Οι σχέσεις Ελλάδας-ΗΠΑ έχουν αποκτήσει πιο σταθερές βάσεις το τελευταίο διάστημα. Ωστόσο, εκτός από τα θετικά, υπάρχουν και ορισμένα αρνητικά σημεία.
Γεράσιμος Χιόνης
Έγκριτοι αναλυτές προειδοποιούν για τους κινδύνους από τη σύσφιγξη των σχέσεων ΗΠΑ - Ελλάδας, κρούοντας τον κώδωνα για μία σειρά επιπτώσεων στη γεωπολιτική ισχύ της χώρας.
Τις τελευταίες εβδομάδες, και ιδίως μετά την επιδείνωση των σχέσεων Άγκυρας - Ουάσιγκτον, γινόμαστε αυτόπτες μάρτυρες ενός ταχέως κλιμακούμενου εναγκαλισμού μεταξύ της Ελλάδας και των ΗΠΑ.
Ωστόσο, αυτή η σύσφιγξη των ελληνο-αμερικανικών σχέσεων, η οποία αποτυπώνεται είτε στην περίπτωση των F-35, είτε στο σενάριο αύξησης των νατοϊκών δυνάμεων στο ελληνικό έδαφος, έχει προκαλέσει τον προβληματισμό και τον σκεπτικισμό αρκετών αναλυτών.
Πρόσφατα, μέσω του Sputnik, ο Κωνσταντίνος Γρίβας, αναπληρωτής καθηγητής Γεωπολιτικής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, είχε προειδοποιήσει για τους ελλοχεύοντες κινδύνους αυτής της στρατηγικής σύγκλισης, σημαίνοντας συναγερμό για το ενδεχόμενο εγκλωβισμού σε μία αντίληψη, στην οποία εσφαλμένα θα θεωρείται ως δεδομένη η αμερικανική στήριξη προς τα ελληνικά συμφέροντα.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ωστόσο, κινούνται και άλλοι έγκριτοι αναλυτές, οι οποίοι εφιστούν την προσοχή για τις επερχόμενες γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και προκρίνουν τη νηφαλιότητα και την άσκηση μίας ισορροπημένης πολιτικής -μακριά από τους θερμούς εναγκαλισμούς με τις ΗΠΑ.
«Να μην καταστούμε δορυφόρος των ΗΠΑ»
Ο Κωνσταντίνος Φίλης, διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ), καλεί την Ελλάδα να αποστασιοποιηθεί από τις αντιπαραθέσεις των ΗΠΑ με τρίτες χώρες και να μην εμπλακεί σε καταστάσεις που την υπερβαίνουν, ενώ σπεύδει να υπενθυμίσει ότι «είμαστε μια χώρα που θέλουμε μία όσο το δυνατόν πιο ισορροπημένη και πολυδιάστατη πολιτική»
Στο πλαίσιο αυτό, ξεκαθαρίζει ότι «δεν πρέπει να καταστούμε ορμητήριο αμερικανικών επιθέσεων, ούτε χώρα — δορυφόρος των ΗΠΑ». «Αν συμβεί κάτι τέτοιο θα χάσουμε ένα μεγάλο μέρος της δυναμικής που έχουμε και ένα μεγάλο μέρος του γεωπολιτικού ρόλου που διαδραματίζουμε».
Και πού έγκειται αυτός ο ρόλος; Μα φυσικά, στο γεγονός ότι μέχρι πρότινος είχαμε «μία όσο το δυνατόν πιο ισορροπημένη διεθνή πολιτική», διατηρώντας καλές σχέσεις με όλες τις δυνάμεις της παγκόσμιας και περιφερειακής σκακιέρας, ανάμεσα στις οποίες και η Ρωσία και η Κίνα.
«Δεν είναι προς το συμφέρον μας να καταστούμε δορυφόρος των ΗΠΑ» επαναλαμβάνει, απευθύνοντας έκκληση για την υιοθέτηση μίας ισορροπημένης και ποικιλόμορφης εξωτερικής πολιτικής, στη βάση της οποίας αποφεύγεται η υιοθέτηση μίας μονοδιάστατης στρατηγικής και η ένταξη της Ελλάδας εντός της αμερικανικής σφαίρας «άμεσης επιρροής», όπως αναφέρεται στο sputniknews.gr.
