Βήματα προόδου στις επιδόσεις της Ελλάδας στο Κράτος Δικαίου το 2024, σε σχέση με τα δύο προηγούμενα έτη, διαπιστώνει η ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα, επισημαίνοντας παράλληλα ότι οι προκλήσεις παραμένουν και χρειάζεται μεγαλύτερη προσπάθεια για να αντιμετωπιστούν.
Συνολικά, όσον αφορά στις συστάσεις στην Έκθεση για το Κράτος Δικαίου του 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει ότι η Ελλάδα έχει σημειώσει τα εξής βήματα:
• «Κάποια περαιτέρω πρόοδο» στις συνεχιζόμενες προσπάθειες για τη δημιουργία ενός ισχυρού ιστορικού διώξεων και τελεσίδικων αποφάσεων σε υποθέσεις διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένης της διαφθοράς υψηλού επιπέδου.
• «Σημαντική πρόοδο» στην περαιτέρω προώθηση της διαδικασίας υιοθέτησης νομοθετικών και μη νομοθετικών εγγυήσεων για τη βελτίωση της προστασίας των δημοσιογράφων, ιδίως όσον αφορά τις καταχρηστικές αγωγές κατά δημοσιογράφων και την ασφάλειά τους, σύμφωνα με το εγκριθέν Μνημόνιο Συνεργασίας και λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την προστασία των δημοσιογράφων.
• «Κάποια περαιτέρω πρόοδο» στην ενίσχυση των προσπαθειών για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής και έγκαιρης διαβούλευσης στην πράξη με τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με τα νομοθετικά σχέδια, μεταξύ άλλων με την τήρηση του θεσμικού χρονοδιαγράμματος για τη δημόσια διαβούλευση.
• «Περιορισμένη πρόοδο» στην αξιολόγηση του υφιστάμενου νομικού πλαισίου για την καταχώριση οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και την καθιέρωση ενός διαρθρωμένου διαλόγου.
Σε αυτή τη βάση, και λαμβάνοντας υπόψη άλλες εξελίξεις που έλαβαν χώρα κατά την περίοδο αναφοράς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φέτος απευθύνει τέσσερις συστάσεις προς την Ελλάδα, έναντι έξι συστάσεων πέρυσι. Οι συστάσεις αυτές είναι οι εξής:
Πρώτον, να συνεχιστούν οι προσπάθειες για τη δημιουργία ενός ισχυρού ιστορικού διώξεων και τελεσίδικων αποφάσεων σε υποθέσεις διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένης της διαφθοράς υψηλού επιπέδου.
Δεύτερον, να βελτιωθεί το πλαίσιο του «lobbying», μεταξύ άλλων με την αναθεώρηση του ορισμού του «lobbying» και τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής του.
Τρίτον, να συνεχιστούν οι προσπάθειες για την ενίσχυση των νομοθετικών και μη νομοθετικών εγγυήσεων για τη βελτίωση της ασφάλειας και της προστασίας των δημοσιογράφων, ιδίως όσον αφορά στις καταχρηστικές αγωγές, σύμφωνα με το εγκριθέν Μνημόνιο Συνεργασίας και λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την προστασία των δημοσιογράφων.
Τέταρτον, να αναπτύξει έναν τακτικό και διαρκή δομημένο διάλογο με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και να απλοποιήσει τις απαιτήσεις εγγραφής για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών με σκοπό τη διατήρηση ενός ανοιχτού πλαισίου για τη λειτουργία τους.
Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά στη «Δικαιοσύνη», η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επισημαίνει ότι, μετά από μια πρόσφατη μεταρρύθμιση στην Ελλάδα, η δικαστική εξουσία συμμετέχει στους διορισμούς στις ανώτερες θέσεις του δικαστικού συστήματος. Επίσης, προωθούνται από τη δικαστική εξουσία πρωτοβουλίες για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του κοινού στο δικαστικό σύστημα. Eπισημαίνεται, επίσης, ότι «προχωρά με ικανοποιητικό τρόπο,» η εφαρμογή του νέου δικαστικού χάρτη στην αστική και ποινική δικαιοσύνη, καθώς και έργα για τη βελτίωση της ψηφιοποίησης. Ωστόσο, η έκθεση επισημαίνει ότι «η διάρκεια των δικαστικών διαδικασιών εξακολουθεί να δημιουργεί σοβαρές προκλήσεις» και, παρόλο που τα αρχικά σημάδια από την εφαρμογή πρόσφατων μεταρρυθμίσεων είναι ενθαρρυντικά, είναι ακόμη νωρίς για να αξιολογηθούν τα αποτελέσματα.
