Μὲ τὴν εὐλογία τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ἰωαννίνων κ. κ. Μαξίμου γιὰ πρώτη φορὰ ἑορτάσθηκε πανηγυρικὰ ἡ μνήμη τῆς Ἁγίας Μάρτυρος Ἀνατολῆς στὸ προάστιο τῆς Ἀνατολῆς τῶν Ἰωαννίνων. Ἡ πανήγυρις μέσα σὲ κατανυκτικὴ ἀτμόσφαιρα στὸν κατάμεστο Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου Ἀνατολῆς τελέσθηκε μὲ ἀγρυπνία. Ἱερούργησε πλῆθος Ἱερέων καὶ τοὺς ὕμνους τῆς νεοσυντεθείσης Ἀκολουθίας ἀπέδωσαν καλλιφώνοι ἱεροψάλτες. Τὸν πανηγυρικὸ λόγο ἐκφώνησε ὁ ὑμνογράφος Δρ Χαραλάμπης Μπούσιας. Τὸ κείμενο τῆς ὁμιλίας παραθέτουμε. Ἡ πανήγυρις περατώθηκε μὲ τράπεζα ποὺ παρέθεσε ὁ Ναὸς σὲ ὅλο τὸ χριστεπώνυμο πλήρωμα.
Χριστός, ἡ ἐξ ὕψους Ἀνατολή καὶ ἡ Ἁγία Μάρτυς Ἀνατολή
Ἡ ἀνατολὴ τοῦ ἥλιου προμηνύει μία ἡμέρα καινούργια, γεμάτη φῶς, ζωή, χαρά, συγκινήσεις, χρόνο ἀφιερωμένο στὸν Θεό μας, χρόνο μετανοίας. Ὅταν τὸ βράδυ γείρουμε στὸ κρεββάτι νὰ κοιμηθοῦμε προσδοκοῦμε νὰ ἔλθει ἡ ἑπόμενη ἡμέρα καλύτερη ἀπὸ τὴν προηγούμενη ποὺ νὰ ἱκανοποιήσει τὶς ζωτικές μας ἀνάγκες καὶ τὶς πνευματικές μας ἀναζητήσεις. Τὰ πρωϊνὰ κοιτώντας πρὸς τὴν ἀνατολὴ βλέπουμε τὸν ἥλιο νὰ ἀνατέλλει λαμπρὸς καὶ τὸ φῶς του μᾶς γεμίζει αἰσιοδοξία καὶ ζωντάνια. Μὲ κατάνυξη, λοιπόν, προσευχόμαστε λέγοντας: «Κύριε, τὸν νοῦν μου φώτισον καὶ τὴν καρδίαν καὶ τὰ χείλη μου ἄνοιξον εἰς τὸ ὑμνεῖν Σε». Βλέποντας τὸν ἥλιο νὰ ἀνατέλλει παρακαλοῦμε τὸν Θεό μας, τὸν νοητὸ Ἥλιο, νὰ μᾶς φωτίσει τὸν νοῦν, ὥστε νὰ διέλθουμε τὸ μῆκος τῆς ἡμέρας «σωφρόνως καὶ δικαίως καὶ εὐσεβῶς» (Τίτ. β΄ 12), ὅπως μᾶς παροτρύνει καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Βλέπουμε τὸν ἥλιο νὰ ἀνατέλλει καὶ θαυμάζουμε τὸ μεγαλεῖο τῆς δημιουργίας. Τὸν βλέπουμε μέσα στὴ ροδόχροη αὐγή, τότε ποὺ ὅλη ἡ πλάση γύρω μας παίρνει ἕνα χρῶμα μοναδικό, οὐράνιο, παραδεισένιο, γι’ αὐτὸ καὶ ἐξυμνεῖται ἀπὸ ὅλους μας, ποὺ πολλὲς φορὲς κοπιάζουμε νὰ ἐπισκεφθοῦμε διάφορα ψηλώματα γιὰ νὰ θαυμάσουμε τὸν ἥλιο ποὺ ἀναδύεται μέσα ἀπὸ τὰ πελάγη ἢ τὰ μακρυνὰ βουνὰ ντυμένος μὲ τὴν βασιλική του πορφύρα. Ὅταν, ὅμως, ὁ ἥλιος ἀνέβει ψηλὰ στὸν ὁρίζοντα ἀδυνατοῦμε νὰ τὸν κοιτάξουμε, γιατὶ τὸ φῶς του θὰ μᾶς τυφλώσει, ὅπως δὲν ἠδυνήθησαν νὰ δοῦν καὶ τὸν νοητὸ Ἥλιο, τὸν Χριστό μας, οἱ πρόκριτοι τῶν μαθητῶν στὸ Θαβώρ, ὅταν τὸ πρόσωπον Αὐτοῦ «ἔλαμψεν ὡς Ἥλιος τὰ δὲ ἱμάτια αὐτοῦ ἐγένετο λευκὰ ὡς τὸ φῶς» (Ματθ. ιζ΄ 2) ὥστε ἔπεσαν χαμαί.
