του ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ Γ. ΓΕΡΑΣΙΜΑΤΟΥ
Emergency, Crisis and Disaster Manager
Member of International Crisis Management Association
Να ιδρυθεί διπλωματική πράξη που να προβλέπει ότι, « ο εχθρός τραυματίας να μην θεωρείται εχθρός αλλά άτομο με ανάγκη λίγης ανθρωπιάς », αυτό βέβαια θεωρήθηκε σωστή επανάσταση στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και έγινε η απαρχή της εξάπλωσης μιας ιδέας και ενός από τα ισχυρότερα σύμβολα της ανθρωπότητας με την επωνυμία ‘Ερυθρός Σταυρός’. Χάρη σε αυτή την ιδέα, το Κίνημα του Ερυθρού Σταυρού απέκτησε θεμέλια διαρκή και αναλλοίωτα και κατέκτησε την ανθρωπότητα.
Ουδέποτε άλλοτε στην ιστορία της ανθρωπότητας οι προοπτικές οι προσφερόμενες στον άνθρωπο για την διατήρηση της καλής του υγείας, της προστασίας της ζωής του και της αύξησης του προσδόκιμου αυτής υπήρξαν τόσο ευνοϊκές όσο σήμερα, χάρη στις επιτευχθείσες προόδους της επιστήμης.
Αλλά και ουδέποτε άλλοτε (ως θλιβερό αντιστάθμισμα) οι καταστροφές, οι επιδημίες, τα εγκλήματα, η πείνα, ο ξεριζωμός, τα ατυχήματα, η βία και οι πόλεμοι δεν αποτέλεσαν τον καθημερινό βαρύτατο φόρο αίματος της ανθρωπότητας.
Ο άνθρωπος βιώνει την μοναξιά περισσότερο από ποτέ. Η μαζοποίηση και η αποξένωση από τον συνάνθρωπο οδηγούν στην περιχαράκωση της ανθρώπινης κοινωνίας. Η απληστία και ο φθόνος που διακατέχουν τους συναισθηματικά και πνευματικά άδειους ανθρώπους τους οδηγούν σε ένα ανελέητο και επιθετικό κυνήγι εξουσίας, επιβολής, επικράτησης, κυριαρχίας. Οι ταραχές και οι πόλεμοι αναφύονται και εξαπλώνονται διαρκώς. Η πολυπόθητη ειρήνη είναι αγαθό που δύσκολα θα υπάρξει για το 1/3 του πλανήτη μας.
Ελάχιστες ιδέες γεννήθηκαν στα πεδία των μαχών ανά τους αιώνες και ακόμη πιο ελάχιστες επικράτησαν. Μια ιδέα όμως έμελλε να αλλάξει τον ρου της παγκόσμιας ιστορίας. Η ιδέα του εξανθρωπισμού των πολέμων.
Βοήθεια χωρίς διάκριση. Συμπαράσταση και ανακούφιση στον πάσχοντα, χωρίς να του ζητηθεί αντάλλαγμα, χωρίς να ερωτηθεί εάν είναι εχθρός ή φίλος. Αληθινή επανάσταση στη σκέψη, στους κανόνες, στα ήθη, στην πράξη.
Το 1859, στην μάχη του Σολφερίνο, ο άνθρωπος ξαναβρήκε τον εαυτό του και αντιλήφθηκε ότι, πέρα των εθνικών και λοιπών αντιθέσεων και διαφορών, ο οίκτος και το έλεος προς τον πάσχοντα συνάνθρωπο, είναι το υπέρτατο καθήκον μας προς τον πλησίον. Η δημιουργία του Ερυθρού Σταυρού, αποτέλεσε φωτεινό σταθμό ψυχικής ανατάσεως του ανθρωπίνου γένους και απέδειξε ότι υπάρχουν στον άνθρωπο οι ηθικές δυνάμεις εκείνες, οι οποίες δύναται να τον λυτρώσουν από την κακοδαιμονία και την αυτοκαταστροφή.
Η ιδέα του Ερρίκου Ντυνάν εξαπλώθηκε ταχύτατα στον κόσμο και κατέστησε το έργο του Ερυθρού Σταυρού, ως το μεγαλύτερο έργο της συγχρόνου ανθρωπότητας. Έργο, το οποίο εβοήθησε να επιζήσουν δεκάδες εκατομμύρια τραυματιών, ασθενών, θυμάτων των πολέμων, των επιδημιών, των θεομηνιών και καλλιέργησε την ειρήνη μεταξύ των λαών και την φιλαλληλία μεταξύ των ανθρώπων όσο κανένα άλλο κίνημα στον πλανήτη.