Στο κεφάλαιο «Διαφθορά», η έκθεση επισημαίνει ότι ένα νέο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς βρίσκεται σε εξέλιξη και η Εθνική Αρχή Διαφάνειας έχει νέο Διοικητικό Συμβούλιο. Αναφέρεται, επίσης, ότι στην αστυνομία έγιναν οργανωτικές αλλαγές για την καλύτερη καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και τη βελτίωση των πειθαρχικών διαδικασιών. Ακόμη, σημειώνεται ότι «ένα διαλειτουργικό κοινό σύστημα διαχείρισης υποθέσεων βρίσκεται σε εξέλιξη, καθώς οι προσπάθειες για τη βελτίωση του ιστορικού των διώξεων και των τελεσίδικων αποφάσεων σε υποθέσεις διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένων υποθέσεων υψηλού επιπέδου συνεχίζονται».
Αναφορικά με το νόμο για τις δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τονίζει ότι αναθεωρήθηκε για να διευκολυνθεί η διαδικασία υποβολής και επαλήθευσης των δηλώσεων συμφερόντων. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή λέει ότι οι τροποποιήσεις στους κανόνες για τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων, παρέχουν σαφέστερη βάση για επιστροφή ή αναστολή της κρατικής χρηματοδότησης. Η αποτελεσματική εφαρμογή και επιβολή των κανόνων για το "lobbying" έχει βελτιωθεί, αλλά απαιτούνται περαιτέρω μέτρα. Επισημαίνεται, επίσης, ότι οι προσπάθειες που γίνονται για τον μετριασμό των κινδύνων διαφθοράς στις δημόσιες συμβάσεις και τη βελτίωση των διαδικασιών αδειοδότησης θεωρούνται «θετικές» από τις επιχειρήσεις.
Στο κεφάλαιο «Ελευθερία των ΜΜΕ», η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τονίζει ότι οι πόροι της ρυθμιστικής αρχής των μέσων ενημέρωσης έχουν ενισχυθεί, καθώς ο αριθμός των εργαζομένων έχει αυξηθεί, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με την ανεξαρτησία και τη χρηματοδότησή της. Επισημαίνεται, επίσης, ότι οι νέες διαδικασίες διορισμού διοικητικών φορέων εισάγουν θετικές αλλαγές, ενώ οι ανησυχίες για το νομοθετικό πλαίσιο και την πολιτική ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης δημόσιας υπηρεσίας παραμένουν.
Όσον αφορά στη διαφάνεια της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενισχύεται από τη συνεχιζόμενη λειτουργία του Μητρώου Έντυπων Μέσων και του Μητρώου Ηλεκτρονικού Τύπου. Επιπλέον, γίνεται αναφορά στο νέο νόμο που ψηφίστηκε τον Ιούνιο του 2025, ο οποίος ενισχύει τη δημοσιότητα και τη διαφάνεια στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, ενισχύοντας τη συντακτική ανεξαρτησία και τις θεσμικές εγγυήσεις όσον αφορά στην κρατική διαφήμιση, τη δημοσιογραφία μέσω διαδικτύου και την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το νομικό πλαίσιο που αφορά το δικαίωμα πρόσβασης σε έγγραφα έχει βελτιωθεί σημαντικά, ενώ εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις στην εφαρμογή του. Όσον αφορά στην ασφάλεια των δημοσιογράφων, κατά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «έχουν σημειωθεί αρκετές θετικές εξελίξεις», αν και «εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις στην πράξη». Τονίζεται ότι οι προσπάθειες που βασίζονται σε μέτρα που ελήφθησαν τα προηγούμενα χρόνια συνιστούν σημαντικά βήματα σχετικά με τις νομοθετικές και μη νομοθετικές εγγυήσεις για τη βελτίωση της προστασίας των δημοσιογράφων, ιδίως όσον αφορά στις καταχρηστικές αγωγές.
