Η Ευρώπη όχι μόνο δεν κατάφερε να απελευθερωθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά έχει μεταβιβάσει την επιρροή της σε ένα κράτος που χρησιμοποιεί ανοιχτά την ενέργεια ως πολιτικό μέσο. Η Τουρκία πλέον τοποθετείται ως κόμβος ικανός να αναμειγνύει, να αναδιανέμει και να μεταπωλεί φυσικό αέριο, ενώ παράλληλα αποκομίζει στρατηγικές παραχωρήσεις σε αντάλλαγμα, αναφέρει ο Ισραηλινός ειδικός Σέι Γκάλ στην israelhayom.com.
ο ειδικός αναφέρει ότι: "ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου φιλοξένησε στην Ιερουσαλήμ τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Κύπριο πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη, με την ατζέντα φυσικά να είναι ευρεία.
Η συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας βρέθηκε στο τραπέζι. Ωστόσο, κάτω από την ορατή ατζέντα κρύβεται ένα πιο ήσυχο, αλλά πιο σημαντικό θέμα: η ενέργεια και η συνδεσιμότητα με την Ευρώπη, όχι ως οικονομική συζήτηση, αλλά ως ζήτημα κυριαρχίας.
Αυτή η συνάντηση λαμβάνει χώρα σε μια αποφασιστική στιγμή. Η Κύπρος πλησιάζει την προεδρία της στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ελλάδα και η Κύπρος αποτελούν την νοτιοανατολική "πλευρά" της Ευρώπης, και το Ισραήλ δεν είναι πλέον περιφερειακός ενεργειακός παράγοντας.
Η ενέργεια και η συνδεσιμότητα δεν είναι δευτερεύοντα ζητήματα, είναι ο συνδετικός ιστός που συνδέει τα ισραηλινά, ελληνικά, κυπριακά και ευρωπαϊκά συμφέροντα.
Αυτή ακριβώς ήταν η λογική πίσω από τον αγωγό EastMed όταν σχεδιάστηκε.
Ο EastMed σχεδιάστηκε για να συνδέσει τα ισραηλινά και κυπριακά αποθέματα φυσικού αερίου απευθείας με την Ελλάδα και στη συνέχεια με την Ευρώπη, παρακάμπτοντας ασταθείς μεσάζοντες και μειώνοντας την έκθεση της Ευρώπης σε καταναγκαστικό έλεγχο.
Υπογεγραμμένη στην Αθήνα τον Ιανουάριο του 2020, η διακυβερνητική συμφωνία αντανακλούσε μια σαφή στρατηγική πρόθεση: γεωγραφική διαφοροποίηση και κυριαρχία.
Στα μέσα Ιανουαρίου 2022, η κυβέρνηση Μπάιντεν απέσυρε σιωπηλά την πολιτική της υποστήριξη για τον αγωγό EastMed.
Οι διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας προωθήθηκαν ως προτιμότερη εναλλακτική λύση.
Ωστόσο, ο EastMed δεν σταμάτησε για τεχνικούς ή οικονομικούς λόγους.
Σταμάτησε επειδή συγκρούστηκε με την προτίμηση της Ουάσιγκτον να αποφύγει την αντιμετώπιση του αυτοανακηρυγμένου ρόλου ελέγχου της Τουρκίας.
Ο χρόνος είναι αδύνατο να αγνοηθεί. Μόλις λίγες εβδομάδες αργότερα, η Ρωσία ξεκίνησε την πλήρη εισβολή της στην Ουκρανία.
Μέσα σε μια νύχτα, η Ευρώπη ανακάλυψε ότι η ενεργειακή εξάρτηση δεν είναι αφηρημένη, αλλά μια στρατηγική υποχρέωση.
Το έργο που είχε ως στόχο τη μείωση αυτής της υποχρέωσης είχε σταματήσει ακριβώς την κατάλληλη στιγμή για να έχει σημασία.
Αυτό που ακολούθησε δεν ήταν ανεξαρτησία, αλλά αυτοαπάτη. Η Ευρώπη δεσμεύτηκε να τερματίσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Στην πράξη, το ανακατεύθυνε.
Με τον Nord Stream απενεργοποιημένο και την ουκρανική διαδρομή διαμετακόμισης κλειστή, το ρωσικό φυσικό αέριο συνέχισε να φτάνει στην Ευρώπη μέσω του TurkStream.
