Σαν σήμερα την Πρωτομαγιά του 1976, έχανε τη ζωή του ο Αλέκος Παναγούλης, ο ποιητής, πολιτικός και ακτιβιστής που έμεινε στην ιστορία για την απόπειρα δολοφονίας κατά του δικτάτορα Γεώργιου Παπαδόπουλου και τον αγώνα του κατά της Χούντας των Συνταγματαρχών.
Ο Αλέκος Παναγούλης γεννήθηκε στις 2 Ιουλίου 1939 και ήταν ο δεύτερος γιος της Αθηνάς Κακαβούλη (1908-1991) και του Βασιλείου Παναγούλη, αξιωματικού του στρατού ξηράς. Είχε άλλα δύο αδέρφια τον Γιώργο, αξιωματικό του στρατού ξηράς, τα ίχνη του οποίου χάθηκαν μυστηριωδώς τον Νοέμβριο του 1967 και μέχρι σήμερα θεωρείται αγνοούμενος και τον Στάθη.
Το 1940 η Ελλάδα βρίσκεται στη δίνη του πολέμου με αποτέλεσμα τα πρώτα παιδικά του χρόνια να τα περάσει στη Λευκάδα, τόπο καταγωγής της μητέρας του. Τα χρόνια πέρασαν και μόλις τέλειωσε το σχολείο εισήχθη στο τμήμα Μηχανολόγων - Μηχανικών του ΕΜΠ. Έντονα πολιτικοποιημένος από τα νεανικά και φοιτητικά του χρόνια και βαθιά δημοκράτης εντάχθηκε στη νεολαία της Ένωσης Κέντρου, την ΟΔΕΚ.
Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 τον βρήκε στα χακί, καθώς υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία. Συγκεκριμένα βρισκόταν στο 85ο Σύνταγμα Πεζικού στη Βέροια. Βαθιά ελεύθερο πνεύμα και πιστός στα δημοκρατικά ιδεώδη πολύ γρήγορα πέρασε στην «παρανομία». Λιποτάκτησε από τον στρατό και δημιούργησε την οργάνωση «Εθνική Αντίσταση». Η πιο δυναμική ομάδα της οργάνωσης ήταν ο «Λαϊκός Αντιστασιακός Οργανισμός Σαμποτάζ». Κατάφερε να φτάσει κρυφά στην Κύπρο όπου εκεί είχε επαφές με πολιτικούς παράγοντες του νησιού, προσδοκώντας τη βοήθεια και τη στήριξή τους στην αντίσταση κατά της χούντας, ενώ παράλληλα κατέστρωσε σχέδια δράσης, τα οποία σκόπευε να θέσει σε εφαρμογή μόλις θα επέστρεφε στην Ελλάδα.
Η απόπειρα δολοφονίας κατά του Παπαδόπουλου
Λίγους μήνες μετά γύρισε και πάλι με άκρα μυστικότητα στην Αθήνα και έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο δολοφονίας του Παπαδόπουλου. Το πρωί της 13ης Αυγούστου 1968, μία μικρή φάλαγγα κατευθυνόταν προς την Αθήνα από το Λαγονήσι. Ήταν ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος με τη συνοδεία του, που ξεκίνησε όπως συνήθως, από την έπαυλή του στο 38ο χιλιόμετρο της παραλιακής οδού Σουνίου.
Προπορεύονταν δύο μοτοσυκλέτες, ακολουθούσε το αυτοκίνητο του δικτάτορα και σε απόσταση 10 μέτρων το αυτοκίνητο της ασφάλειας. Η φάλαγγα κινείτο κανονικά και μεταξύ 31ου και 32ου χιλιομέτρου, πέρασε πάνω από μία υπόγεια σήραγγα αποχέτευσης των νερών της βροχής, μήκους 7 μέτρων. Μόλις πέρασε και το αυτοκίνητο της ασφάλειας, μια ισχυρή εκκωφαντική έκρηξη έγινε μέσα στη σήραγγα και άνοιξε δύο μεγάλες τρύπες στο κατάστρωμα του δρόμου.