Αλλά οι δυσκολίες στην επικράτηση της ιδέας ήσαν πολυάριθμες και φάνταζαν ανυπέρβλητες· μια ιδέα, που ήταν σχεδόν αδύνατον να κατανοηθεί, να αφομοιωθεί, πόσο μάλλον να υιοθετηθεί και καθιερωθεί.
Φυσικά οι φρικαλεότητες του πολέμου δεν έπαυσαν να συμβαίνουν, εφόσον οι πόλεμοι εξακολουθούν να επαναλαμβάνονται. Γι’ αυτό και το ζητούμενο του Ερρίκου Ντυνάν στην πρώτη ανεπίσημη διάσκεψη στην Γενεύη τον Οκτώβριο του 1863, δεν ήταν το ακατόρθωτο, αλλά το κατορθωτό. Δεν ήταν η κατάπαυση των πολέμων, αλλά η διατήρηση του ανθρωπισμού μέσα στις φρικαλεότητες. Ο Ερρίκος Ντυνάν κατάφερε και κατέστησε τον ανθρώπινο πόνο σεβαστό και τον απάλλαξε από τις ακρότητες του μίσους.
Οι πόλεμοι είναι η βίαιη επίλυση των διαφορών που παρουσιάζονται είτε ανάμεσα στους λαούς, είτε ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες και τα αίτιά τους πολλά, π.χ. οικονομικά, ιδεολογικά, επεκτατικά, κυριαρχικά, κ.α. Όμως είτε είναι αμυντικοί, είτε επιθετικοί, είτε απελευθερωτικοί, οι συνέπειές τους είναι η ποδοπάτηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ο ψυχικός και σωματικός βιασμός των αιχμαλώτων αλλά και των αθώων, οι σοβαροί τραυματισμοί, οι αναπηρίες, ο θάνατος, ο ξεριζωμός από τις εστίες, η προσφυγιά και η καταστροφή του περιβάλλοντος. Πάντα έτσι ήταν. Πάντα έτσι θα είναι.
Κι ερχόμαστε στην μεγάλη σφαγή του 1914 – 1918 στην Ευρώπη, « χειρότερη κι από ζώα » λένε οι ίδιοι οι στρατιώτες. Μα ήδη υπάρχει ο Ερυθρός Σταυρός. Γιατί άραγε τόση απανθρωπιά, τόση φρίκη, τόσος πόνος; Γιατί η οδύνη του πολέμου δεν οδηγεί στο όραμα της ειρήνης, εφόσον ο άνθρωπος γνωρίζει ότι ο πόλεμος πέραν της ολέθριας καταστροφής γενικευμένων δομών και υποδομών της επιβίωσής του, πλήττει την ηθική υπόσταση και των νικητών και των νικημένων;
Μόνο οι άνθρωποι σκοτώνουν τους όμοιούς τους. Είναι εξαίρεση, κακή τύχη και αδεξιότητα, ένα ζώο να σκοτώσει ζώο του είδους του. Ο πλανήτης μας είναι ένα νεκροταφείο όπου κάθε ύπαρξη ζει από τον θάνατο κάποιου άλλου. Κάποια ζώα τα λέμε αιμοβόρα, όμως πρόκειται για έμφυτη επιθετικότητα.
Η νοικοκυρά όμως που πάει στον χασάπη δεν έχει κακίες με το μοσχάρι. Δεν νοιώθει εμπάθεια ή επιθετικότητα. Χρειάζεται το μοσχάρι για να τραφεί. Το γεράκι που τρώει τον αρουραίο το κάνει για να επιβιώσει. Διατηρεί το είδος του. Με την επιθετικότητά του παίρνει από άλλα είδη την τροφή του. Ακόμη και τα χορτοφάγα ζώα, στηρίζουν την τροφή τους σε ζωντανά φυτά που τρώνε.
Γιατί στο ανθρώπινο είδος υπάρχει τέτοια επιθετικότητα; Κανένα ζώο δεν σκοτώνει τα όμοιά του, ενώ ο άνθρωπος δολοφονεί, κάνει πόλεμο. Πολλές φορές τα αίτια μιας δολοφονίας ή ενός πολέμου στερούνται σοβαρών τεκμηρίων.