Οι υδρογονάνθρακες παρέμειναν ρωσικοί, τα έσοδα εξακολουθούσαν να ρέουν ανατολικά, αλλά το τιμολόγιο περνούσε από την Άγκυρα.
Αυτό παρουσιάστηκε ως διαφοροποίηση. στην πραγματικότητα, ξέπλυνε την εξάρτηση μέσω της Τουρκίας. Το αποτέλεσμα είναι χειρότερο από πριν.
Η Ευρώπη όχι μόνο δεν κατάφερε να απελευθερωθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά μετέφερε την επιρροή της σε ένα κράτος που χρησιμοποιεί ανοιχτά την ενέργεια ως πολιτικό μέσο.
Η Τουρκία τώρα τοποθετείται ως κόμβος ικανός να αναμειγνύει, να αναδιαμορφώνει και να μεταπωλεί φυσικό αέριο, ενώ παράλληλα αποκομίζει στρατηγικές παραχωρήσεις σε αντάλλαγμα.
Η εξάρτηση δεν εξαφανίστηκε. Άλλαξε χέρια. Ο αμερικανικός ρόλος σε αυτό το αποτέλεσμα δεν μπορεί να περιοριστεί σε μία κυβέρνηση.
Η διαφορά μεταξύ Μπάιντεν και Τραμπ είναι θέμα στυλ, όχι αποτελέσματος. Το πρόβλημα του Τραμπ ήταν ο στρατηγικός αποπροσανατολισμός.
Αντιμετώπισε επανειλημμένα θεμελιωδώς διαφορετικούς διαδρόμους ως εναλλάξιμους, πουλώντας ανταγωνιστικούς χάρτες ταυτόχρονα.
Θολώνοντας το σχέδιο IMEC με διαδρομές που υποστηρίζονται από την Τουρκία μέσω του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας, αποδυνάμωσε τη λογική της κυρίαρχης συνδεσιμότητας.
Το επεισόδιο της «πρόσκλησης» του Καζακστάν στις Συμφωνίες του Αβραάμ αποκάλυψε αυτό το ελάττωμα με ασυνήθιστη σαφήνεια.
Το Καζακστάν βρίσκεται στον πυρήνα του Μεσαίου Διαδρόμου, οικονομικά συνδεδεμένο με τη Μόσχα και δομικά ενσωματωμένο σε ευρασιατικά δίκτυα διαμετακόμισης που είναι αγκυροβολημένα στην Τουρκία.
Η περιτύλιξη του σχεδίου αυτού με το branding της Μέσης Ανατολής, δημιούργησε πρωτοσέλιδα χωρίς μόχλευση, συμβολισμό, και χωρίς υποδομές, ενώ προκάλεσε σύγχυση σχετικά με το ποια γεωγραφική περιοχή υποστήριζε στην πραγματικότητα η Ουάσινγκτον.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν χαρακτήρισε τον EastMed ως περιβαλλοντικά ξεπερασμένο και γεωπολιτικά άβολο έργο, δίνοντας προτεραιότητα στην αποκλιμάκωση και την κλιματική οπτική, ενώ άφησε την Ευρώπη εκτεθειμένη.
Η κοσμοθεωρία του Τραμπ, αντίθετα, ευνοεί τους μεγάλους διαδρόμους και τις διασυνοριακές σχέσεις.
Σε αυτό το πλαίσιο, είναι απαραίτητο να είμαστε σαφείς σχετικά με την Αίγυπτο.
Η επεκτεινόμενη συνεργασία φυσικού αερίου του Ισραήλ με την Αίγυπτο, συμπεριλαμβανομένων των συμφωνιών που επιτεύχθηκαν μόλις την περασμένη εβδομάδα, δεν υπονομεύει τον EastMed, αλλά τον συμπληρώνει.
Η Αίγυπτος παρέχει μια άμεση, ρεαλιστική διαδρομή εξαγωγής χρησιμοποιώντας την υπάρχουσα υποδομή LNG. Ο EastMed παρέχει έναν μακροπρόθεσμο, άμεσο, κυρίαρχο διάδρομο προς την Ευρώπη.
Το ένα είναι μια γέφυρα, ενώ το άλλο είναι η ραχοκοκαλιά ενός νέου βιώσιμου σχεδίου.
