργούς. Το δίχτυ ασφαλείας διπλασιάζει το γεωργικό αποθεματικό που θεσπίστηκε το 2021 για τη διαχείριση των διακυμάνσεων της αγοράς, αυξάνοντας το από 450 εκατ. ευρώ σε 900 εκατ. ευρώ σε διάστημα επτά ετών.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, το ποσό των 300 δισεκατομμυρίων ευρώ που δεσμεύεται αποτελεί ελάχιστο ποσό και αναμένεται να αντιπροσωπεύει το 80% των συνολικών γεωργικών δαπανών.
Πρόσθετες γεωργικές επενδύσεις, αν και δεν είναι βέβαιο ότι θα μπορούσαν να αντληθούν από άλλους τομείς πολιτικής στο πλαίσιο του ενιαίου ταμείου, όπως τα περιφερειακά ταμεία, καθώς και από το άλλο ευρωπαϊκό ταμείο ανταγωνιστικότητας (για παράδειγμα, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος "Ορίζοντας Ευρώπη").
Αυτό σημαίνει περισσότερα ή λιγότερα χρήματα για τους αγρότες;
Η άμεση σύγκριση με τον προηγούμενο προϋπολογισμό είναι δύσκολη λόγω της διαφορετικής συνολικής δομής, γεγονός που η Επιτροπή χρησιμοποίησε για να αποκρούσει τις επικρίσεις.
Η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υποστήριξε μάλιστα ότι "η γεωργία θα ενισχυθεί", ενώ ο επίτροπος Γεωργίας της ΕΕ Κριστόφ Χάνσεν επισήμανε ότι "τα χρήματα που φτάνουν απευθείας στους αγρότες δεν περικόπτονται καθόλου".
Ωστόσο, μια πιο προσεκτική ματιά στους αριθμούς δίνει μια διαφορετική εικόνα.
Στον προϋπολογισμό 2021-2017, η ΚΓΠ έλαβε 386,6 δισ. ευρώ (με 270 δισ. ευρώ ειδικά για τις άμεσες ενισχύσεις στους γεωργούς). Αυτό το γενικό ποσό είναι εντυπωσιακά μικρότερο από τα 300 € που "δεσμεύονται" για τη γεωργία στο ενιαίο ταμείο.
Διαφορετικοί εμπειρογνώμονες σε θέματα γεωργικής πολιτικής με τους οποίους ήρθε σε επαφή το Euronews εκτιμούν όλοι ότι, με προσαρμογή στον πληθωρισμό, η νέα πρόταση αντιπροσωπεύει περικοπή κατά 20% έως 30% σε πραγματικούς όρους στις γεωργικές δαπάνες της ΕΕ.
"Σε ονομαστικούς όρους, υπάρχουν λιγότερα χρήματα, αλλά ελπίζουμε ότι λόγω των συνεργειών με άλλους τομείς πολιτικής, η συνολική στήριξη θα παραμείνει παρόμοια", παραδέχθηκε αξιωματούχος της ΕΕ στο περιθώριο της παρουσίασης.
Το συρρικνούμενο μερίδιο της γεωργίας
Συμβολικά, οι προτεινόμενες αλλαγές υπογραμμίζουν τη φθίνουσα σημασία της γεωργίας στον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Ενώ ο συνολικός μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ αυξάνεται από 1,21 τρισ. ευρώ σε 1,816 τρισ. ευρώ (εξαιρουμένων των αποπληρωμών δανείων COVID-19), το μερίδιο της ΚΓΠ μειώνεται από 32,2% σε μόλις 16,5%.
Αποτελεί πλέον μόνο το 35% του νέου ενιαίου ταμείου, το οποίο ανέρχεται σε λιγότερο από το ήμισυ του συνολικού προϋπολογισμού.
Η τάση αυτή ευθυγραμμίζεται με μια μακροχρόνια μετατόπιση: τη δεκαετία του 1980, η ΚΓΠ αντιπροσώπευε περισσότερο από το 70% του προϋπολογισμού της ΕΕ.
Οι προτεινόμενες αλλαγές αντικατοπτρίζουν τη μετατόπιση των προτεραιοτήτων της Επιτροπής, με την von der Leyen να επιλέγει τη μείωση των δαπανών σε τομείς όπως η γεωργία και η συνοχή υπέρ νέων πρωτοβουλιών όπως η άμυνα και η ανταγωνιστικότητα.
Αντιδράσεις και διαμαρτυρίες
Το σχέδιο προϋπολογισμού προκάλεσε άμεσες αντιδράσεις.
Σχεδόν όλοι οι ευρωβουλευτές που παρενέβησαν σε μια έντονη ανταλλαγή απόψεων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με τον Επίτροπο Χάνσεν επέκριναν την πρόταση.
"Διπλασιάζετε το ΠΔΠ, αλλά έχουμε περικοπή 25% στην ΚΓΠ. Μην προσπαθείτε να μας το πουλήσετε αυτό ως ιστορία επιτυχίας", σχολίασε ο ευρωβουλευτής Herbert Dorfmann, ο οποίος προέρχεται από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) του Hansen και της von der Leyen.
Έξω από τις αίθουσες των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, οι αγρότες πραγματοποίησαν συμβολική διαμαρτυρία που ονομάστηκε "Μαύρη Τετάρτη της ευρωπαϊκής γεωργίας".
Σε μια έντονα διατυπωμένη δήλωση, το λόμπι των αγροτών Copa-Cogeca κατηγόρησε την Επιτροπή ότι διαλύει την "κοινή" πτυχή της ΚΓΠ μέσω "κρυφών περικοπών στον προϋπολογισμό" και "πλήρους επανεθνικοποίησης", που μεταμφιέζεται ως "διοικητική απλούστευση".
Σε μια προσπάθεια να κατευνάσει τις μελλοντικές ανησυχίες των ευρωπαίων νομοθετών και να αποφύγει περαιτέρω αναταραχή των αγροτών, η Επιτροπή εισήγαγε αρκετά νέα μέτρα που είχε προηγουμένως ζητήσει ο κλάδος.
Ένας νέος μηχανισμός προσαρμογής του πληθωρισμού θα επιτρέπει την αναθεώρηση των ποσών των επιδοτήσεων εάν ο πληθωρισμός πέσει κάτω από το 1% ή αυξηθεί πάνω από το 3%, με στόχο την προστασία των γεωργών από τη μεταβλητότητα των τιμών.
Μεταβατικές πληρωμές ύψους έως και 200.000 ευρώ θα είναι διαθέσιμες σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις που υιοθετούν φιλόδοξα σχέδια μετασχηματισμού, συμβάλλοντας στην απομείωση του κινδύνου της καινοτομίας στον τομέα.
Ενώ η Επιτροπή ελπίζει ότι οι προσαρμογές αυτές θα μετριάσουν τη δυσαρέσκεια, η συζήτηση σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής γεωργίας, καθώς και τη θέση της στις εξελισσόμενες προτεραιότητες της ΕΕ, πρόκειται να ενταθεί στις συνομιλίες που θα διαρκέσουν αρκετούς μήνες πριν από το επίσημο πράσινο φως για τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό.