Ὁ Χριστός μας εἶναι «ἡ ἐξ ὕψους ἀνατολή». Μᾶς τὸ τονίζει τὸ Ἀπολυτίκιο τῆς μεγάλης γιορτῆς τῶν Χριστουγέννων, ὅπου ἀναφέρεται: «Κύριε, Σὲ γινώσκει ἐξ ὕψους Ἀνατολή». Ὁ Χριστός μας μὲ τὴν ἐνανθρώπησή Του ἦλθε νὰ φανερώσει τὸ φῶς τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ στὴ γῆ ὥστε αὐτὸ νὰ γίνει προσιτὸ στὸν ἄνθρωπο. Ὅπως ἡ αὐγὴ ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὸ φῶς τοῦ ἥλιου ἀποτελεῖ τὸ φυσικὸ σύμβολο ἢ τὸ προοίμιο τῆς μετὰ ἀπὸ λίγο φανερώσεώς του, ἔτσι καὶ τὸ ἄκτιστο φῶς τοῦ Θεοῦ Λόγου, τοῦ νοητοῦ Ἡλίου, ποὺ φανερώνεται στὴν Ἐκκλησία ἀποτελεῖ τὸ φυσικὸ σύμβολο τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ.
Ὁ ἴδιος ὁ Χριστός μας εἶναι «τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν», ἀφοῦ «Φῶς Χριστοῦ φαίνει πᾶσι», εἶναι τὸ αἰώνιο, τὸ ἄδυτο, τὸ ἀτελεύτητο φῶς, τὸ ἄκτιστο φῶς, τὸ ὁποῖο φωτίζει τὰ ἀναγεννημένα καὶ ἀναστημένα σύμπαντα. Τὸ ὁμολογοῦμε στὴν πρωϊνή μας προσευχὴ λέγοντας: «Χριστέ, τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν, τὸ φωτίζον καὶ ἁγιάζον πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον». Μᾶς τὸ εἶπε ἄλλωστε καὶ ὁ ἴδιος ὁ Κύριος: «Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου» (Ἰωάν. η΄ 12). Φῶς εἶναι ὁ Χριστός μας, ἀλλὰ φῶς εἶναι καὶ ὁ οὐράνιος Πατέρας Του, φῶς καὶ τὸ Πανάγιό Του Πνεῦμα, συμφώνως μὲ τὸ Ἐξαποστειλάριο τῆς Κυριακῆς τῆς Πεντηκοστῆς: «Φῶς ὁ Πατήρ, φῶς ὁ Λόγος, φῶς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα». Ὁ Εὐαγγελιστὴς τῆς ἀγάπης διακηρύσσει ὅτι: «Ὁ Θεὸς φῶς ἐστι καὶ σκοτία ἐν αὐτῷ οὐκ ἔστιν οὐδεμία» (Α΄ Ἰωάν. α΄ 5). Ἐπειδή, ὅμως, «Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακεν πώποτε» (Ἰωάν. α΄ 18), ἀφοῦ εἶναι ἀδύνατο νὰ τὸν δοῦμε λόγω τῆς φωτεινότητός Του ποὺ προκαλεῖ τύφλωση, τὸν βλέπουμε μόνο στὴν χρυσαυγή, τὴν πανεύμορφη ἀνατολή, καὶ τὸν βλέπουμε καθημερινῶς μὲ τοὺς νοητοὺς φωστῆρές Του, τοὺς Ἁγίους μας. Αὐτοὺς ποὺ μπορεῖ μὲν «ἀστὴρ ἀστέρος νὰ διαφέρῃ ἐν δόξῃ» (Α΄ Κορ. ιε΄ 41), ἀλλὰ ὅλοι φωτίζουν τὸν ἔναστρο τῆς πίστεως οὐρανό. Ἕνα τέτοιο ἀστέρι, ποὺ φωτίζει εἴκοσι αἰῶνες τώρα τὸ στερέωμα τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι ἡ Ἁγία Ἀνατολή, ἡ ἀδελφὴ τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς, καὶ τῶν Ἁγίων Φωτοῦς, Φωτίδος, Παρασκευῆς, Κυριακῆς Φωτεινοῦ καὶ Ἰωσῆ.