Από την πλευρά του, ο Αντώνης Κλάψης, διδάκτωρ Διπλωματικής Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, υπερθεματίζει ότι η Ελλάδα, εν μέσω των ευρύτερων εξελίξεων, χρειάζεται να αντιδράσει με σύνεση και προσοχή.
«Είμαστε μία χώρα μικρή και πρέπει να σταθμίζουμε δύο και τρεις φορές κάθε ενέργειά μας» συνεχίζει, στο ίδιο πλαίσιο, σπεύδοντας να προειδοποιήσει ότι όλες οι ενέργειες ενέχουν και ένα ρίσκο, το οποίο θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και να συνυπολογίζεται —χωρίς βέβαια, «αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει να εγκλωβιστούμε σε μία κατάσταση ακινησίας».
Πόσο συμφέρει την Ελλάδα η ενίσχυση της νατοϊκής «παρουσίας»
Τις προηγούμενες ημέρες διοχετεύτηκαν διάφορα δημοσιεύματα στον ηλεκτρονικό — και όχι μόνο — Τύπο, τα οποία περιέγραφαν το περιεχόμενο των εν εξελίξει διαβουλεύσεων μεταξύ Αθήνας και Ουάσιγκτον για την ενίσχυση της νατοϊκής «παρουσίας» στα ελληνικά εδάφη. Στο επίκεντρο αυτών των σεναρίων, βρίσκονταν η αναβάθμιση του ρόλου των αεροπορικών βάσεων σε Λάρισα και Μαγνησία.
«Η Ελλάδα είναι κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ. Έτσι, μπορεί να ενδυναμώσει — για τα δικά της εθνικά συμφέροντα — αυτή τη συνεργασία. Ωστόσο, υπάρχει απόσταση από αυτό το σημείο έως το γεγονός η Ελλάδα να βρεθεί στην πρώτη γραμμή επιχειρήσεων ή να καταστεί το επίκεντρο ή η βάση αυτών των επιχειρήσεων ή να εμπλακεί σε ζητήματα που την υπερβαίνουν» επισημαίνει, χαρακτηριστικά, ο κ. Φίλης.
Δεν παραλείπει, μάλιστα, να υποστηρίξει ότι «αυτό είναι κάτι που δεν θα το επιδιώξουμε και δεν πρόκειται στο τέλος της ημέρας να ωφεληθούμε απ' αυτό». «Περισσότερα κερδίζουμε από μία ισορροπημένη πολιτική, παρά από μία μονοδιάστατη πολιτική».
Από την πλευρά του, ο κ. Κλάψης αναγνωρίζει ότι το εναλλακτικό σενάριο των ΗΠΑ, δηλαδή αυτό της ρήξης Άγκυρας — Ουάσιγκτον, περιλαμβάνει τη στρατιωτική ενίσχυση της Ελλάδας, καθώς «ένα τμήματα των δυνάμεων που βρίσκονται στην Τουρκία, θα μεταφερθούν στην Ελλάδα».
Κατά πόσο όμως, αυτό θα ωφελήσει την Αθήνα; «Αυτό δημιουργεί μία νέα κατάσταση στην περιοχή. Μία κατάσταση για την Ελλάδα, η οποία θα εμπεριείχε πρόσθετες εξωτερικές πιέσεις» εκτιμάει ο έγκριτος αναλυτής, χωρίς βέβαια να παραλείπει να αναφερθεί και στην πιθανότητα ενίσχυσης του γεωπολιτικού ρόλου της χώρας.
Πόσο «αυτόβουλη» ήταν η αμερικανική «χείρα βοηθείας» προς την Ελλάδα;
Αρκετοί αναλυτές σπεύδουν να παρατηρήσουν ότι το έντονο φλερτ Ελλάδας — Ουάσιγκτον είχε μία ταυτόσημη χρονικά αφετηρία με την επιδείνωση των σχέσεων Τουρκίας — ΗΠΑ.
«Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι στις διεθνείς σχέσεις το ένα γεγονός επηρεάζει το άλλο. Και μία κατάσταση αντανακλά στην άλλη» εξηγεί ο κ. Φίλης, μιλώντας στο Sputnik.
