Ποια είναι αυτή; Τα λεγόμενα player-driven buyouts, ή αλλιώς οι παίκτες να μπορούν να εξαγοράζουν την... ελευθερία τους. Ας πάρουμε όμως, τα πράγματα από την αρχή και ας δούμε αν και πώς κάτι τέτοιο είναι εφικτό να πραγματοποιηθεί.
Οι Κανονισμοί Μπόσμαν και Γουέμπστερ άλλαξαν την ιστορία
Είτε το πιστεύετε είτε όχι υπήρχε μια περίοδος στο ποδόσφαιρο που οι παίκτες δεν μπορούσαν να αποχωρήσουν ως ελεύθεροι από τον σύλλογο στον οποίον αγωνίζονταν, ακόμη και αν το συβόλαιό τους είχε λήξει. Μια ρήτρα θα έπρεπε οπωσδήποτε να πληρωθεί από την επόμενη ομάδα που θα τον αποκτούσε. Το λες κατά κάποιον τρόπο και σκλαβοπάζαρο. Όσο ακραίο και αν ακούγεται, κρύβει μια αλήθεια.
Και εδώ έρχεται ο Κανονισμός Μπόσμαν, μια ιστορική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου το 1995. Ο κανονισμός πήρε το όνομά του από τον Βέλγο ποδοσφαιριστή Ζαν-Μαρκ Μπόσμαν όταν το 1990 ήθελε να αποχωρήσει από την ομάδα της Λιέγης, ώστε να μεταγραφεί στη γαλλική Ντανκέρκ.
Ενώ το συμβόλαιο είχε λήξει, η Λιέγη ζήτησε ένα ποσό αποδέσμευσης από τη Ντανκέρκ, το οποίο αρνήθηκε να πληρώσει, με αποτέλεσμα η μεταγραφή να «φαλιρίσει» και ο μισθός του Μπόσμαν να δεχθεί περικοπή 70%, μιας και δεν αποτελούσε μέρος της πρώτης ομάδας.
Ο ίδιος προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ισχυριζόμενος πως παραβιάστηκαν τα εργασιακά του δικαιώματα σύμφωνα με το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για καλή του τύχη η δικαιοσύνη έκανε τη δουλειά της και κρίθηκε πως το τότε μεταγραφικό σύστημα παραβίαζε την αρχή ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων και πως οι ποδοσφαιρικές ομοσπονδίες όφειλαν να προσαρμοστούν.
Καθιερώθηκε συνεπώς, ένα πολύ βασικό δικαίωμα για τους ποδοσφαιριστές. Δεν είναι άλλη από την ελεύθερη μεταγραφή μετά τη λήξη του συμβολαίου ενός παίκτη, δηλαδή το λεγόμενο free agent. Μια ομάδα θα μπορούσε να αποκτήσει έναν παίκτη, αφού λήξει το συμβόλαιό του, χωρίς να χρειαστεί να πληρώσει αποζημίωση στην παλιά του ομάδα.
Από την άλλη ο Κανονισμός Γουέμπστερ επιτρέπει σε ποδοσφαιριστές να καταγγέλουν μονομερώς το συμβόλαιό τους μετά από μια «προστατευόμενη περίοδο» (2 χρόνια για παίκτες άνω των 28 ετών και 3 χρόνια για παίκτες κάτω των 28 ετών), πληρώνοντας ένα συμφωνηθέν ποσό ως αποζημίωση στην ομάδα.
Προήλθε από την υπόθεση του Άντι Γούεμπστερ, όταν το 2006 αποχώρησε από τη σκωτσέζικη Χαρτς για να πάει στη Γουίγκαν, αφού είχε περάσει η «προστατευόμενη περίοδός» του. Η υπόθεση έφτασε μέχρι το Διαιτητικό Δικαστήριο Αθλητισμού (CAS), το οποίο έκρινε πως ο Γουέμπστερ είχε κάθε δικαίωμα να αποχωρήσει καταβάλλοντας απλώς μια σχετικά μικρή αποζημίωση.
Αυτές ήταν δύο περιπτώσεις που άλλαξαν τα δεδομένα των ποδοσφαιρικών μεταγραφών προς το καλύτερο, έθεσαν τις βάσεις για μια ακόμη «επανάσταση» που έρχεται για να... ταράξει τα νερά.