Μέχρι το 6.000 π.χ. δεν υπήρχαν όπλα και ο άνθρωπος δεν ήταν επιθετικός. Είχε όλα όσα του ήταν απαραίτητα για την επιβίωσή του. Είχε ανακαλύψει την γεωργία και την κτηνοτροφία. Συμπέρασμα; Αξιόλογη δημογραφική εξέλιξη. Στην συνέχεια, ο χώρος στον οποίο ζούσε έγινε ανεπαρκής. Στις αρχές της νεολιθικής εποχής, ο κόσμος δεν είχε πια αρκετές πηγές αγαθών. Άρχισε να αρπάζει δια της βίας, να επιτίθεται, να κάνει πόλεμο.
Όμως είναι όλοι οι πόλεμοι ίδιοι; Είναι απαραίτητοι; Υπάρχουν δίκαιες αιτίες πολέμου; Ποιος έχει την αρμοδιότητα να διεξάγει πόλεμο; Δίκαιο Πόλεμο διεξάγουν μόνον όσοι βρίσκονται σε άμυνα. Αλλά ακόμη και αυτός, ο δίκαιος πόλεμος, δεν στερείται φρίκης και απάνθρωπης μεταχείρισης.
Κι ερχόμαστε στον Ερυθρό Σταυρό. Ποιος είναι στ’ αλήθεια ο σκοπός του; Μήπως είναι ένα αίσθημα κι ένστικτο διατήρησης της ζωής πάνω στον πλανήτη;
Είναι για την ελπίδα της αμοιβαιότητας του οίκτου. Γιατί στο ανθρώπινο είδος δεν υπάρχει οίκτος. Κανείς δεν αμπόδισε τους πολέμους. Ο κάθε πόλεμος έχει και μια λογική εξήγηση. Από την άλλη πλευρά κι ο εχθρός έχει δικαιολογία για το « γιατί πρέπει να πολεμήσει και να σκοτώσει όσο πιο πολλούς εχθρούς μπορεί ». Σκοπός του πολέμου είναι να σκοτώσεις, γιατί αν δεν σκοτώσεις, τότε είσαι χαμένος.
Μπορεί ο Ερυθρός Σταυρός να εμποδίσει τους σκοτωμούς; Δυστυχώς το να πάψουν να υπάρχουν πόλεμοι δεν είναι ρεαλιστικός στόχος.
Επικρατεί η άποψη ότι αν εσείς ή εγώ με στολή, σε περίοδο πολέμου, σκοτώσουμε κάποιον με στολή, δεν εγκληματούμε. Ενώ εάν σκοτώσουμε τον ίδιο άνθρωπο σε περίοδο ειρήνης, με πολιτικά ρούχα, διαπράττουμε δολοφονία. Ο πόλεμος λοιπόν νομιμοποιεί αυτήν την νομοταγή δολοφονία πολεμιστή.
Αυτό που προσπαθεί να επιτύχει σήμερα ο Ερυθρός Σταυρός ως Διεθνές Ανθρωπιστικό Κίνημα, είναι αυτό που έκανε ο Ερρίκος Ντυνάν το 1859 στο Σολφερίνο. Να καθιερώσει δηλαδή κάποιο μέτρο στο κυνήγι, όχι μόνο για το καλό της ανθρωπότητας αλλά και σαν μέτρο σωστής κρίσης. Αντίθετα με τις ακραίες αρχές του πολέμου, να σεβόμαστε όσους δεν μπορούν πια να πολεμήσουν, τους τραυματίες, τους άοπλους στρατιώτες, την γυναίκα, το παιδί, τον πολίτη, τον άμαχο.
Το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο καθορίζει την διάκριση μεταξύ του μαχόμενου νόμιμου στόχου και του άμαχου που πρέπει να προστατεύεται. Ο Ερυθρός Σταυρός ως ο θεματοφύλακας του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου, προσπαθεί να περάσει το μήνυμα αυτό σε αυτούς που πολεμάνε σε όλο τον κόσμο.
Η επικράτηση της ειρήνης ανάμεσα στους λαούς είναι επίσης μια μεγάλη ευθύνη του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Κινήματος ανεξάρτητα εάν λοιδορείται ως αφελής και ιδεαλιστική.
Ο Ερυθρός Σταυρός, βλέπει την ειρήνη όχι μόνο ως την απουσία του πολέμου, αλλά και ως μια δυναμική διαδικασία συνεργασίας μεταξύ των κρατών και των πολιτών του κόσμου, μια συνεργασία βασισμένη στον σεβασμό για ελευθερία, στην ανεξαρτησία, στην εθνική κυριαρχία, στην ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα και σε μια δίκαιη και εξισωμένη διανομή πόρων ανάλογα με τις ανάγκες των ανθρώπων.