Φῶς ὑπέρλαμπρο ἡ Ἁγία Φωτεινή, χρυσαυγὴ πορφυρόχροη ἡ Ἁγία Ἀνατολή. Ἀνέτειλε στὴ Συχὲμ τῆς Σαμαρείας, ἐκεῖ ὅπου ὁ προπάτωρ Ἰακὼβ εἶχε ἀνορύξει φρέαρ γιὰ τὶς βιοτικές του ἀνάγκες. Ἐκεῖ ὅπου ὁ Χριστός μας, τὸ Φῶς τοῦ κόσμου, ἡ Ζωὴ καὶ ἡ Ἀνάσταση, τὸ Ὕδωρ τὸ ζῶν, εἶπε στὴν Ἁγία Φωτεινή, μὲ μεταφορικὴ σημασία, αὐτὸς ποὺ διψᾶ «ἐρχέσθω πρός με καὶ πινέτω» (Ἰωάν. ζ΄ 37).
Ὁ φωτισμὸς τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς ἀνέτειλε καὶ τὸν φωτισμὸ ὅλης τῆς οἰκογενείας της καὶ φυσικὰ τῆς ἀδελφῆς της Ἁγίας Ἀνατολῆς. Καὶ αὐτὴ μαζὶ μὲ τὶς ἄλλες ἔδιωξαν ἀμέσως τὸ ζοφερὸ σκοτάδι τῆς ἀγνωσίας καὶ φωτίσθηκαν μὲ τὸ ἄδυτο φῶς τῆς χάριτος τοῦ Χριστοῦ μας, ποὺ ἀπὸ τὸ σκοτάδι τὶς εἵλκυσε στὸ φῶς, ἀπὸ τὸ ἔρεβος στὴ χρυσοστόλιστη καὶ πανευφρόσυνη αὐγὴ τῆς θεογνωσίας. Ἔγινε φωτεινὸ μετέωρο ποὺ φωτίζει στοὺς αἰῶνες κάθε ζοφωμένη ἀπὸ τὶς θλίψεις καὶ τὴν ἀγνωσία ψυχὴ καὶ τῆς ὑποδεικνύει τὸ δρόμο τῆς ἀλλαγῆς τρόπου ζωῆς καὶ σωτηρίας.