Τέλος, στο κεφάλαιο για «τη λειτουργία των θεσμών και τα θεσμικά αντίβαρα» (checks and balances), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τονίζει ότι η συμμετοχή και η διαφάνεια στη νομοθετική διαδικασία θα μπορούσαν να βελτιωθούν περαιτέρω. Κατά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καταβάλλονται προσπάθειες για να διασφαλιστεί ότι η δικαστική εξουσία συμμετέχει περισσότερο στην εποπτεία του καθεστώτος ασυλίας των μελών της Κυβέρνησης, ωστόσο, παραμένουν οι προκλήσεις που έχουν εντοπιστεί προηγουμένως σχετικά με τον διορισμό μελών των ανεξάρτητων αρχών που θεσπίζονται από το Σύνταγμα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει, επίσης, ότι η πρόοδος με τη δικαστική έρευνα μετά το ναυάγιο της Πύλου αποτελεί θετική εξέλιξη για την έναρξη της αντιμετώπισης των ελλείψεων στη διερεύνηση περιστατικών φερόμενης ανάρμοστης συμπεριφοράς που αφορούν αστυνομικούς. Όσον αφορά στη συνεργασία με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών δεν έχει ακόμη τεθεί σε τακτική και συνεχή βάση.
Ο υπουργός Επικρατείας Ακης Σκέρτσος σχολιάζοντας την έκθεση της Κομισιόν δήλωσε τα εξής:
“Η Ελλάδα έπειτα από μια δεκαετία που δοκίμασε βαθιά τους θεσμούς και την κοινωνία μας, τα τελευταία χρόνια έχει γυρίσει σελίδα αποδίδοντας μεγάλη βαρύτητα στη θωράκιση της λειτουργίας του κράτους δικαίου. Η εμπέδωση μιας πιο δίκαιης και αποτελεσματικής λειτουργίας των θεσμών δεν θα εξαλείψει τελείως τη διαφθορά και την παραβατικότητα. Ενισχύει ωστόσο τις δυνατότητες των αρμοδίων ελεγκτικών αρχών να κάνουν καλύτερα τη δουλειά τους με σεβασμό στη διάκριση των λειτουργιών της δημοκρατίας μας. Ο αγώνας για μια καλύτερη και πιο ποιοτική δημοκρατία είναι διαρκής. Δεν σταματάει ποτέ. Γι αυτό και εκτιμούμε τον εποικοδομητικό ρόλο και την υποστήριξη που παρέχουν η ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη χώρα μας. Ανταποκρινόμαστε με θετικό πνεύμα στις συστάσεις της Επιτροπής και φυσικά δεν επαναπαυόμαστε. Ο στόχος είναι έως το 2030 η Ελλάδα να βρίσκεται μεταξύ των 20 καλύτερων χωρών, παγκοσμίως, σε ζητήματα διαφάνειας και λογοδοσίας, αλλά και στη μάχη κατά της διαφθοράς. Πιστεύουμε ότι μπορούμε να το πετύχουμε μέσα από το πλέγμα των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων που εξακολουθούμε να υλοποιούμε.»
Ο Υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης δήλωσε:
“Η συστηματική προσπάθεια, που καταβάλλει η ελληνική κυβέρνηση μέσω των μεταρρυθμίσεων για την αναβάθμιση της ποιότητας και την επιτάχυνση της ελληνικής δικαιοσύνης αποδίδει σταθερά καρπούς. Προωθεί περαιτέρω το Κράτος Δικαίου με την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας και αυτή η εξέλιξη επικυρώνεται με τον πλέον επίσημο και έγκυρο τρόπο, από το κορυφαίο όργανο της ΕΕ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η Ελληνική κυβέρνηση και το Υπουργείο Δικαιοσύνης θα προσπαθούμε διαρκώς για τη θεσμική βελτίωση της Πολιτείας και της Δημοκρατίας στην κατεύθυνση της εξυπηρέτησης των Ελλήνων πολιτών αλλά και της θεσμικής σύγκλισης της χώρας με την Ευρώπη».