Αναλύοντας περαιτέρω το συγκεκριμένο σκεπτικό, ο έγκριτος αναλυτής πραγματοποιεί μία μίνι ανασκόπηση της αμερικανο-τουρκικής κρίσης.
«Η επιδείνωση των διμερών σχέσεων δεν είναι ραγδαία, είναι κλιμακούμενη. Ξεκίνησε το 2013 και τώρα βλέπουμε την κορύφωση του δράματος. Εδώ και καιρό υπάρχει μία αμοιβαία δυσπιστία και μία απώλεια εμπιστοσύνης».
Και συνεχίζει: «Αυτό σημαίνει ότι ο αμερικανικός παράγοντας ξεκίνησε να κάνει κάποια σχέδια, βλέποντας ότι εδώ και καιρό η Τουρκία αποκλίνει από τη Δύση. Στα εναλλακτικά σχέδια των ΗΠΑ για το πώς θα αντιμετωπίσουν την έξοδο της Τουρκίας από το δυτικό άρμα, η Ελλάδα έχει αρχίσει να αναβαθμίζει τον ρόλο και τη θέση της».
Μάλιστα, δεν παραλείπει να κάνει ειδική μνεία και στη Συμφωνία των Πρεσπών, η οποία — κατά τον ίδιο — συνέβαλε στην ενίσχυση του ρόλου της Ελλάδας στα «μάτια» των ιθυνόντων του ΝΑΤΟ.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο κ. Κλάψης, ο οποίος αποφαίνεται ότι το ελληνο-αμερικανικό φλερτ «εν μέρει συνδέεται με τις τουρκικές εξελίξεις, γιατί οι ΗΠΑ επιδιώκουν να έχουν σταθερά ερείσματα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου».
«Το γεγονός ότι οι σχέσεις Τουρκίας — ΗΠΑ οπωσδήποτε δίνει το κίνητρο στην Ουάσιγκτον να αναπτύξει στενότερες σχέσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο» σπεύδει να υπερθεματίσει.
Η Ελλάδα μπορεί να γίνει μια νέα «Τουρκία»;
Εφόσον τελικώς, η Τουρκία έρθει σε μία ολική και άνευ επιστροφής ρήξη με τις ΗΠΑ, αρκετοί εμπειρογνώμονες θεωρούν ότι η Ουάσιγκτον θα ενεργοποιήσει το «plan B» για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, το οποίο θέτει στο επίκεντρο την Ελλάδα.
Μπορεί επομένως, η Ελλάδα να αναλάβει τον ρόλο της Τουρκίας, εξυπηρετώντας τους αμερικανικούς σχεδιασμούς στην ευρύτερη περιοχή;
«Η Ελλάδα δεν έχει τα χαρακτηριστικά της Τουρκίας. Η Ελλάδα δεν μπορεί να γίνει Τουρκία. Δεν επιδιώκει και δεν μπορεί να κεφαλαιοποιήσει τις αντιπαραθέσεις και κυρίως, δεν βασίζει την πολιτική της πάνω στις συγκρούσεις. Επομένως, δεν μπορεί να καλύψει πλήρως τον ρόλο της Τουρκίας στους αμερικανικούς σχεδιασμούς» αναφέρει, χαρακτηριστικά, ο κ. Φίλης.
Ο κ. Κλάψης, παράλληλα, υιοθετεί μία διαφορετική ερμηνεία των γεγονότων, θεωρώντας ότι η Ουάσιγκτον δεν πρόκειται να οδηγηθεί σε οριστική σύγκρουση με την Άγκυρα, καθώς κάτι τέτοιο δεν την ωφελεί.
«Για τις ΗΠΑ είναι κρίσιμο να κρατήσουν την Τουρκία εντός του πλαισίου του ΝΑΤΟ και του δυτικού κόσμο και θα καταβάλλουν κάθε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση» επισημαίνει, προσθέτοντας μάλιστα, ότι «αντιμετωπίζουν την Τουρκία ως έναν σημαντικό παίχτη στην περιοχή και βασικός στόχος είναι να διατηρήσουν την Τουρκία στην κατάσταση που βρίσκεται τώρα», δηλαδή εντός του νατοϊκού «άρματος».