Ὅταν οἱ γλωσσοπυρσόμορφες φλόγες τοῦ Παρακλήτου Πνεύματος τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς καταύγασαν τοὺς Ἁγίους Ἀποστόλους ὁδήγησαν καὶ τὴν Ἁγία Ἀνατολὴ μὲ τὴ συνοδεία της εἰς «πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν» (Ἰωάν. ιστ΄ 13). Ἔγινε μέλος τίμιο τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ ἕνα ταμεῖο ἠθῶν χρηστότητος, ἕνα ἀσταμάτητο ἐργαστήριο ἁγιότητος, ἀκολουθώντας τὴν προτροπὴ τοῦ Φωτοδότου Χριστοῦ μας: «Ἅγιοι γίγνεσθε, ὅτι ἐγὼ Ἅγιός εἰμι»(Α’ Πέτρ. α΄ 16). Ἔτσι ἡ Ἐκκλησία μας παίρνει χῶμα καὶ βγάζει χρυσάφι· παίρνει ὕλη καὶ βγάζει πνεῦμα· παίρνει καρδιὲς βουτηγμένες στὸ βοῦρκο καὶ τὶς καθαρίζει· παίρνει φθαρτότητα καὶ παράγει ἀφθαρσία· παίρνει χοϊκοὺς πολῖτες καὶ τοὺς κάνει οὐρανοπολῖτες· παίρνει στρατιῶτες ἀπὸ τὴ γήϊνη στρατιά, τὴ στρατευόμενη Ἐκκλησία, καὶ τοὺς κάνει στρατιῶτες τῆς θριαμβεύουσας στοὺς οὐρανούς πανηγύρεως. Αὐτὴ εἶναι ἡ Ἐκκλησία μας μὲ τὴ λυτρωτική της πορεία μέσα στὸ πέρασμα τῶν αἰώνων.
Μὲ τὸ φῶς τῆς Πεντηκοστῆς ἡ Ἁγία Ἀνατολὴ ξεκίνησε τὴν ἱεραποστολική της δράση γιὰ νὰ φωτίσει τοὺς λαοὺς ποὺ κάθονταν «ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου» (Ματθ. δ΄ 16). Αὐτοὺς ποὺ περίμεναν νὰ ἀνατείλει μέγα καὶ δυνατὸ πνευματικὸ φῶς ἀπὸ τὸν οὐρανό, γιὰ νὰ διαλύσει τὸ πυκνὸ σκοτάδι τῆς ἀγνωσίας καὶ τοῦ θανάτου. Φώτιζε καὶ προχωροῦσε μαζὶ μὲ τὴν εὐλογημένη της οἰκογένεια. Φώτισε Συρία, Φοινίκη, Παλαιστίνη, Αἴγυπτο καὶ Καρχηδόνα, γιὰ νὰ καταντήσει στὴν Ρώμη, ὅπου μαρτύρησε γιὰ τὸ Φῶς, τὸν Χριστό μας. Ἔδωσε τὴ μαρτυρία καὶ μαρτύρησε «περὶ τοῦ Φωτός» ( Ἰωάν. α΄ 7).
Ἀνέτειλε, λοιπόν, ἡ Ἁγία Ἀνατολὴ στὴν ἀνατολή, γιὰ νὰ δύσει στὴ δύση, μὲ ἀποκεφαλισμὸ γιὰ τὸ Φῶς, τὸν Χριστό μας.
Σήμερα στὴν εὐλογημένη Ἀνατολὴ τῶν Ἰωαννίνων, τὸ προάστιο μὲ τοὺς ἀνατολῖτες πρόσφυγες, τοὺς Μικρασιάτες καὶ τοὺς Ποντίους, γιορτάζουμε γιὰ πρώτη φορὰ τὴ μνήμη τῆς Ἁγίας Ἀνατολῆς. Ἡ ἀδελφὴ αὐτὴ τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς γιὰ πρώτη φορὰ τιμᾶται ἰδιαίτερα στὴν εὐλογημένη Ἤπειρό μας καὶ φωτίζει μὲ τὶς ἀκτῖνες τῶν πρεσβειῶν της πρὸς τὸν Φωτοδότη Χριστό μας τὶς καρδιές μας, γιὰ νὰ πορευθοῦμε στὸ δρόμο τῆς ἀρετῆς καὶ νὰ συναγαλλόμαστε μαζί στὴν ἀτελεύτητη μακαριότητα, στὰ ὑπέρφωτα δώματα τοῦ Παραδείσου.
Δρ Χαραλάμπης Μ. Μπούσιας,
Μέγας Ὑμνογράφος τῆς τῶν Ἀλεξανδρέων Ἐκκλησίας
