Δύο νέες μελέτες δείχνουν ότι το «κλειδί» για την ενεργοποίησή τους ίσως ανοίξει τον δρόμο για πρωτοποριακές θεραπείες για τον διαβήτη και το Αλτσχάιμερ.
Ζώα όπως οι σκίουροι και οι αρκούδες παρουσιάζουν εντυπωσιακή ανθεκτικότητα: επιβιώνουν για μεγάλες περιόδους χωρίς τροφή και νερό και αντέχουν σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες επιβραδύνοντας τον μεταβολισμό τους. Καταφέρνουν να αποφύγουν την αποδόμηση των μυών και των νεύρων και να παραμείνουν υγιή παρά τις μεγάλες αυξομειώσεις στο σωματικό τους βάρος. Όταν ξυπνούν από τη χειμερία νάρκη, φαίνεται ότι ανακάμπτουν από επικίνδυνα συμπτώματα που μοιάζουν με εκείνα που παρατηρούνται σε άτομα με διαβήτη, Αλτσχάιμερ ή εγκεφαλικό.
«Αν μπορούσαμε να ρυθμίζουμε τα γονίδιά μας όπως τα ζώα που πέφτουν σε χειμερία νάρκη, ίσως να μπορούσαμε να ξεπεράσουμε τον διαβήτη τύπου 2 όπως ακριβώς αυτά επανέρχονται από τη νάρκη σε μια φυσιολογική μεταβολική κατάσταση», εξηγεί ο Έλιοτ Φέρις, συγγραφέας μιας εκ των μελετών.
Η έρευνα επικεντρώνεται σε ένα γονιδιακό σύμπλεγμα που ονομάζεται «fat mass and obesity locus» (FTO), το οποίο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στους οργανισμούς που πέφτουν σε χειμερία νάρκη. Οι περιοχές του DNA κοντά στο FTO ρυθμίζουν τη δραστηριότητα των γειτονικών γονιδίων, ενισχύοντάς την ή μειώνοντάς την. Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτό επιτρέπει στα ζώα να αυξάνουν το σωματικό τους βάρος πριν από τον χειμώνα και να αξιοποιούν σταδιακά τα αποθέματα λίπους κατά τη διάρκεια της χειμερίας νάρκης.
«Το εντυπωσιακό με αυτή την περιοχή είναι ότι αποτελεί τον ισχυρότερο γενετικό παράγοντα κινδύνου για την ανθρώπινη παχυσαρκία», δηλώνει ο Κρις Γκρεγκ, επικεφαλής συγγραφέας μιας εκ των μελετών από το Πανεπιστήμιο της Γιούτα.
Όταν οι ερευνητές τροποποίησαν συγκεκριμένες γονιδιακές περιοχές που σχετίζονται με τη χειμερία νάρκη σε ποντίκια, παρατήρησαν αλλαγές στον μεταβολισμό και το βάρος τους. Ορισμένες μεταλλάξεις επιτάχυναν την αύξηση βάρους, ενώ άλλες την επιβράδυναν – ανάλογα με τις διατροφικές τους συνήθειες. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι μεταλλάξεις επηρεάζουν την αποκατάσταση της φυσιολογικής θερμοκρασίας σώματος των ποντικιών μετά από έκθεση σε συνθήκες παρόμοιες με αυτές της χειμερίας νάρκης.
«Όταν απενεργοποιήσεις ένα μόνο από αυτά τα στοιχεία – μια τόσο μικρή και φαινομενικά ασήμαντη περιοχή του DNA – αλλάζει η δραστηριότητα εκατοντάδων γονιδίων», εξηγεί η Σούζαν Στάινγουαντ, συν-συγγραφέας των δυο μελετών.
Έρευνες στο παρελθόν έχουν καταγράψει ότι τα ζώα που πέφτουν σε χειμερία νάρκη όχι μόνο αποφεύγουν τη μυϊκή και νευρική αποδόμηση, αλλά διατηρούν την υγεία τους ακόμη και με έντονες αυξομειώσεις βάρους, ενώ εμφανίζουν βραδύτερη γήρανση και αυξημένη μακροβιότητα.
Οι πιο πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι διαθέτουν ήδη τον γενετικό «κώδικα» για αντίστοιχες ικανότητες, αν καταφέρουμε να παρακάμψουμε ορισμένους μεταβολικούς διακόπτες.
«Αυτή η μελέτη προσφέρει ένα γενετικό πλαίσιο για να αξιοποιήσουμε τις προσαρμογές των ζώων σε χειμερία νάρκη, ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα τον ανθρώπινο μεταβολισμό», λένε οι ερευνητές.
«Οι άνθρωποι έχουν ήδη αυτό το γενετικό υπόβαθρο», σημειώνει η Δρ. Στάινγουαντ. «Απλώς πρέπει να εντοπίσουμε τους διακόπτες που ενεργοποιούν αυτά τα χαρακτηριστικά της χειμερίας νάρκης» προσθέτει.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η περαιτέρω μελέτη αυτών των γονιδίων και των γειτονικών περιοχών του DNA θα μπορούσε να οδηγήσει σε τρόπους ενίσχυσης της ανθεκτικότητας και στον ανθρώπινο οργανισμό.
«Υπάρχει μια πιθανή ευκαιρία – κατανοώντας τους μηχανισμούς της χειμερίας νάρκης στο γονιδίωμα – να βρούμε στρατηγικές παρέμβασης για ασθένειες που σχετίζονται με τη γήρανση», καταλήγει ο Δρ. Γκρεγκ.