Η υπόθεση Ντιαρά
Το 2014, ο Λασανά Ντιαρά κατήγγειλε μονομερώς το συμβόλαιό του με τη Λοκομοτίβ Μόσχας, ισχυριζόμενος ότι η ομάδα δεν του κατέβαλε δεδουλευμένα και ότι υπήρχαν προβλήματα στη μεταξύ τους συνεργασία. Η Λοκομοτίβ όμως, προσέφυγε στη FIFA, υποστηρίζοντας ότι η καταγγελία ήταν αδικαιολόγητη. Το CAS δικαίωσε την ομάδα και επέβαλε στον Ντιαρά πρόστιμο περίπου €10.000.000 ως αποζημίωση για αθέτηση συμβολαίου. Ως εκ τούτου, ο Ντιαρά έμεινε χωρίς ομάδα για έναν χρόνο και χρειάστηκε αρκετό διάστημα για να συνεχίσει την καριέρα του.
Η υπόθεση αυτή θεωρείται λαμπρό παράδειγμα των κινδύνων της μονομερούς καταγγελίας συμβολαίου χωρίς ισχυρή νομική βάση. Άρα, βλέπουμε πως ο Κανονισμός Γουέμπστερ ενέχει και κάποιους κινδύνους για τον παίκτη. Παρόλα αυτά, προέκυψε και κάτι θετικό.
Όλο αυτό το drama έφτασε μέχρι την πόρτα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, το οποίο αφού μελέτησε την υπόθεση κατέληξε στο πόρισμα πως κάποια aspects των μεταγραφικών κανονισμών της FIFA δεν συνάδουν με την εγγύηση για ελευθερία μετακίνησης των εργαζομένων του Άρθρου 45 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μια συνθήκη που όπως είδαμε παραπάνω επαίξε τον σημαντικότερο ρόλο στην εκδίκαση της υπόθεσης Μπόσμαν.
Η αντίδραση της FIFPro
Η Παγκόσμια Ένωση Επαγγελματιών Ποδοσφαιριστών (FIFPro) βασίστηκε στην υπόθεση Ντιαρά, αλλά και στους νόμους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για να καταγγείλει την ανηθικότητα γύρω από τους... χρηματοκεντρικούς κανονισμούς της FIFA. Τόσο η FIFA, όσο και οι μεγάλοι σύλλογοι, θέλουν να αποφύγουν τυχόν μεταρρυθμίσεις που θα τους «κοστίσουν». Άλλωστε, όπως έχει επανειλημμένα αποδειχθεί μπροστά στο κέρδος, οι παίκτες αντιμετωπίζονται συχνά σαν ένα κομμάτι κρέας.
Η FIFPro κάνει ότι περνάει από το χέρι της, με σκοπό να απελευθερώσει τους ποδοσφαιριστές από τη «φυλακή» στην οποία βρίσκονται παγιδευμένοι. Το μόνο που ζητάει είναι να δίνεται η επιλογή σε όποιον ποδοσφαιριστή θέλει να αποχωρήσει από την ομάδα του έναντι μιας συμφωνημένης συμβολικής αποζημίωσης. Έχει καθησυχάσει τους παίκτες και τους δικηγόρους τους ότι αν χρησιμοποιήσουν τους ευρωπαϊκούς νόμους, πιέζοντας για ελευθερία μετακινήσεων, τότε η FIFA δεν θα μπορεί να αντιδράσει.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο συμμερίστηκε τις σκέψεις της FIFPro, γι' αυτό και το 2024 ανάγκασε τη FIFA να μεταποιήσει τους κανονισμούς της με σεβασμό προς τα εργασιακά δικαιώματα τους. Ας πούμε πως έγιναν ορισμένες μεταρρυθμίσεις, οι οποίες δεν άφησαν καθόλου ευχαριστημένη την FIFPro παρόλα αυτά.
Η Νομική Διευθύντρια του οργανισμού, Αλεξάντρα Γκόμεθ Μπράινεβαουτ δήλωσε: «Κάθε εργαζόμενος οφείλει να έχει το δικαίωμα να λήξει μια συμβαλλόμενη σχέση.
