Ενας νέος θεραπευτικός δρόμος ανοίγει για την αντιμετώπιση του καρκίνου εκεί που παραδοσιακές θεραπείες συναντούν ανυπέρβλητα όρια, με την ανάπτυξη μιας νέας μεθόδου ακτινοθεραπείας με ραδιοσυνδέτη. Ραδιενεργά ισότοπα «δεμένα» σε μόρια που αναγνωρίζουν και προσκολλώνται αποκλειστικά σε καρκινικά κύτταρα φθάνουν με χειρουργική ακρίβεια στον όγκο, αφήνοντας στο μεγαλύτερο βαθμό ανέπαφους τους υγιείς ιστούς. Οι πρώτες κλινικές δοκιμές αποκάλυψαν εικόνες που οι γιατροί χαρακτήρισαν «απίστευτες» και «πρωτόγνωρες»: σε ορισμένους ασθενείς ο καρκίνος εξαφανίστηκε πλήρως μέσα σε λίγους μόλις μήνες. Αν και η νέα μέθοδος συνοδεύεται από μεγάλες προκλήσεις στην παραγωγή και τη διανομή, η προοπτική της υπόσχεται να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι πιο επιθετικές μορφές καρκίνου.
Οπως αναφέρει δημοσίευμα των “Financial Times”, γιατροί και ερευνητές έμειναν έκπληκτοι όταν είδαν για πρώτη φορά απεικονίσεις από μια νέα στοχευμένη μορφή ακτινοθεραπείας που ανέπτυξε η Novartis, καθώς για ορισμένους ασθενείς σε κλινική δοκιμή παρατηρήθηκε πλήρης εξάλειψη ακόμη και μεταστατικού καρκίνου μέσα σε μόλις έξι μήνες. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με δηλώσεις του δρος Μάικλ Μόρις, ογκολόγου στο Αντικαρκινικό Κέντρο Memorial της Νέας Υόρκης, στην πρώτη δοκιμή που μετείχε οι απεικονίσεις ήταν καθαρές από καρκίνο για περίπου 9% των συμμετεχόντων, ενώ στη δεύτερη το ποσοστό ήταν 21%. Οι επιστήμονες προσπαθούν να βρουν τρόπους να κάνουν τη θεραπεία αποτελεσματική σε ευρύτερο φάσμα καρκίνων. Αυτό περιλαμβάνει τον εντοπισμό φαρμάκων που θα δεσμεύονται σε γενετικές μεταλλάξεις πολύ συχνές στους όγκους, αλλά όχι αλλού, ώστε να μην ακτινοβολείται υγιής ιστός.
Η κλασική ακτινοθεραπεία, που εφαρμόζεται περίπου στους μισούς καρκινοπαθείς, χορηγείται συνήθως εξωτερικά για να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα, αλλά βλάπτει και υγιείς ιστούς. Η θεραπεία με ραδιοσυνδέτη χορηγείται ενδοφλεβίως, ως έγχυση που περιέχει ραδιενεργά ισότοπα μαζί με έναν συνδέτη-μόριο που δεσμεύεται σε υποδοχείς καρκινικών κυττάρων, επιτρέποντας τη χορήγηση μιας πολύ πιο στοχευμένης δόσης ακτινοβολίας.
Κρίσιμο είναι ωστόσο το γεγονός ότι η πολλά υποσχόμενη θεραπεία συνοδεύεται από σημαντικές υλικοτεχνικές προκλήσεις. Τα ραδιοϊσότοπα πρέπει να παραχθούν σε πυρηνικό αντιδραστήρα και στη συνέχεια το ραδιενεργό φάρμακο να παρασκευαστεί, να μεταφερθεί και να χορηγηθεί με ασφάλεια στους ασθενείς.
Ο ελβετικός όμιλος θεωρείται πρωτοπόρος στην ανάπτυξη της μεθόδου, ενώ και άλλες φαρμακευτικές, όπως η αμερικανική Lilly, η βρετανική AstraZeneca και η γαλλική Sanofi, έχουν επίσης εξαγοράσει νεοφυείς εταιρείες που αναπτύσσουν θεραπείες με ραδιοσυνδέτη και σπεύδουν να καλύψουν το χαμένο έδαφος, όπως επισημαίνει το δημοσίευμα των “FT”.
Οι δυσκολίες
Οι προκλήσεις που πρέπει να ξεπεραστούν είναι μεγάλες με σοβαρότερη εκείνης της μαζικής παραγωγής των νέων θεραπειών. Η Novartis έχει αγοράσει μεγάλο μέρος της παγκόσμιας προμήθειας του ραδιενεργού ισοτόπου λουτήτιου, οπότε άλλες εταιρείες αναζητούν εναλλακτικές, όπως το ακτίνιο. Επειδή επίσης μεγάλο μέρος αυτού του ισοτόπου προέρχεται από τη Ρωσία, εξετάζονται πηγές και αλλού. Μια επιπλέον δυσκολία προκύπτει από το γεγονός ότι από τη στιγμή που θα παραχθεί το ραδιενεργό υλικό η δημιουργία του φαρμάκου και η παράδοσή του δεν πρέπει να ξεπεράσουν τις τρεις με πέντε μέρες, προκειμένου να μην καταστεί λιγότερο αποτελεσματικό.
Επίσης κάθε σκεύασμα παρασκευάζεται για συγκεκριμένο ασθενή με ημερομηνία προγραμματισμένης θεραπείας και συσκευάζεται σε ειδικά δοχεία με θωράκιση μολύβδου και πιστοποιημένα κιβώτια αποστολής απευθείας στο νοσοκομείο ή την κλινική. Η γενετική τεχνητή νοημοσύνη επιστρατεύεται εδώ για την πρόβλεψη και αντιμετώπιση σειράς υλικοτεχνικών προβλημάτων που μπορεί να προκύψουν κυρίως όσον αφορά τη διανομή.
Μια άλλη μεγάλη πρόκληση είναι ότι σε αντίθεση με την απλή ακτινοθεραπεία, στη θεραπεία με ραδιοσυνδέτη το ραδιενεργό υλικό παραμένει στο σώμα, συνεχίζοντας να δρα μετά τη δόση. Σε ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία και η Ιαπωνία, οι ασθενείς πρέπει να παραμείνουν απομονωμένοι μια νύχτα σε ειδικά θωρακισμένο δωμάτιο νοσοκομείου. Προς το παρόν, λίγες εταιρείες μπορούν να κατασκευάσουν αυτού του είδους τις ειδικές εγκαταστάσεις, ενώ πρέπει να συνυπολογιστεί ότι απαιτείται ειδική εκπαίδευση των γιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού, όπως επίσης και πρόβλεψη για τη διαχείριση αποβλήτων της θεραπείας μέχρι να διασπαστεί το ραδιενεργό υλικό.
Θεραπείες με ραδιοσυνδέτη προωθούνται σε κλινικές δοκιμές και εκτιμάται ότι, παρά τα εμπόδια, συνιστούν το «μέλλον της αντικαρκινικής θεραπείας».