Υπάρχει διαφορά στους πολέμους πριν την έλευση του Ερυθρού Σταυρού και μετά; Σαφώς και υπάρχει. Πόλεμοι διεξάγονταν και πριν την έλευση του Ερυθρού Σταυρού. Όμως οι αθλιότητες και φρικαλεότητες που συνέβαιναν τότε, δεν απέτρεψαν κανέναν μεταγενέστερο πόλεμο. Πόλεμοι υπήρχαν και την εποχή που οι αιχμάλωτοι σκοτώνονταν και οι τραυματίες αφήνονταν στην τύχη τους. Πόλεμοι υπάρχουν και σήμερα που η τύχη των τραυματιών και των αιχμαλώτων, των αμάχων και των ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων προστατεύονται από τις Συμβάσεις της Γενεύης και τα Πρόσθετα Πρωτόκολλά τους.
Και εδώ γεννάται ένα άλλο μεγάλο ερώτημα. Από την έλευση του Ερυθρού Σταυρού έως σήμερα, μήπως δεν έχει εξανθρωπιστεί κανένας πόλεμος; Αυτή δεν είναι η άποψη εκατομμυρίων κρατουμένων, αιχμαλώτων πολέμου και αμάχων που έχει σώσει ο Ερυθρός Σταυρός. Συγκρίνετε αυτούς με εκατομμύρια άλλους που δεν είδαν ποτέ αντιπρόσωπο του Ερυθρού Σταυρού, που δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ κανένας για την τύχη τους, που ποτέ η οικογένειά τους δεν έμαθε νέα τους, που ποτέ δεν τους δόθηκε η δυνατότητα δίκαιης εκπροσώπησης ενώπιο στρατιωτικών – δικαστικών αρχών.
Συγκρίνετε έναν πόλεμο όπου δημιουργήθηκε μια ζώνη ειρηνευτική για την διάθεση ανθρωπιστικής βοήθειας, περίθαλψης τραυματιών, ασφαλούς μετακίνησης αμάχων, με κάποιον που δεν είχε και θα δείτε τι σημαίνει εξανθρωπισμός πολέμου σε σχέση με την μείωση των θανάτων και της δυστυχίας.
Πόλεμος και Δίκαιο. Τόσο ασυμβίβαστα για αιώνες. Τόσο συμβατά σήμερα.
Όποιος αναρωτιέται λοιπόν γιατί ιδρύθηκε ο Ερυθρός Σταυρός και γιατί υπάρχει; Η απάντηση είναι μια και μόνη και για την περίοδο ειρήνης και για τον καιρό πολέμου “για την ελπίδα της αμοιβαιότητας του οίκτου”.
Σήμερα η αξιοπιστία του Ερυθρού Σταυρού ως Διεθνές Ανθρωπιστικό Κίνημα αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο, για να κερδισθεί η εμπιστοσύνη του κάθε πολίτη οπουδήποτε στον κόσμο, του κάθε στρατιώτη σε οποιονδήποτε στρατό του κόσμου και του κάθε κυβερνήτη σε οποιοδήποτε κράτος του κόσμου.
Ο Ερυθρός Σταυρός θα συνεχίσει να υπάρχει, να προσφέρει, να ανακουφίζει. Ο Ερυθρός Σταυρός θα συνεχίσει να προσπαθεί για την σταθεροποίηση της ειρήνης στον πλανήτη. Όταν επικρατεί ειρήνη, παρατηρείται πρόοδος σε κάθε τομέα της ανθρώπινης ζωής και δραστηριότητας. Ο άνθρωπος είναι σίγουρος για το χάραμα μιας καινούργιας μέρας.
Σε περισσότερο από 150 χρόνια και 150 πολέμους ο Ερυθρός Σταυρός απέδειξε ότι μπορεί και πρέπει να υπάρχει. Για σένα, για όλους μας.
Πηγές Φωτογραφιών
https://static.artuk.org/w944h944/LNE/LNE_BRCMA_2270_1.jpg
https://cdn.sansimera.gr/media/photos/main/Battle_of_Solferino.jpg
https://www.icrc.org/ara/assets/images/photos/gallery/2006-06-30-emblems/2006-06-30-emblems-bosnia.jpg
https://cdn2.img.sputniknews.com/images/102998/56/1029985688.jpg
https://app.icrc.org/discover-icrc/images/InternatioalRedCrossAndRedCrescentMovement/7-v-p-ph-e-00675h-copy.jpg
Πάτρα, 01.09.17