Το να γνωρίζεις το ποσό της αποζημίωσης αποτελεί κομμάτι αυτού του δικαιώματος.
Επίσης, το γεγονός ότι παραιτείσαι από τη δουλειά σου δεν θα έπρεπε να σε εμποδίζει από το να προσληφθείς σε μια άλλη δουλειά, όπως συμβαίνει στο ποδόσφαιρο». Καλά, μεταξύ μας βέβαια, το κόμπλεξ αυτό υπάρχει στα περισσότερα επαγγέλματα.
Με λίγα λόγια πρέπει οι παίκτες, όσο θλιβερό και αν ακούγεται, να μπορούν να «αγοράσουν» την ελευθερία τους. Αυτή τη στιγμή κάθε παίκτης είναι ένα μπαλάκι στα χέρια των ισχυρών που το πετάνε όπου και όπως τους συμφέρει, με απώτερο σκοπό την ικανοποίηση των συμφερόντων τους. Αυτό λοιπόν, θέλει να καταρρίψει η FIFPro, προτείνοντας την καινοτομία της εξαγοράς του συμβολαίου ενός παίκτη από τον ίδιο (player-driven buyouts).
Τι ισχύει με τις ρήτρες αποδέσμευσης στην Ευρώπη και ποιους εξυπηρετούν
Ας δούμε τα πέντε μεγάλα πρωταθλήματα. Το πιο αυστηρό σύστημα το συναντάμε στη La Liga, όπου οι ρήτρες αποδέσμευσης είναι υποχρεωτικές, σε αντίθεση με τις Bundesliga, Premier League, Serie A και Ligue 1. Στον παρακάτω πίνακα παραθέτουμε συνοπτικά τι ισχύει σε κάθε πρωτάθλήμα.
Το ισπανικό μοντέλο λοιπόν, λειτουργεί ως εξής: Μια ομάδα ή ένας παίκτης έχει το δικαίωμα να πληρώσει το ποσό της ρήτρας και συνεπώς το συμβόλαιο θα λυθεί μονομερώς και ο παίκτης θα αφεθεί ελεύθερος. Ποιος δεν θυμάται το παράδειγμα του Νεϊμάρ που πλήρωσε μέσω της Παρί Σεν Ζερμέν τη ρήτρα των €222.000.000 στη Μπαρτσελόνα το 2017 και αποχώρησε!
Συνήθως, επειδή τα ποσά της αποζημίωσης για την αποχώρηση ενός παίκτη είναι δυσβάσταχτα, δεν πληρώνει ο ίδιος από την τσέπη του, αλλά μέσω τρίτων, ενδεχομένως της νέας του ομάδας. Εξαγοράζει δηλαδή κατά κάποιο τρόπο το συμβόλαιο του μέσω δωρεάς.
Το «μοντέλο» της La Liga, αλλά και όσων ομάδων από τα υπόλοιπα πρωταθλήματα αποφασίσουν να επιβάλλουν υποχρεωτικές ρήτρες, όσο σκληρό και αν ακούγεται, έχει ορισμένα θετικά:
- Σαφής αποτίμηση παίκτη: Η ρήτρα ορίζει ξεκάθαρα πόσο κοστίζει η αποδέσμευση, διευκολύνοντας τη διαπραγμάτευση.
- Προστασία ομάδας: Οι ομάδες διασφαλίζουν οικονομικά τα περιουσιακά τους στοιχεία (παίκτες).
- Δυνατότητα άμεσης λύσης: Η νέα ομάδα μπορεί να αγοράσει το συμβόλαιο απευθείας, αποφεύγοντας διαπραγματεύσεις ή εμπλοκές.
- Διαφάνεια: Οι παίκτες και οι ομάδες ξέρουν από πριν τα οικονομικά μεγέθη.
Εννοείται πως δεν είναι όλα ρόδινα. Η διαπραγματευτική δύναμη των παικτών και των ομάδων είναι μειωμένη. Οι ρήτρες συχνά είναι υπερτιμημένες, εμποδίζοντας τις διαπραγματεύσεις. Δημιουργείται πίεση στον παίκτη να βρει ομάδα που να προτίθεται να πληρώσει τη ρήτρα του στο ακέραιο και συνεπώς «παγιδεύεται» στο συμβόλαιό του.