Ήταν φανερό ότι η έκρηξη προοριζόταν να πλήξει τον δικτάτορα, αλλά καθυστέρησε ένα ή δύο δευτερόλεπτα. Αμέσως η φάλαγγα σταμάτησε, οι άνδρες της ασφάλειάς του δικτάτορα έτρεξαν επί τόπου, ενώ ειδοποιήθηκε από τον ασύρματο η αρμόδια διοίκηση Χωροφυλακής και σε λίγα λεπτά κατέφτασε ισχυρή δύναμη που απομόνωσε την περιοχή. Έπειτα από συστηματική έρευνα, ανακαλύφτηκε ο Παναγούλης, ντυμένος με μαγιό και κρυμμένος κάτω από ένα βράχο. Ο ίδιος παρέμεινε σιωπηλός, χωρίς να δηλώσει την ταυτότητά του. Είπε μόνο ότι δεν είχε συνεργούς. Μόνο έπειτα από δύο μέρες εξακριβώθηκε η ταυτότητά του.
Ο Παναγούλης οδηγήθηκε στο άντρο των βασανιστηρίων της ΕΣΑ.
Έμεινε φυλακισμένος επί πέντε χρόνια, κάνοντας επανειλημμένες αλλά ανεπιτυχείς απόπειρες απόδρασης. Το 1973 αφέθηκε ελεύθερος με αμνηστία του καθεστώτος, ενόψει «φιλελευθεροποίησης».
Έχουν γραφτεί χιλιάδες σελίδες γύρω από το πορτραίτο του ατσάλινου ήρωα που δεν λύγισε ακόμα και όταν υπέστη φρικαλέα βασανιστήρια στο κολαστήριο του ΕΑΤ - ΕΣΑ. Ακόμα και ο «αόρατος δικτάτωρ» Δημήτρης Ιωαννίδης σε συνομιλία που είχε με τον αρχιβασανιστή της ΕΣΑ Θεόδωρο Θεοφιλογιαννάκο, φάνηκε εντυπωσιασμένος από την αντοχή του Παναγούλη και του είπε «φαίνεται δεν έμαθες ακόμα πως ένας στους εκατό χιλιάδες δε μιλάει κι αυτή είναι η περίπτωσή του».
Ο θάνατος του σε τροχαίο
Ο Παναγούλης σκοτώθηκε σε τροχαίο δυστύχημα ενώ οδηγούσε ένα FIAT 131 Mirafiori στη λεωφόρο Βουλιαγμένης, στο ύψος του Αγίου Δημητρίου.
Υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, το αυτοκίνητο ξέφυγε από την πορεία του και έπεσε με σφοδρότητα στον τοίχο ενός υπόγειου φανοποιείου.
Η τραγική είδηση γέννησε αμέσως πλήθος θεωριών συνωμοσίας. Κάποιοι υποστήριξαν πως ο Παναγούλης επρόκειτο να δημοσιοποιήσει απόρρητα έγγραφα της Χούντας ή να αποκαλύψει σχέσεις εν ενεργεία πολιτικών με το χουντικό καθεστώς. Τίποτα από αυτά δεν αποδείχθηκε ποτέ.
Το μοιραίο αυτοκίνητο σήμερα
Το πράσινο FIAT 131 Mirafiori, στο οποίο άφησε την τελευταία του πνοή ο Παναγούλης, εκτίθεται σήμερα στο Αργυράκειο Πολεμικό Εθνολογικό Μουσείο στην Επισκοπή Ηρακλείου Κρήτης, το οποίο έχει δημιουργήσει ο συλλέκτης Μιχάλης Αργυράκης.
Στον χώρο φυλάσσονται αντικείμενα από τη Μάχη της Κρήτης, την Κατοχή και την Αντίσταση, καθώς και τεκμήρια της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Η οικογένεια Παναγούλη δώρισε το ιστορικό όχημα, στο οποίο σώζονται ακόμη τα αποτσίγαρα στο τασάκι — κάποια με το σημάδι από κραγιόν της Οριάνα Φαλάτσι, της Ιταλίδας δημοσιογράφου και συντρόφου του Παναγούλη. Το αυτοκίνητο καλύπτεται με την ελληνική σημαία.
Ένα σιωπηλό μνημείο μνήμης για έναν ανυπότακτο άνθρωπο που ταύτισε τη ζωή του με την αντίσταση και τη δημοκρατία.