Ο Υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας δηλωσε:’’
«Η φετινή έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου επιβεβαιώνει τη σταθερή πρόοδο της Χώρας μας. Οι μεταρρυθμίσεις που σχεδιάζουμε και υλοποιούμε ενισχύουν τη διαφάνεια, διασφαλίζουν τη λογοδοσία και συμβάλλουν στην ανεξαρτησία των θεσμών. Για δεύτερη συνεχή χρονιά δεν διατυπώνεται σύσταση για τη Δικαιοσύνη. Οι μεταρρυθμίσεις στην οργάνωση και λειτουργία της Δικαιοσύνης, καθώς και η εμβληματική νομοθετική ρύθμιση για τη συμμετοχή του δικαστικού σώματος στην επιλογή της ηγεσίας του, αποτέλεσαν σταθμό για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης και την εδραίωση του Κράτους Δικαίου στη Χώρα μας. Προχωράμε σταθερά στην υλοποίηση των δεσμεύσεών μας και στην αντιμετώπιση χρόνιων παθογενειών προκειμένου το σύστημα απονομής της Δικαιοσύνης να καταστεί πιο άμεσο και αποτελεσματικό. Παράλληλα, συνεχίζουμε αταλάντευτα τις παρεμβάσεις μας για την καταπολέμηση της διαφθοράς και την περαιτέρω ενίσχυση της ασφάλειας των δημοσιογράφων. Παραμένουμε προσηλωμένοι στις ευρωπαϊκές και συνταγματικές επιταγές και κυρίως στον στόχο μας να ενδυναμώσουμε τους δημοκρατικούς θεσμούς και την εμπιστοσύνη των πολιτών σε αυτούς.»
Ο υφυπουργός στον πρωθυπουργό και κυβερνητικός εκπρόσωπος, Παύλος Μαρινάκης δήλωσε:
«Η φετινή ετήσια έκθεση για το Κράτος Δικαίου αποτελεί μια ακόμα θετική επιβεβαίωση των συστηματικών προσπαθειών της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη για την ενίσχυση της θεσμικής θωράκισης της χώρας μας. Η αναγνώριση της προόδου στον τομέα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης επιβεβαιώνει τη δέσμευσή μας για ένα περιβάλλον πλουραλισμού, διαφάνειας και ελευθερίας του Τύπου.
Πρόκειται για ένα αποτέλεσμα που δεν προέκυψε τυχαία, αλλά μέσα από στοχευμένες μεταρρυθμίσεις, διαβούλευση με τους αρμόδιους φορείς και έμπρακτο σεβασμό στις ευρωπαϊκές αρχές.Η Task Force για την ασφάλεια των δημοσιογράφων, η κατάργηση του αδικήματος της απλής δυσφήμισης και η σταδιακή ενσωμάτωση περαιτέρω προβλέψεων για τις SLAPPS, η δημιουργία παρατηρητηρίου για την αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων, η αυστηροποίηση των ποινών για επιθέσεις κατά λειτουργών της ενημέρωσης, η θέσπιση ιδιώνυμου αδικήματος για τις απειλές εναντίον αθλητικογράφων, η ενίσχυση της διαφάνειας μέσω των ρυθμίσεων στα Μητρώα Έντυπου και Ηλεκτρονικού Τύπου, αλλά και οι προβλέψεις στην Συλλογική Σύμβαση Εργασίας που υπογράφηκε για τους εργαζομένους σε ΜΜΕ του δημοσίου τομέα αναγνωρίζονται ως ουσιαστικά βήματα προόδου. Ιδιαίτερη μάλιστα μνεία γίνεται στον πρόσφατο Ν. 5212/2025 με τον οποίο φέραμε ακόμα μεγαλύτερες εγγυήσεις για τη διαφάνεια στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Η πραγματικότητα, όπως αποτυπώνεται μέσα και από την φετινή έκθεση της αρμόδιας Κομισιόν, αποτελεί την πιο ηχηρή απάντηση απέναντι σε μεροληπτικές κρίσεις και ατεκμηρίωτες εκθέσεις αναρμόδιων οργανώσεων. Δεν θριαμβολογούμε, αλλά αναγνωρίζουμε την ευθύνη μας να συνεχίσουμε με σοβαρότητα και συνέπεια, γιατί η ελευθερία της έκφρασης και η πολυφωνία δεν είναι απλώς θεσμικές υποχρεώσεις, αλλά πυλώνες της Δημοκρατίας μας».