Άρα, εν τέλει το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό. Οι ομάδες «ξεζουμίζουν» τους παίκτες, οι οποίοι δεν προστατεύονται, ακριβώς όπως ισχυρίζεται και η FIFPro. Γι’ αυτό και επιμένει να πάρουν οι παίκτες τη δύναμη στα χέρια τους.
Πώς θα λειτουργούσε υπό κανονικές συνθήκες το player-driven buyout
Μιλάμε για άμεση εξαγορά από τον ίδιο τον παίκτη, σύμφωνα με τον Κανονισμό Γουέμπστερ και το Άρθρο 17 της FIFA. Αυτό όμως, είναι σπάνιο, καθώς το ποσό που θα χρειαστεί να διαθέσει ο εκάστοτε παίκτης είναι τεράστιο, υπάρχει νομικός κίνδυνος (π.χ. αν η ομάδα κινηθεί νομικά για παραβίαση του συμβολαίου) και ελάχιστοι παίκτες έχουν την οικονομική δυνατότητα να εξοφλήσουν αυτό το ποσό χωρίς την στήριξη της νέας τους ομάδας.
Ας δούμε ένα υποθετικό παράδειγμα. Έστω ότι ο Λαμίν Γιαμάλ επιθυμεί να αποχωρήσει το 2028 από την Μπαρτσελόνα. Βάσει του Κανονισμού Γούεμπστερ προστατεύεται για τις τρεις πρώτες ολόκληρες σεζόν, δηλαδή η ρήτρα αποδέσμευσης θα ίσχυε μετά το τρίτο έτος, καθώς είναι κάτω των 28 ετών. Αν αποχωρούσε πριν το 2028 και είχε σοβαρό λόγο δεν θα του επιβάλλονταν αθλητικές κυρώσεις φυσικά.
Αυτή τη στιγμή το συμβόλαιό του έχει διάρκεια 6 ετών (2025-2031), o ετήσιος καθαρός μισθός του είναι €15.000.000 (τα οποία μπορούν να αγγίξουν τα €20.000.000 με τα μπόνους, αλλά προς διευκόλυνση του παραδείγματος θα το αγνοήσουμε) και η ρήτρα αποδέσμευσης είναι €1.000.000.000.
Η απόσβεση της ρήτρας υπολογίζεται ως εξής: €1.000.000.000 / 6 έτη = €166.666.667. Μετά από τρία χρόνια θα έχουν αποσβεστεί €166.666.667 Χ 3 έτη = €500.000.001. Η υπολειπόμενη λογιστική αξία της ρήτρας θα είναι €1.000.000.000 – €500.000.001 = €499.999.999. Στο ποσό αυτό τώρα θα προστεθεί και ο ετήσιος καθαρός μισθός του εκείνη τη χρονιά (€15.000.000). Άρα το συνολικό ποσό της αποζημίωσης υπολογίζεται ως: €499.999.999 + €15.000.000 = €514.999.999.
Ναι, νομίζουμε καταλαβαίνεται που θέλουμε να καταλήξουμε. Εννοείται βέβαια πως όσο πλησιάζει προς το τέλος του συμβολαίου του, το ποσό μειώνεται αναλογικά.
Καινοτόμα μεν η πρόταση αυτή, όμως με αρκετούς κινδύνους. Το να εξαγοράζει ένας παίκτης το συμβόλαιό του άμεσα δεν είναι κάτι που μπορεί να αντέξει η... τσέπη του. Οι ρήτρες αποδέσμευσης είναι εξωφρενικές, ειδικά στις περιπτώσεις μεγάλων αστέρων, γι’ αυτό πριν «επαναστατήσει» η FIFPro θα πρέπει να μελετήσει το θέμα καλά και ίσως χρειαστεί να... διασχίσει τον Ατλαντικό για να βρει αυτό που ψάχνει.
Τα «μοντέλα» του NBA και του NFL δίνουν τη λύση
Εδώ μπορεί να βρει τη λύση στο πρόβλημά της η FIFPro. Δύο διαφορετικές προσεγγίσεις στις εξαγορές συμβολαίων από παίκτες, όμως εξίσου βιώσιμες.
