Τη στιγμή που άρχισαν να κάνουν τα πρώτα γοργά βήματα στον δρόμο της ζωής, αφήνοντας τα χέρια των γονιών τους και πιάνοντας εκείνα των φίλων τους, μία πόρτα ορθώθηκε εμπόδιο μπροστά τους.
Ηταν σαν να σβήνει το όνειρο της ανεμελιάς, της χαράς του παιχνιδιού, της μάθησης, της συνεύρεσης με τους πρώτους φίλους στα πρώτα χρόνια της ζωής αλλά και η εμφάνιση του πρωτόγνωρου συναισθήματος του φόβου.
Σχεδόν σε κάθε παιδί, σχεδόν σε κάθε χώρα, θόλωσε η θαλπωρή μέσα στα σπίτια. Ο μπαμπάς σταμάτησε να φεύγει το πρωί από το σπίτι, η μαμά δεν έκανε με τη ίδια ζωντάνια τις δουλειές του σπιτιού, «σταμάτησαν να με παίρνουν μαζί τους στη βόλτα, βάλανε σιδερένιες πόρτες στις παιδικές χαρές, δεν πάμε πια βόλτα με το ποδήλατο, ούτε στην εξοχή με το αυτοκίνητο, ακόμη και τον παππού ή τη γιαγιά δεν κάνει να τους δούμε, παρά μόνο να τους μιλήσουμε από το τηλέφωνο».
Ομως σε πολλές περιπτώσεις, ούτε και αυτό το τηλέφωνο γίνεται αφού συνέβησαν όλα ξαφνικά, κάποια ασθένεια είπαν ότι εμφανίστηκε, και το τηλεφώνημα πολλές φορές αραίωσε, σταμάτησε, αφού κανείς δεν βρισκόταν στην άλλη γραμμή να απαντήσει.
Η μπάλα του μπάσκετ άρχισε να ξεφουσκώνει αχρησιμοποίητη, σύντομες οι βόλτες στους δρόμους του χωριού, από μακριά το «πώς είσαι, τι κάνεις», μέχρι την εξώπορτα της πολυκατοικίας αργά το βράδυ για να δεις πόσο άλλαξαν οι απέναντι πολυκατοικίες, να ζήσεις την ψευδαίσθηση της απόδρασης από τους τέσσερις τοίχους.
Και όταν πίστεψαν όλοι ότι το κακό θα τελείωνε, «θα σταματούσαμε να φοράμε αυτό το πράγμα στο πρόσωπο που φέρνει η μαμά ή ο μπαμπάς με τα κουτιά από το σουπερμάρκετ και να βάζουμε το απολυμαντικό υγρό στα χέρια μας, που ξεράθηκαν, φθάρθηκαν και μάτωσαν, γυρίσαμε πάλι στην αρχή, σαν να ήταν φυσιολογικό που μετά το καλοκαίρι ήρθε ο χειμώνας και πόσους χειμώνες ακόμη θα ζήσουμε, και άραγε θα ζήσουμε όλοι σε αυτό το σπίτι;».
Μάθαμε να λέμε κοροναϊό την αιτία που άλλαξαν όλα στις ζωές μας, να κάνουμε μαθήματα από τον υπολογιστή, να χαζεύουμε τα νέα από το τηλέφωνο, να μιλάμε με φίλους από το facebook, «να κάνουν το ίδιο η μαμά και ο μπαμπάς, για να ηρεμούν τα νεύρα τους, να παίρνουν κουράγιο από τους άλλους, να μην τσακώνονται συνέχεια, λευκό φως από την οθόνη καθρεφτίζεται στα πρόσωπά τους, χρώματα από φωτογραφίες που βλέπουν, από βίντεο, από μηνύματα που αναταλλάσσουν από τα άσχημα νέα που μαθαίνουν, σκύβουν και αφήνουν να πέσει το τηλέφωνο μπροστά στο τραπέζι βαριανασαίνοντας.