Μαζί, δημιουργούν ευελιξία αντί για ανταγωνισμό. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο η Άγκυρα αντιδρά τόσο επιθετικά και στα δύο αυτά σχέδια.
Η αιγυπτιακή διαδρομή ήδη μεταφέρει μεγάλους όγκους φυσικού αερίου.
Ο EastMed θα έσπαγε όμως οριστικά το μονοπώλιο της διαμεσολάβησης. Το οικονομικό επιχείρημα κατά του EastMed έχει επίσης υπερεκτιμηθεί.
Με το κόστος κατασκευής να εκτιμάται σε μονοψήφια δισεκατομμύρια και την προβλεπόμενη λειτουργική διάρκεια ζωής να μετράται σε δεκαετίες, ο αγωγός δεν απαιτεί ηρωικές υποθέσεις για να έχει νόημα.
Σύμφωνα με συντηρητικά ευρωπαϊκά σενάρια τιμών, η ανάκτηση κεφαλαίου θα πραγματοποιηθεί εντός ενός χρονικού πλαισίου που είναι τυπικό για τις στρατηγικές υποδομές, ενώ η στρατηγική απόδοση θα ξεκινήσει τη στιγμή που θα μειωθεί η εξάρτηση.
Η ενεργειακή ασφάλεια δεν μπορεί να τιμολογηθεί μόνο ανά κυβικό μέτρο. Ούτε ο EastMed περιορίζεται στο φυσικό αέριο. Εντάσσεται φυσικά σε μια ευρύτερη αρχιτεκτονική διαδρόμου που περιλαμβάνει διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας, ψηφιακές υποδομές και μελλοντικούς φορείς ενέργειας.
Τα σενάρια σχεδιασμού εξετάζουν ήδη την εκτεταμένη χωρητικότητα και τις διαμορφώσεις πολλαπλών χρήσεων. Δεν πρόκειται για μια αδρανή ιδέα που περιμένει άδεια, αλλά είναι ένα σύνολο επιλογών που αξιολογούνται και συντονίζονται ενεργά μεταξύ των περιφερειακών εταίρων και εντός ευρωπαϊκών πλαισίων.
Κανένα από αυτά τα ερωτήματα δεν ασχολείται με την αξία των Ηνωμένων Πολιτειών ως συμμάχου. Αλλά η συμμαχία δεν είναι δικαίωμα βέτο, και η εταιρική σχέση δεν απαιτεί στρατηγική παράλυση.
Στη συνδεσιμότητα EastMed και Μεσογείου, οι αμερικανικές προτεραιότητες δεν διαφέρουν απλώς από εκείνες του Ισραήλ, της Ελλάδας, της Κύπρου και της Ευρώπης, αλλά τις τέμνει.
Αυτό δεν είναι κομματικό, αλλά αντικατοπτρίζει την προτίμηση της Ουάσιγκτον για τη διαχείριση μεσαζόντων έναντι της εξάλειψης της εξάρτησης. Το κόστος αυτής της επιλογής είναι ήδη ορατό.
Η συνάντηση στην Ιερουσαλήμ είναι κάτι περισσότερο από μια τριμερή ρουτίνα. Σηματοδοτεί μια επαναβαθμονόμηση των περιφερειακών δημοκρατιών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς μια απλή αλήθεια: η ενεργειακή κυριαρχία δεν μπορεί να ανατεθεί σε τρίτους.
Η προώθηση του EastMed, παράλληλα με τις διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας και την άγκυρα της IMEC στη Μεσόγειο, δεν αποτελεί κίνηση κατά της Ουάσιγκτον, αλλά ανάληψη ευθύνης για τη σταθερότητα της ίδιας της Ευρώπης.
Η Ευρώπη μπορεί να συνεχίσει να αποκαλεί την τουρκική διαμεσολάβηση «διαφοροποίηση» ή να κατασκευάσει την υποδομή που δίνει νόημα στη λέξη. Ο EastMed επιβάλλει αυτή την επιλογή. Η ιστορία θα θυμάται όχι τις δηλώσεις της Ευρώπης μετά το 2022, αλλά το αν επέλεξε την ανθεκτικότητα έναντι της ευκολίας όταν ο δρόμος ήταν ξεκάθαρος", κατέληξε ο ίδιος.