Στο ΝΒΑ ο παίκτης και η ομάδα του συζητούν και συμφωνούν από κοινού να διακοπεί το συμβόλαιο και στη συνέχεια ο παίκτης «παραιτείται» από ένα μέρος των χρημάτων που του οφείλονται, ώστε να αναζητήσει ομάδα με καλύτερες προοπτικές.
Από εκεί και έπειτα ο παίκτης αποδεσμεύεται επίσημα και οι υπόλοιπες ομάδες έχουν 48 ώρες για να τον διεκδικήσουν. Αν καμία δεν τον πάρει, γίνεται free agent και έχει το δικαίωμα να υπογράψει όπου θέλει. Αυτή θα είναι συνήθως ομάδα που κυνηγάει το πρωτάθλημα και θα υπογράψει έστω και για... ψίχουλα.
Όσον αφορά την αποζημίωση, έστω ότι ένας παίκτης έχει συμβόλαιο €10.000.000 και για να αποχωρήσει συμφωνεί να πληρωθεί μόνο τα €7.000.000. Η ομάδα από την οποία αποδεσμεύεται γλιτώνει €3.000.000 και εκείνος ως ελεύθερος υπογράφει σε άλλη ομάδα για €1.000.000. Συνεπώς, συνολικά θα «τσεπώσει» €8.000.000 και θα πάει σε ομάδα που του ταιριάζει καλύτερα. Συμπέρασμα; Βγαίνουν όλοι κερδισμένοι!
To NFL εμφανίζει ορισμένες διαφορές. Δεν υπάρχουν επίσημες ρήτρες, ακριβώς δηλαδή όπως και στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο, πλην της Ισπανίας. Μια ομάδα μπορεί να αποδεσμεύσει έναν παίκτη σχεδόν οποιαδήποτε στιγμή, ειδικά αν το συμβόλαιό του δεν είναι πλήρως εγγυημένο.
Αν ο παίκτης έχει εγγυημένα χρήματα, αυτά συνεχίζουν να μετρούν στο salary cap (ανώτατο χρηματικό όριο μισθοδοσίας που θέτει μια ομάδα για την πληρωμή των παικτών της), είτε τα πληρώσει η ομάδα είτε όχι. Αν δεν είναι εγγυημένα, τότε ο σύλλογος δεν του χρωστάει τίποτα.
Για παράδειγμα, το συμβόλαιο ενός παίκτη ανέρχεται στα €10.000.000 ετησίως με €4.000.000 εγγυημένα. Αυτό σημαίνει πως, αν τον «κόψουν» από το ρόστερ, του πληρώνουν μόνο €4.000.000 και τα υπόλοιπα τα γλιτώνουν. Όλα με την προϋπόθεση ότι υπάρχει επίσημη ρήτρα στο συμβόλαιο. Και πάλι, αποζημιώνονται και τα δύο συμβαλόμμενα μέρη.
Βλέπουμε λοιπόν, πως ενώ η εξαγορά ενός συμβολαίου από έναν παίκτη ενέχει κινδύνους με τους έως τώρα κανονισμούς της FIFA, δεν είναι ανέφικτη. Η FIFPro απλώς πρέπει να ψαχτεί περισσότερο και να πείσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να επιληφθεί του θέματος, φροντίζοντας να προστατευθούν τα στοιχειώδη εργασιακά δικαιώματα των ποδοσφαιριστών.
Πότε θα έρθει αυτή η επανάσταση στις μεταγραφές; Ουδείς μπορεί να το πει με σιγουριά. Από την στιγμή μάλιστα που... μπλέκουν στην υπόθεση δικαστήρια καταλαβαίνετε πως δεν θα υπάρξει άμεσα αλλαγή. Εκτός και αν βρεθεί μια συγκεκριμένη υπόθεση (βλ. Μπόσμαν ή Ντιαρά) και οι διαδικασίες τρέξουν πολύ πιο γρήγορα. Καθόλου απίθανο δηλαδή με την ισχύ που έχουν πλέον στα χέρια τους οι ποδοσφαιριστές.