Επιστήμονες σε όλο τον κόσμο έσπευσαν να ονομάσουν όλα αυτά τα παιδιά του κόσμου, μικρότερα, μεγαλύτερα, φτωχότερα, πλουσιότερα, ως «GEN C», η γενιά της πανδημίας. Οπως αναφέρει η «Εφημερίδα των Συντακτών», Είτε μιλάμε για νήπια, είτε για παιδιά του Δημοτικού, είτε για εφήβους και μετεφήβους, οι νέοι άνθρωποι πληρώνουν βαρύ τίμημα λόγω της πανδημίας και των τεράστιων ανατροπών που έχει φέρει στις ζωές τους. Εκτός εκπαιδευτικής διαδικασίας εδώ και έναν χρόνο, εκατομμύρια νέοι άνθρωποι χάνουν όλο το δίκτυο κοινωνικοποίησης και υποστήριξης που διαθέτουν. Ερευνες όπως της UNICEF (15% η κατάθλιψη σε αυτές τις ηλικίες) και του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (τα δύο τρίτα των νέων 18-29 αντιμετωπίζουν αγχώδεις διαταραχές και κατάθλιψη) αποτυπώνουν μια συνθήκη ζοφερή και παγκόσμια.
Μόλις πριν από έναν μήνα η Deutsche Welle στη Γερμανία παρουσίασε δημοσιογραφική έρευνα για την πίεση που αισθάνονται οι έφηβοι και οι νέοι στη χώρα, αναφέροντας μελέτες σύμφωνα με τις οποίες η ψυχολογική πίεση έχει ενταθεί σημαντικά σε σχέση με την περασμένη άνοιξη, ενώ ένα στα τρία παιδιά στις ηλικίες 7-17 ετών εμφανίζουν μικρές ή μεγάλες διαταραχές της ψυχικής τους υγείας και ένας στους δύο νέους 15-30 δηλώνουν ότι φοβούνται για το μέλλον τους. Στη Μεγάλη Βρετανία τον Φεβρουάριο ορίστηκε ειδικός σύμβουλος της κυβέρνησης για την ψυχική υγεία των παιδιών, ενώ η αρμόδια επίτροπος για τα παιδιά, Ανν Λόνγκφιλντ, που χαρακτηρίζει την πανδημία «σεισμικό γεγονός» για τους νέους, πιέζει να παρέχεται σε κάθε σχολείο ένας σύμβουλος που να χρηματοδοτείται από το NHS, αφού θεωρεί πολύ πιθανό ότι το επίπεδο των υποκείμενων προβλημάτων ψυχικής υγείας θα παραμείνει σημαντικά υψηλότερο, ως αποτέλεσμα της πανδημίας.
Από την Κίνα μέχρι τη Σουηδία κι από τις ΗΠΑ μέχρι τη Γαλλία, οι επιστήμονες στρέφουν όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον τους στα παιδιά και τους εφήβους, για τους οποίους στο πρώτο κύμα της πανδημίας -καθώς νοσούσαν λιγότερο- ίσως δημιουργήθηκε η εντύπωση πως υποφέρουν λιγότερο από τις επιπτώσεις της.
Για τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ILO), πρόκειται για τη «γενιά του λοκντάουν». Η πρόσφατη έρευνα της ILO που διενεργήθηκε στο πρώτο κύμα της πανδημίας, το 2020, σε ένα δείγμα 12.000 ανθρώπων 18-29 χρόνων από 112 χώρες, ανιχνεύει τους κινδύνους που ελλοχεύουν για τους νέους σε όλο το φάσμα της ζωής τους: στην αγορά εργασίας, την εκπαίδευση, την ψυχική ευεξία, τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι τόσο ηχηρά όσο και απογοητευτικά. Ενας στους δύο νέους παγκοσμίως πιθανότατα αντιμετωπίζει προβλήματα άγχους ή κατάθλιψης, ενώ δηλώνει πως αισθάνεται σπάνια έως καθόλου ηρεμία (35%), αισιοδοξία (31%) ή συντροφικότητα (29%). Οι επιπτώσεις στην εκπαίδευση, η αβεβαιότητα και η απώλεια της εργασίας, σε συνδυασμό με τους υγειονομικούς κινδύνους προκαλούν κραδασμούς στην ψυχική τους υγεία, ειδικά στις χώρες με χαμηλό εισόδημα, ενώ οι νεαρές γυναίκες, άμεσα πληττόμενες από την πανδημία, έχουν κατά 7% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη ή στρες.
Σύμφωνα με τις έρευνες, πέραν του εγκλεισμού και της αναγκαστικής 24ωρης συμβίωσης με τους γονείς (με ό,τι αυτό σημαίνει μέχρι και για τη σεξουαλική ζωή τους), παντού στον κόσμο οι νέοι νιώθουν ότι η ζωή τους έχει μπει στον πάγο και φοβούνται ότι δεν θα πραγματοποιήσουν ποτέ τα όνειρά τους, ενώ το γεγονός ότι είναι οι τελευταίοι στην ουρά για το εμβόλιο μάλλον δεν λειτουργεί ενθαρρυντικά.
Είναι ενδεικτική η έρευνα της ΔιαΝΕΟσις «Πώς ζουν οι Ελληνες στην πανδημία», όπου, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε πριν από έναν χρόνο, ένας στους δύο πιστεύει πια πως η χώρα δεν κινείται στη σωστή κατεύθυνση, με τους νέους 17-24 να είναι οι πλέον απαισιόδοξοι και όχι τυχαία, αφού σχεδόν 9 στους 10 δηλώνουν ότι οι ζωές τους «έχουν αλλάξει πάρα πολύ».
Μαρτυρίες για τον ψυχολογικό αντίκτυπο στις τρυφερές ηλικίες
«Η δική μου η γενιά, έχω καταλήξει, δεν έχει επηρεαστεί τόσο όσο τα παιδιά και οι έφηβοι», λέει η Χριστίνα στην Εφημερίδα των Συντακτών. Μητέρα δύο παιδιών στην εφηβεία, βλέπει από πολύ κοντά τις επιπτώσεις που έχει η πανδημία στην καθημερινότητά τους, από την εκπαίδευσή τους μέχρι τον ψυχολογικό αντίκτυπο. Οι δύο έφηβες κόρες της περνούν όλο τους τον χρόνο μπροστά από έναν υπολογιστή ή διαβάζουν. «Δεν βγαίνουν, δεν αλλάζουν παραστάσεις, δεν αποφορτίζονται. Είναι πάρα πολύ κουρασμένες. Εγώ έχω πάρα πολλές αναμνήσεις από αυτά τα χρόνια, δεν θα ισχύει το ίδιο γι’ αυτά τα παιδιά»
Η κόρη της, η Πηνελόπη, είναι στο έσχατο σημείο της κούρσας που λέγεται Πανελλήνιες. Δύο μήνες πριν από την έναρξη των εξετάσεων, αναπολεί την ανεμελιά του περσινού λοκντάουν, όταν πήγαινε ακόμη στη Β’ Λυκείου. «Τότε μου άρεσε, ένιωθα ότι δεν χρειάζεται να κάνω τίποτα.
Τώρα κλείνω έντεκα ώρες μπροστά από τον υπολογιστή», μας λέει. Η διαρκής ενασχόλησή της με τα μαθήματα συνοδεύεται από την αίσθηση πως χάνεται ένα ουσιαστικό κομμάτι των εμπειριών της. «Είχα μια αλληλεπίδραση με τους φίλους μου, με την τάξη, τώρα κάνω συνέχεια το ίδιο πράγμα, τις ίδιες κινήσεις όλη τη μέρα, μπαίνω στον υπολογιστή. Τελειώνω φροντιστήριο στις 11 το βράδυ. Μου λείπει όλο το κομμάτι τού έξω, τα πάρτι, οι καφέδες, η πενταήμερη εκδρομή. Συμβιβαζόμαστε, αλλά τόσο εγώ όσο και οι φίλες μου δύσκολα το αντιμετωπίζουμε».
Το στρες των Πανελληνίων σε συνδυασμό με την επιβαρυμένη ψυχολογία τους εντείνεται όταν σε περίοδο πανδημίας επικρατεί η ανασφάλεια για το τι θα γίνει στο μέλλον. «Είμαι αγχωτικός άνθρωπος γενικά, σχεδόν πάντα, ακόμη και όταν γράφω ένα τεστ στο φροντιστήριο. Εχω πολλά νεύρα, μπορεί να κράζω τους δικούς μου χωρίς λόγο στο σπίτι. Θα προσπαθήσω να βγω μια φορά μέσα στο Σαββατοκύριακο, αλλά μου στοιχίζει η έλλειψη κοινωνικής επαφής. Δεν γίνεται να μη βγαίνεις. Θα πρέπει να ξελασκάρει λίγο το μυαλό σου».
